نگاهي به صادرات غيرنفتي کشور


احسان سلطاني
کارشناس اقتصادي
صادرات به اصطلاح غيرنفتي کشور در سال ۱۳۹۵ به ۴۳ ميليارد دلار بالغ شد. هر چند که دولتمردان به اين صادرات مباهات مي‌کنند، اما در اين رابطه موضوعات و نکات زير حائز توجه و اهميت است. از ۴۳ ميليارد دلار صادرات غيرنفتي کشور، 7.3 ميليارد دلار ميعانات گازي، 2.5 ميليارد دلار فرآورده‌هاي نفتي، 2.1 ميليارد دلار گاز طبيعي مايع شده، 1.2 ميليارد دلار پروپان و 1.2 ميليارد دلار گازهاي نفتي است. مجموع صادرات سوختها و مشتقات آنها (زيرمجموعه کد تعرفه دو رقمي‌۲۷) به حدود ۱۷ ميليارد دلار بالغ مي‌گردد. به عبارتي صادرات غيرنفتي کشور در واقع حدود ۲۶ ميليارد دلار است.   ارزش صادرات اقلام پتروشيمي‌14.3 ميليارد دلار در سال ۱۳۹۵ است. ارزش صادرات آهن و فولاد 2.6 ميليارد دلار و کلوخه‌هاي کاني و فلزي (عمدتاْ سنگ آهن) 1.1 ميليارد دلار گزارش شده است. در نتيجه حداقل ۱۸ ميليارد دلار از صادرات غيرنفتي شامل کالاهاي متکي به رانت منابع و انرژي مي‌باشد. مجموع صادرات کالاهاي سنتي (مانند قالي) و کشاورزي 5.5 ميليارد دلار در سال ۱۳۹۵ است.  از کل صادرات به اصطلاح غيرنفتي ايران در سال ۱۳۹۵،‌ در حدود ۷۰ درصد شامل نفت و گاز يا مشتقات صنعتي با ارزش افزوده پايين آنها مي‌باشد. بيش از ۸۰ درصد از صادرات غيرنفتي ايران يا مواد خام است يا اينکه متکي به رانت منابع (مواد خام و انرژي ارزان و زير قيمت‌هاي جهاني يا تمام شده) مي‌باشد.  حتي صادرات بخش مهمي‌از محصولات کشاورزي هم متکي به رانت انرژي ارزان جهت برداشت بي رويه آب از منابع زيرزميني است.  ميزان صادرات کالاهاي صنعتي که متکي به رانت منابع نيستند، کمتر از ۲ ميليارد دلار برآورد مي‌شود. بخش کوچکي از صادرات کشور متکي به کار و تلاش مردم کشور است.