روزنامه ابتکار
1396/06/11
هشتمین تایید آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای پای راستی آزمایی فعالیت‌های اتمی ایران
بنای ضدبرجامی ترامپ فرو ریختمحمدرضا ستاری
یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه در گزارش جدید خود که در قالب هفتمین گزارش فصلی به شورای حکام منتشر شد، برای
هشتمین بار پیاپی راستی‌آزمایی اجرای برجام توسط ایران را مورد تایید قرار داد. آمانو در گزارش خود آورده است که تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران از قبیل غنی سازی با سانتریفیوژهای نسل اول در سایت نطنز، تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته و نسل جدید، تولید آب سنگین، مدرن سازی راکتور آب سنگین اراک، راکتور تحقیقاتی تهران، برنامه تولید رادیو ایزوتوپ پایدار در فردو و سایر بخش ها بر اساس برنامه دراز مدت اعلام شده ایران و در چارچوب برجام جلو می رود.
این در حالی است که آمانو پس از این گزارش در صحبت‌های بسیار مهمی به خبرنگار آسوشیتدپرس گفته است که آژانس هرزمان بخواهد می‌تواند به سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد، اما هم اکنون هیچ برنامه‌ای برای بازدید نداریم، زیرا دلیلی برای اقدامات مشکوک ایران وجود ندارد.
برجام و شکاف فراآتلانتیکی میان آمریکا و اروپا
تقریباً یک هفته پیش بود که نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد به وین سفر کرد تا ضمن دیدار خود با مدیرکل آژانس، وی را به گزارشی علیه ایران ترغیب کند. هر چند از جزئیات دیدار هیلی و آمانو خبر مشخصی منتشر نشده، اما سفر وی از سوی بسیاری از تحلیل‌گران در راستای کارشکنی علیه برجام تعبیر شده بود. هم راستا با این امر، اکنون در حدود یک ماه است که از کاخ سفید اخباری نگران کننده علیه برجام به گوش می‌رسد. طبق گزارش‌های منتشر شده ترامپ با تشکیل گروهی قصد دارد تا در مهرماه امسال شواهدی را مبنی بر عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای ارائه داده و آن را دستاویزی برای خروج از برجام قرار بدهد.
مخالفت‌های علنی و گاه و بیگاه ترامپ علیه برجام در حالی صورت می‌گیرد که دولت وی از شش ماه پیش تاکنون تقریباً هر هفته درگیر یک بحران داخلی بوده است. مساله دخالت روس‌ها در انتخابات آمریکا، خالی شدن مناصب کلیدی در وزارت دفاع و وزارت خارجه این کشور، استعفاء یا اخراج یاران او در حلقه کاخ سفید، جنجال و دشمنی با رسانه‌های داخلی آمریکا و بسیاری از موارد دیگر تنها نمونه‌هایی از چالش‌های ترامپ و تیمش در طول شش ماه گذشته بوده است.
از سوی دیگر ترامپ در روابط خارجی خود نیز با تنش‌هایی کم سابقه درگیر بوده است. ایجاد گسل عمیق و کم سابقه در روابط فراآتلانتیکی با اروپا، خروج از توافق آب و هوایی پاریس، ساز مخالف آمریکا با 28 کشور صنعتی در خصوص تجارت جهانی و تعارض در راهبردهای این کشور در خاورمیانه، جملگی موید این نکته است که آمریکا دورانی جدید و پرچالشی را سپری می‌کند.
مشکلات دیپلماسی آمریکا زمانی نمایان‌تر میشود که نگاهی به دو اجلاس اخیر گروه جی هفت در آلمان و ایتالیا داشته باشیم. دستاوردهای سفر ترامپ به اروپا خیلی متفاوت‌تر از سفر وی به عربستان سعودی و انعقاد قراردادهای میلیاردی بود. اگر ترامپ در سفر به عربستان قرارداد فروش تسلیحات ١١٠ میلیارد دلاری امضا کرد، ماحصل سفر وی به اروپا مخدوش شدن روابط فراآتلانتیکی بود که بعد از جنگ جهانی دوم شاکله نظم بین المللی را تشکیل می داد. اجلاس خرداد ماه گروه هفت در ایتالیا بدون هیچ دستاوردی و فقط با یک بیانیه کاملا صوری، و عدم حمایت ترامپ از توافق آب و هوایی پاریس، شکاف میان آمریکا و اروپا را بیش از پیش نمایان ساخت. در این نشست که مهم ترین دستور کار آن توافقنامه پاریس در خصوص تغییرات آب و هوایی و اعلام پایبندی به آن بود، توسط آمریکا حمایت نشد و نهایتاً یک هفته بعد ترامپ رسماً اعلام کرد که از بزرگترین توافقنامه تغییرات آب و هوایی خارج می شود. نشست ناتو نیز علی رغم اینکه به صورت نمادین ناتو را وارد ائتلاف بین المللی علیه تروریسم کرد، بدون هیچ توافقی در خصوص افزایش هزینه های دفاعی کشورهای اروپایی پایان یافت و ماحصل آن اعلام آغازی بر پایان اتحاد سابق غرب از طرف آلمان بود.
در همین راستا، دشمنی ترامپ با برجام نیز بر تنش‌های میان آمریکا و اروپا افزوده است. برجام به عنوان یک سند بین المللی که به تائید شورای امنیت سازمان ملل نیز رسیده است، از زمان اجرایی شدن آن همواره مورد تائید و حمایت طرف اروپایی قرار داشته است. در این خصوص هفته گذشته فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای چندمین بار بر لزوم حفظ توافق هسته‌ای تاکید و اعلام کرد: برجام توافقی میان ایران و آمریکا نبوده که آمریکا بتواند به صورت یکجانبه آن را لغو کند؛ بلکه توافق هسته ای میان ایران و دیگر طرف های مذاکره به دست آمده است. امانوئل ماکرون رییس جمهوری فرانسه نیز در جمع سفرای این کشور تصریح کرده بود هیچ جایگزینی برای توافق هسته ای ایران وجود ندارد.
دلایل و مخاطرات خروج آمریکا از برجام
هر چند بسیاری از تحلیل‌گران اقدام آمریکا جهت خروج از برجام را زمینه‌ای برای انزوای این کشور اعلام کرده و معتقدند که به واسطه حمایت سایر شرکای برجام از این توافق، آمریکا قادر نخواهد بود که به صورت یکجانبه از آن خارج شود؛ اما باید توجه داشت که آمریکا به واسطه قدرت هژمون خود در نظام بین‌الملل قادر است تحقق اهداف برجام را هم برای اروپا و هم برای ایران با چالش مواجه سازد.
کارشناسان معتقدند که ترامپ و تیم او برای فرار از انزوای بین‌المللی قصد دارند تا با فشار بیشتر علیه ایران، زمینه‌های خروج از توافق را متوجه ایران کرده و هزینه‌های آن را بر تهران تحمیل کند. آمریکا در این رابطه در حال گستردن دامی در برابر ایران است و قصد دارد تا توافق هسته‌ای را به گونه‌ای دیگر و بر مبنای اصول راهبردی جدید خود باز طراحی کند.
در اینجا سوالی که مطرح می شود، آن است که با توجه به مخاطراتی که بر هم زدن برجام برای آمریکا در پی دارد، این کشور به چه منظور برعملیاتی شدن این راهبرد پافشاری می‌کند؟ در این خصوص تحلیل‌های متفاوتی مطرح است که به نظر می‌رسد دو نمونه از آنها به واقعیت‌های امروز جامعه جهانی نزدیکتر باشد. نخست اینکه ترامپ درگیر مسائل داخلی آمریکاست و برای خروج از این بحران داخلی نیاز به یک نزاع بین‌المللی دارد. سوق دادن بحران‌های داخلی به عوامل بیرونی مربوط به پیشرفته و یا غیر پیشرفته بودن کشوری از لحاظ نهادی نیست و نمونه‌های آن را می‌توان به وفور در عرصه روابط بین‌الملل مشاهده کرد. ترامپ با پیوند دادن بحران‌های داخلی آمریکا به تنش‌های خارجی می‌تواند حداقل تا مدتی برای مدیریت بحران داخلی زمان بخرد.
از سوی دیگر گفته میشود که راهبرد جدید آمریکا در نظام بین‌الملل به طور عام و منطقه خاورمیانه به طور خاص معطوف به مدیریت نظم در بی‌نظمی است. در این راستا، کارشناسان به تئوری بازیگر دیوانه هنری کیسینجر ارجاع و معتقدند که آمریکا برای پیشبرد اهدافش در این بی نظمی خود ساخته، و عبور از هارتلند نو (خاورمیانه عربی) به نو هارتلند (فلات ایران) نیاز به بازیگری دیوانه دارد که نقش این بازیگر را ترامپ ایفا خواهد کرد.
نظریه بازی‌ها و محافظت اروپا از برجام
در همین رابطه نکته‌ای که باید از سوی مسئولان کشورمان در نظر گرفته شود، عدم ورود به دام آمریکاست. طبق نظریه بازی‌ها در روابط بین‌الملل، بهترین راهکار برای در امان ماندن از یک ضد راهبرد، بازی نکردن در زمین حریف است. اکنون ایران به واسطه شرایط بین‌المللی خود توان وارد نشدن به این بازی را دارد. یکی از مهمترین و کارآمدترین ابزارهای ایران برای عدم ورود به این بازی ایجاد پیوند با سایر شرکای برجام است. امروز اتحادیه اروپا در استمرار برجام، منافع اقتصادی دارد. می‌دانیم که اتحادیه اروپا با چالش‌های متعدد اقتصادی از جمله با رکود و بیکاری روبه‌رو است و تعامل با ایران می‌تواند یکی از موتورهای محرکه بهبود رشد اقتصادی آن باشد. آمارها نیز بیانگر تاثیر مثبت برجام بر روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا بوده است. بر اساس گزارش کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا، در 16 ماه نخست پس از برجام در مقایسه با سال 2015، حجم مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا 79 درصد افزایش یافته است و صادرات ایران نیز به اتحادیه اروپا با رشدی 450 درصدی مواجه بوده است.
در این راستا، مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه کشورمان چندی پیش در نشست دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس که با عنوان آینده روابط ایران و اروپا در پرتو نقض برجام برگزار شد، اظهار داشت: ترامپ در حال حاضر قادر نیست فضای بین‌المللی را به نحوی تغییر دهد تا بهانه مورد نظر خود را به دست آورد، مگر اینکه بدون توجه به فضای بین‌المللی به صورت یکجانبه اقدام کند. تخت روانچی همچنین در بیان مواضع اروپایی‌ها در قبال برجام اظهار داشت که این توافق از چند جنبه برای اروپا اهمیت دارد، اول اینکه ایران گزینه‌ای بسیار مهم برای اروپایی‌ها از نظر فعالیت‌های بلندمدت اقتصادی محسوب میشود؛ به عنوان مثال، قرارداد شرکت توتال با ایران که دو هفته پیش از تمدید برجام توسط امریکا به امضا رسید نشان دهنده تمایل اروپا به همکاری جدی با ایران در عرصه اقتصادی است. دومین نکته در بیان اهمیت ایران برای اروپا، جدای از مسائل هسته‌ای، همکاری در زمینه مسائل منطقه‌ای نظیرتروریسم، بحران سوریه، عراق، یمن و به ویژه بحث مهاجرت آوارگان است که در این زمینه اروپایی‌ها احساس می‌کنند تداوم برجام به نقش‌آفرینی موثر ایران در این امور کمک شایانی خواهد کرد. از نظر اروپایی‌ها برجام باید تداوم داشته باشد و اینکه خانم موگرینی در اجلاس اسلو تاکید می‌کندکه اروپا برجام را با آمریکا یا بدون آمریکا به پیش خواهد برد نشان‌دهنده تصمیم جمعی اروپایی‌ها برای تداوم برجام است؛ البته روابط ایران و اروپا خارج از چارچوب توافقنامه برجام نیز گویای این مساله است که اتحادیه اروپا تصمیم جدی برای همکاری با ایران دارد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب:
پیام رهبر انقلاب به مناسبت حج 96
هشتمین تایید آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای پای راستی آزمایی فعالیت‌های اتمی ایران
علی معلم دامغانی در پاسخ به «ابتکار» درخصوص ابهامات 500 تابلوی موجود در فرهنگستان هنر
محمدعلی وکیلی
طاقت عارف وبی طاقتی خودی ها
چرا میزان رشد حشرات موذی در مدارس و خوابگاه ها رو به افزایش می رود؟
همدرسی با ساس و شپش
گزارش «ابتکار» از زنگ تفریح 30 روزه مجلس
تعطیلات بهارستان کم است یا زیاد؟
حرکت های هنرمندان چقدر به حل معضل‌های جامعه کمک می کنند؟
از وظیفه اجتماعی تا شوآف فردی
محمدعطریانفر در گفت‌وگو با «ابتکار»:
در اصلاحات نیروهای فرودست ریزش کردند و در اصولگرایان بزرگان
در پی واژگونی اتوبوس اردوی مدرسه فرزانگان رودان هرمزگان بیش از 40 دانش آموز دختر کشته و مصدوم شدند
