مساله، استقلال دانشگاه‌هاست

31 تشکل دانشجویی در نامه‌ای ضمن بیان مشکلات آموزش عالی، خواستار دیدار با سیدضیاء هاشمی، سرپرست وزارت علوم شدند. دیدار دانشجویان با سرپرست وزارت علوم فی‌نفسه امری مثبت است و اگر سرپرست وزارت علوم به این تقاضا پاسخ مثبت بدهند، بیانگر حس همدلی و پذیرش تشکل‌ها برای شنیدن سخنان آنهاست و این را باید به فال نیک گرفت، اما ممکن است اجرای این مطالبات، تا تعیین وزیر به تاخیر بیفتد. فراموش نشود دانشجویان همچنان به‌عنوان یکی از اقشار مهم و تاثیرگذار و از مراجع فکری و سیاسی جامعه ایران محسوب می‌شوند، اما در دوره اخیر، اساتید دانشگاه و فعالان دانشجویی از تاخیر در معرفی وزیر گلایه‌مند هستند. برخی از اساتید دانشگاه معتقدند دکتر روحانی توجه کافی و شایسته را نسبت به دغدغه‌هایی موجود درباره وزارت علوم از خود نشان نداده و عده‌ای دیگر باور دارند شاید علت تاخیر در معرفی وزیر علوم، بیانگر توجه رئیس‌جمهور به همین دغدغه‌ها و مطالبات است، اما به هر روی نمی‌توان نسبت به خواسته‌های جامعه دانشجویی کم‌توجهی کرد. در دوره وزارت دکتر فرهادی، با وجود آشنایی او با دانشگاه و اینکه خود او از شخصیت‌های مبلغ و علمی دانشگاه‌هاست، تا حد زیادی در تعیین روسای دانشگاه‌ها، اشکال وجود داشت که بخش عمده آن به عدم همراهی شورای عالی انقلاب فرهنگی در تایید برخی از چهره‌های خوشنام و با سابقه علمی در دانشگاه ارتباط داشت. نکته مهم آن است که توجه به شأن علمی روسای دانشگاه‌ها و همچنین همراهی با تفکر اعتدالی از جمله اصلی‌ترین دغدغه‌های جامعه دانشگامی حامی روحانی بوده، اما در سالیان گذشته، به‌صورت شایسته، مورد توجه قرار نگرفته است. البته دانشگاه، باشگاه سیاسی گروه‌ها و احزاب سیاسی نیست و اصلی‌ترین کارکرد آن تلاش در جهت عالمانه نگریستن به مسائل اجتماعی، علمی و فرهنگی است و از این نظر، فراهم کردن بستر گفت‌وگو در محیط علمی دانشگاه‌ها، مهم‌ترین وظیفه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری محسوب می‌شود. در رشته‌های علوم انسانی، آزاداندیشی و فرصت‌دادن برای طرح دیدگاه‌های گوناگون، مهم‌ترین خدمت در جهت کشف راه‌های صحیح برای اداره جامعه به حساب می‌آید و در علوم پایه، فنی و مهندسی نیز توجه به شاخص‌های علمی و ارتقای فضا و بستر برای انجام پژوهش‌های علمی با حمایت دولت از نظر بودجه ضرورت دارد. آنچه تشکل‌های دانشجویی از سرپرست یا مجموعه وزارت علوم انتظار دارند، ایجاد فضای یکدست و جناحی در دانشگاه‌ها نیست، بلکه فراهم‌نمودن امکانات مساوی برای فعالیت است. در بسیاری از دانشگاه‌ها، امکانات و حمایت‌ها از بخش‌هایی از جریانات دانشجویی صورت می‌گیرد که به‌صورت حقیقی مستقل نیستند، یا اگر دارای استقلال فکری نیز هستند از سوی برخی نهاد‌ها و جریانات خارج دانشگاه‌ها مورد حمایت مالی و تدارکاتی قرار می‌گیرند و این موضوع از دید تشکل‌های مستقل که هیچ گونه وابستگی به بیرون دانشگاه ندارند، دور نیست. ضرورت دارد که در دانشگاه‌ها امکان فعالیت کانون‌ها، انجمن‌ها، تشکل‌ها و اتحادیه‌های مستقل بر اساس قوانین تشکل‌ها و با نگاه مثبت و کارگشایانه صورت بگیرد. تنها در این صورت، دانشگاهی بانشاط و پرجنب‌وجوش در جهت اهداف نظام جمهوری اسلامی محقق می‌شود. از سوی دیگر برخی خبرها، حاکی از این است که یکی از دانش‌آموختگان رشته‌های علوم انسانی به عنوان گزینه وزارت علوم معرفی خواهد شد. این موضوع نه‌تنها منفی نیست، بلکه یک نقطه مثبت در کارنامه دولت محسوب خواهد شد، چراکه نگاه مکانیکی به بخش‌های علوم پایه، فنی و مهندسی و انسانی، منشأ بسیاری از مشکلات آموزش عالی است. کشور به نگاهی فراگیر و منعطف در وزارت علوم نیاز دارد و اگر چنین سخنی در مورد رشته‌های علوم انسانی مطرح شود، به همین شکل می‌توان این موضوع را به سایر رشته‌ها نیز تسری داد. فراتر از اینکه چه کسی انتخاب شود، مساله اساسی، توجه به استقلال دانشگاه و جلب مشارکت نهادینه اساتید دانشگاهی در بخش‌های علمی مانند گروه‌ها، شوراهای دانشگاه و حتی ریاست دانشگاه‌هاست. حرکت به سمت اختیاردادن به دانشگاه‌ها می‌تواند به مشارکت گسترده‌تر دانشگاه‌ها و شاخص‌تر شدن متغیرهای علمی در انتخاب روسای گروه‌ها، دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها نیز منجر شود که باید از آن استقبال کرد تا دانشگاه‌ها چه در سطح مدیریتی و چه در سطح فعالیت‌های دانشجویی، با استقلال کامل و بر اساس قوانین کشور اداره شوند.
* استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی