سهم بالای کالاهای ارزان در سبد صادراتی
گروه صنعت و تجارت:گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی نشان می‌دهد صنایع با قیمت واحد پایین، سهم بالایی در سبد صادرات صنعتی کشور دارند و به عنوان مثال صنایع غذایی با قیمت واحد ۰.۹۹ دلار به ازای هر کیلوگرم، حدود ۲۳.۷ درصد از ارزش سبد صادراتی صنعتی را به خود اختصاص داده است؛ بنابراین این موسسه فهرستی از صنایع مولد ارزش و درآمد ارزی را شناسایی و معرفی کرده است.به گزارش تجارت، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی تحت عنوان «صنایع دارای توان جهش تولیدی و صادراتی» عملکرد صادرات صنعتی ایران را به تفکیک رشته فعالیت‌های مختلف بررسی کرده است.این گزارش نشان می‌دهد صنایع با قیمت واحد (قیمت هر کیلوگرم کالای صادراتی به دلار) پایین، سهم بالایی در سبد صادرات صنعتی کشور دارند. برای مثال صنایع غذایی با قیمت واحد ۰.۹۹ دلار، حدود ۲۳.۷ درصد از ارزش سبد صادراتی صنعتی، محصولات پلیمری با قیمت واحد ۱.۲۵ دلار حدود ۲۳ درصد از ارزش سبد صادراتی و محصولات شیمیایی با قیمت واحد ۰.۴۶ دلار حدود ۱۳ درصد از ارزش سبد صادراتی را به خود اختصاص داده‌اند.از طرف دیگر صنایع با قیمت واحد بالا، سهم پایینی در سبد صادرات صنعتی کشور دارند. برای مثال دارو با قیمت واحد ۵۱.۵ دلار، فقط ۱.۵ درصد از ارزش سبد صادراتی و تجهیزات پزشکی با قیمت واحد ۱۳ دلار تنها ۰.۴ درصد از ارزش سبد صادراتی را به خود اختصاص داده‌اند.
بنابراین می‌توان گفت این صنایع در صورت تمرکز و سیاست‌گذاری مناسب قادر هستند زمینه‌ساز تحرک در سبد صادراتی و همچنین جهش در تولید کشور باشند.گفتنی است مرداد ماه سال قبل هم موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی تحت عنوان «هوشمندسازی و توسعه فناوری، حلقه مفقوده بخش صنعت کشور» اطلاعاتی از سهم محصولات با فناوری متوسط و بالا در کالاهای تولیدی و سبد صادرات ایران ارائه کرد که نشان می‌داد سهم صادرات صنایع منبع محور ۶۶ درصد، سهم صنایع با فناوری بالا کمتر از یک درصد و سهم صنایع با فناوری متوسط ۲۶ درصد از کل صادرات صنعتی و همچنین صنایع منبع محور سهم غالب، معادل ۳۰ درصدی را از کل صادرات کشور دارند و این در حالی است که سهم صنایع با فناوری بالا از کل صادرات کشور نزدیک به صفر است.آن طور که در این پژوهش بررسی شده، یکی از عواملی که منجر به توسعه پایین‌تر صنایع با فناوری بالا در مقایسه با صنایع منبع محور در کشور شده، سهم کمتر از یک درصدی هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی است. این در حالی است که در عمده کشورهای توسعه یافته نظیر ژاپن، آمریکا، آلمان و چین سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه از GDP در بازه دو تا پنج درصدی است.
صنایع مولد ارزش و درآمد ارزی کدامند؟
موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در ادامه گزارش «صنایع دارای توان جهش تولیدی و صادراتی»، فهرستی از صنایع مولد ارزش و درآمد ارزی را شناسایی و معرفی کرده است. بر این اساس سه دسته اولویت صنعتی شامل محصولات متکی بر دانش تحلیلی، صنایع متکی بر دانش نمادین شامل صنایع خلاق و طراحی محور و صنایع متکی بر دانش
ترکیبی است.محصولات متکی بر دانش تحلیلی شامل تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی، تجهیزات پزشکی و دارو است. در گروه صنایع متکی بر دانش نمادین شامل صنایع خلاق و طراحی محور هم می‌توان به رسانه‌های تصویری و محصولات نرم افزاری و مصنوعات طراحی محور مثل زیورآلات و پوشاک اشاره کرد. صنایع متکی بر دانش ترکیبی نیز شامل اجزا و تجهیزات مولد برق و اجزا و تجهیزات مکانیکی مثل ماشین آلات غذایی، ماشین آلات معدنی و ماشین آلات کشاورزی است.
رونق صادرات محصولات لبنی
همچنین اطلاعات منتشر شده از سوی اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد صادرات صنایع غذایی در سال گذشته حدود ۱۴ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش داشته و به بیش از ۱.۸۱ میلیارد دلار رسیده است.
به طور کلی صادرات صنایع غذایی در پنج سال گذشته نوساناتی داشته و صادرات این صنعت در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ به ترتیب حدود ۱.۵۴، ۱.۵۰، ۱.۶۶، ۱.۵۸ و ۱.۸۱ میلیارد دلار بوده و متوسط قیمت صادراتی هر تن محصولات صنایع غذایی در سال‌های یاد شده به ترتیب ۱۱۳۶، ۸۷۵، ۹۶۲، ۱۰۱۵ و ۹۶۲ دلار محاسبه شده است.در بخش دیگری از این گزارش به اقلام عمده صادراتی در حوزه صنایع غذایی در سال گذشته پرداخته شده که نشان می‌دهد بیشترین صادرات در این بخش مربوط به محصولات لبنی بوده و طی مدت یاد شده ۵۵۱ هزار تن محصولات لبنی به ارزش ۷۳۳ میلیون دلار از کشور صادر شده است.در رتبه بعدی رب گوجه فرنگی و آبمیوه و کمپوت قرار دارد که ارزش صادرات آن‌ها در سال گذشته به ترتیب ۱۴۵ و ۱۲۶ میلیون دلار بوده است.انواع مخمرهای غذایی، کاکائو و فرآورده‌های آن‌ها و انواع نان هم کمترین صادرات را در بین محصولات غذایی در سال گذشته به خود اختصاص داده‌اند به
طوری‌که صادرات سه گروه یاد شده در سال ۱۴۰۲ به ترتیب ۴۱، ۴۹ و ۸۰ میلیون دلار بوده است.بنابر اعلام ابوالحسن خلیلی، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران، صادرات صنایع غذایی جهان در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۷۰۰ میلیارد دلار اعلام شده و نسبت صادرات صنایع غذایی ایران در این سال در مقایسه با صادرات صنایع غذایی در جهان، ۰.۳ درصد بوده است.همچنین صنایع غذایی سهم ۳.۷ درصدی از تولید ناخالص داخلی و سهم ۱۸ درصدی از کل اشتغال صنعتی را دارد، سهم صنایع غذایی از ارزش‌افزوده بخش صنعت نیز حدود ۱۱ درصد و سهم صادرات آن ۳.۷ درصد از کل صادرات صنایع است. از سوی دیگر در حال حاضر ۸۳۰۰ واحد صنعتی ثبت شده با اشتغال ۳۶۱ هزار نفر و تولید ۴۰ میلیون تن فرآورده غذایی در کشور فعال هستند.
