روزنامه خراسان

جوابیه گزارش «نسخه پیچی سازمان ملل برای روستاهای ایران» و پاسخ های خراسان

  گروه اقتصاد مقاومتی
info@khorasannews.com
به دنبال انتشار گزارشی با عنوان «نسخه پیچی سوال برانگیز سازمان ملل برای روستاهای ایران» به تاریخ 25مهرماه امسال اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی جوابیه ای را به شرح ذیل تنظیم و ارسال کرده است .در خور ذکر است در پایان این جوابیه پاسخ های خراسان به این مطلب و نیز گزارشی را از بازدید دوباره خبرنگار خراسان که این بار به دعوت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و از برخی مناطقی که طرح موسوم به ترسیب کربن در آن اجرا شده صورت گرفته است، می خوانید نظر به این که در صفحه 7 روزنامه خراسان مورخ 96.7.25 گزارشی تحت عنوان «نسخه پیچی سوال برانگیز سازمان ملل برای روستاهای ایران» درج شده که نحوه ورود به مطلب و نتیجه گیری از آن ابهامات و تردیدهایی را برای خوانندگان ایجاد می کند و از سوی دیگر چون جمع بندی گزارش ها از نوعی بی انصافی برخوردار است که اجر زحمات و تلاش های شبانه روزی همکاران در این بخش را در اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی ضایع می سازد، شایسته است برای روشن شدن اذهان عمومی، به درج موارد ذیر درآن روزنامه اقدام فرمایید.
عنوان پاسخ:


طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی بارقه امیدی برای تداوم زندگی و پایداری روستا
1-طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی هدف بومی شده پروژه ترسیب کربن است که سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور از سال 1382 در استان خراسان جنوبی و ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ها و از جمله استان خراسان رضوی افتخار دارد از سال 1392 متولی اجرای آن در شهرستان های بجستان و سبزوار است. این مدل دارای اهداف ذیل می باشد:
الف- در سطح جهانی: کاهش گازهای گلخانه ای از طریق پوشش گیاهی و کاهش تخریب مراتع و جنگل ها به منظور کمک به کاهش گرمایش سطح کره زمین.
ب- درسطح ملی: اجرای مدل مشارکت جوامع محلی در مدیریت پایدار منابع طبیعی کشور.
ج-در سطح محلی: توانمند سازی یا توان افزایی جوامع محلی برای نیل به اهداف فوق.
2-این پروژه موفق شده است از سال 92 تا پایان سال 95 در شهرستان بجستان مساحتی حدود 2930 هکتار از مراتع مشجر و بیابانی و کانون های بحرانی فرسایش بادی این شهرستان را در روستاهای ابوالخازن، قاسم آباد، منصوری و یونسی از طریق نهال کاری و بذرکاری توسط جوامع محلی تحت پوشش این پروژه احیا کند. از نگارنده دعوت می شود با هماهنگی قبلی با این اداره کل به همراه دیگر صاحبان اهل قلم و رسانه ها برای بازدید از این عملیات به شهرستان بجستان عزیمت کنند.
3-نخستین اقدام اجرایی این پروژه در روستای قاسم آباد شهرستان بجستان (یکی از روستاهای فاز یک پروژه)احداث بند خاکی به منظور تزریق آب به قنات روستای قاسم آباد بود که خوشبختانه عملیات اجرایی آن با مشارکت جوامع محلی و اکیپ های فنی تا پایان سال 92 خاتمه یافت و با ذخیره سازی اولین سیلاب های فصلی تاثیر آن بر دبی آب قنات روستا مشاهده شد. طبق گزارش آبفای روستایی در ابتدای سال93 آب قنات به میزان 40 درصد در مقایسه با دوره مشابه سال قبل افزایش داشته است.سوال این است که آیا احداث بند خاکی با هدف تامین آب موردنیاز روستا آن هم در آغازین روزهای افتتاح پروژه، تلاش برای از بین بردن زیرساخت های کشاورزی روستاست یا اهتمامی جدی برای تامین آب و تولید غذا و تداوم زندگی و افزایش امید و علاقه برای ماندن در روستاست؟!
4-نگارنده در معرفی شهرستان بجستان مرقوم داشته است که شهرستان بجستان ظرفیت بالایی از نظر سرمایه های اقتصادی، اجتماعی، انسانی و نیروهای طبیعی (آب ، باد) دارد و در یک سطر بعد ادامه می دهد  که کمبود آب مهم ترین چالش در منطقه است. این اداره کل ضمن چشم پوشی براین تناقض تاکید دارد که بحران آب و افت شدید و شور شدن آب های زیرزمینی شهرستان و از سوی دیگر تداوم خشکسالی های 15 ساله اخیر ضمن تاثیر بر منابع آب های زیر زمینی و سطحی، تاثیرات قابل ملاحظه ای نیز بر تخریب و فقر پوشش مرتعی و کشاورزی منطقه داشته است.
5- نگارنده با استفاده گسترده از مطالب و مستنداتی که طی جلسات ارزیابی مشارکتی روستایی توسط دست اندرکاران پروژه تهیه شده است (مانند نتایج جلسات بررسی منابع سرمایه روستا، تاریخچه پیدایش و نام گذاری روستا، تقویم زمانی و فصلی اشتغالات روستاییان و نیاز سنجی مشارکت روستا) در واقع به نگاه جامع این پروژه به کلیه امور مربوط به روستا و سمت گیری اقدامات اجرایی به توسعه همه جانبه و پایدار روستا صحه گذاشته است. آن چه مد نظر دست اندرکاران پروژه است بهره گیری از خدمات دیگر دستگاه ها و نهادها و سازمان های ذی ربط در شهرستان است که با هماهنگی فرماندار محترم شهرستان در مسیر توسعه روستا به سرعت جهت گیری می شود.
6-در روستاهای تحت پوشش این پروژه صندوق هایی تاسیس شده که مدیریت دریافت ها و پرداخت های آن در تمام مراحل از جمع آوری پس انداز تا اعطای وام به عهده مدیران هر صندوق است که از میان سرگروه های همان روستا توسط اعضا انتخاب شده اند. عوامل اجرایی و اداری این پروژه منحصرا نقش ناظر براجرای صحیح امور را دارند. از آن جا که آمار ارائه شده در خصوص منابع مالی و وام های اعطایی غیرمنصفانه ذکر شده است که موجب سلب اعتماد جوامع محلی همراه با این پروژه می شود، آمار مربوط به شهریور امسال را در روستاهای تحت پوشش در شهرستان بجستان اعلام می داریم.
7-مرقوم شده است که وضعیت کشاورزی از یک طرف به دلیل آفات و سموم درسال های اخیر و از طرف دیگر کمبود آب به شدت خراب و بحرانی و در نهایت راندمان تولیدات زراعی و باغی کاهش داشته است و مقرون به صرفه نیست.
پاسخ به نگارنده در عین مطالب درج شده فوق نهفته است. خشکسالی های پیاپی و بهره برداری غلط از منابع آب زیر زمینی از یک سو و سوء مدیریت های مربوط به بهره وری از منابع آب از سوی دیگر موجب شده تا فعالیت های کشاورزی و باغداری در این منطقه و متاسفانه در بخش اعظمی از مناطق بیابانی استان دچار مشکلات فراوانی شود. مجموعه عوامل طبیعی و انسانی برشمرده و تاثیرات کاهش چشمگیر بارندگی طی دو دهه اخیر بر مراتع و پوشش گیاهی منطقه، شغل دامداری را نیز تحت تاثیرقرار داده است . از سوی دیگر، تامین نهاده های کشاورزی و دامی مستلزم پرداخت هزینه های سنگین است به گونه ای که کمر بسیاری از شاغلان در این فعالیت ها را خم کرده است. شاید تنها انگیزه جوامع محلی در حفظ این مشاغل، حفاظت از شغل آبا و اجدادی آن هاست. نگارنده محترم آیا می داند که بسیاری از روستاییان به دلیل مقرون به صرفه نبودن این فعالیت ها ، راهی شهرهای بزرگ شده و با مهاجرت های ناخواسته دچار مشکل بزرگ تری نیز شده اند که نتیجه سکونت در شهرهای بزرگ و تبعات آن توسعه حاشیه نشینی با هزاران مشکل اجتماعی و فرهنگی در شهرهاست؟! و آیا نگارنده می داند که بسیاری از روستاها در کشور در نتیجه این گونه مهاجرت ها متروکه شده اند و تنها چندنفری از افراد سالخورده و ناتوان در روستا باقی مانده اند؟!
8-امروزه علاوه بر منابع طبیعی، دیگر نهادها و بنیادها و دستگاه های اجرایی و سازمان ها مانند جهاد کشاورزی، بسیج سازندگی، بهزیستی، بنیاد مستضعفان و کمیته امداد امام خمینی و... توان اجرایی و سازمانی و اعتباری خود را در مسیر توانمند سازی جوامع محلی سوق داده اند تا ضمن تشویق روستاییان برای فراگیری روش های نوین استفاده از منابع آب و خاک، فرصت حضور بانوان و جوانان روستا را به فرصتی برای کسب درآمد بیشتر و معیشت بهتر و ماندگاری در روستا تبدیل کنند. آیا اشتغال در فعالیت هایی مانند صنایع دستی، صنایع تبدیلی زراعی و دامی یا دیگر تولیدات گیاهی مانند گیاهان دارویی و بسته بندی آن ها، با اصل و ماهیت روستا مغایرت دارد؟ آیا خودکفایی زنان برای خرید پوشاک خانواده که می تواند کمکی به کاهش هزینه خانوارباشد ایراد دارد؟ و آیا فراگرفتن راه های صرفه جویی کمک به معیشت بهتر خانواده روستایی نیست؟!
9-در خاتمه شایسته است نگارنده محترم قبل از آن که خود را در جایگاه قضاوت قرار دهد حداقل از پروژه مشابه در خراسان جنوبی که 14 سال از عمر آن سپری شده است بازدید می کرد و با ارزیابی نتایج حاصله در منطقه حسین آباد غیناب و نتایجی که در برداشته است، عجولانه منتظر دریافت نتیجه عالی از پروژه ای که فقط چهار سال از عمر آن در منطقه بجستان می گذرد نباشد.
10-نظر به این که ادامه انتشار این گونه گزارش ها که برپایه اطلاعات ناقص و نتیجه گیری های غیر واقعی و جهت دار تنظیم می شود ، موجبات تشویش افکار عمومی را فراهم می سازد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی این حق را برای خود محفوظ می داند که راجع‌به مطالب منتشر شده و در صورت ادامه انتشار مطالب کذب و گمراه کننده، موضوع را از طریق مراجع قضایی پیگیری کند.
پاسخ های خراسان
1-  در متن گزارش روزنامه خراسان در تاریخ 25 مهرماه به صراحت از طرح ترسیب و اهداف آن نام برده شده و تمامی توضیحات استفاده شده در متن از گزارش اصلی ترسیب کربن در سایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سایت های استانی مجری طرح استفاده شده است. متن منتشر شده در گزارش کاملا به این موضوع اشاره دارد:
"طرح ترسیب کربن در کشور اوایل سال 1382 در سربیشه خراسان جنوبی آغاز شد. طرح ترسیب کربن کشور از اوایل سال 1382 با همکاری دفتر عمران ملل متحد (UNDP )، تسهیلات زیست محیطی جهانی (GEF) و دولت جمهوری اسلامی ایران در منطقه حسین آباد غیناب شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی شروع شد و هدف آن، توسعه الگوی احیای مشارکتی مراتع و افزایش میزان ظرفیت جذب دی اکسید کربن در مراتع تخریب شده و همزمان کاهش محرومیت جوامع محلی منطقه بود. در زمینه اجرای این پروژه، گروه های توسعه روستا و صندوق های اعتباری خرد برای کاهش فشار بر منابع طبیعی در روستاهای تحت پوشش این طرح ایجاد شد. "
اما نکته حائز اهمیت برنامه ریزی برای سطوح مختلف  در طرح است. از آن جایی که طرح در دو سری پنج ساله تمدید شده است و در گزارش ها و مصاحبه های اعلامی از موفقیت گسترده آن صحبت می شود، ضروری است تا برنامه ریزی مشخص و برنامه ای توسعه ای برای طرح دیده شود و در اختیار کارشناسان و اصحاب رسانه قرار گیرد. بیان توانمند سازی و مدیریت مشارکتی و اقدامات مختلف در این بستر بدون اعلام برنامه ریزی مشخص باعث ایجاد ناهماهنگی های مختلف خواهد شد. در بازدید خبرنگاران به همراه مسئولان کشوری و استانی طرح ترسیب کربن استان خراسان رضوی اعلام شد که طرح اجرایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری به نام طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی است که این مسئله نیاز به اعلام عمومی داشته و  از سوی دیگر به علت کاهش بسیار زیاد نقش سازمان ملل در این طرح ضروری است تا بومی شدن طرح نیز اعلام شود. در بیان این بومی سازی نیز باید به نکات بومی شده طرح و نیز اشکالات طرح ترسیب کربن اشاره دقیق و به صورت شفاف این طرح بومی تبیین شود.
2- طی هماهنگی انجام شده توسط این اداره و بازدید خبرنگار خراسان از سه روستای مجری طرح شاهد نهال کاری و بذر کاری در روستای قاسم آباد بوده ایم، اگر چه به اذعان مردم و کارشناسان این بخش طرح موفق بوده است و در حدود سه هزار هکتار از مراتع بیابانی در حال احیا هستند، تمرکز گزارش منتشر شده روزنامه خراسان در این بخش نبوده و نهال کاری انجام شده را که جزئی از وظایف ذاتی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است موفق می داند. اگر چه در گزارش منتشر شده روزنامه تعدادی از اهالی منصوری از این نهال کاری اظهار بی اطلاعی کرده بودند که مقتضی است با جلسات مستمر و مدون این اتفاق شایسته به اطلاع همه مردم روستا اعم از عضو گروه های توسعه و غیر آن برسد.
3- در بازدید انجام شده خبرنگاران به همراه مسئولان کشوری و استانی طرح ترسیب کربن استان خراسان رضوی، خبرنگاران به خوبی شاهد احداث بند خاکی قاسم آباد بودند، طی اذعان اهالی روستا نیز آب شرب روستا از 2-3 ساعت در روز به 10 ساعت افزایش یافته است که برای احیای روستا اتفاق مبارکی است.  اما در این حوزه بیان چند نکته ضروری است، در گزارش روزنامه نامی از روستای قاسم آباد برده نشده بود و متن گزارش شامل دیده ها و شنیده ها از سه روستای سردق، منصوری و فخر آباد بود. همچنین در هیچ بخشی از گزارش عبارتی از تلاش برای از بین بردن زیرساخت های کشاورزی برده نشده و حتی در پیشنهاد اجرای طرح تلاش برای احیای آن نیز خواسته شده است:
"توسعه روستایی بدون شک با ایجاد زیرساخت های لازم در بخش کشاورزی و دامداری با استفاده از شیوه های نوین و مکانیزه زمینه ایجاد درآمد را فراهم و طی زمانی کوتاه اثرات خود را  در روستاها نمایان خواهد کرد. روستاییان اگر درآمد گذران زندگی خود را به دست بیاورند، نیازهای لازم برای روستا و محل زندگی را تامین می کنند و ضرورتی برای اجرای طرح های پیچیده و احتمالا بی فایده وجود نخواهد داشت."
نکته مغفول مانده دیگر، ایجاد این گونه زیرساخت های بهبود کشاورزی  در همه  11 روستای مجری طرح پس از چهار سال از شروع طرح است. ایجاد زیرساخت های لازم و آموزش های مکانیزه و مدرن کشاورزی و دامداری ضرورت اصلی توسعه هر روستاست، که باید در طرح های توسعه روستایی انجام شود.
4- متن معرفی شهرستان بجستان و علت انتخاب آن برای انجام پروژه در این شهر در این پاراگراف عینا از گزارشی به نام دلایل انتخاب شهرستان بجستان که توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان رضوی منتشر شده برداشت شده و هیچ بخشی توسط نگارنده نوشته نشده است. درصورت وجود تناقض باید در متن گزارش اولیه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان رضوی اصلاح شود. علاوه بر این موضوع ذکر این نکته قابل توجه است که یکی از بزرگ ترین علل خشکسالی مدیریت نشدن صحیح منابع آبی توسط بهره برداران و نیز مسئولان این امر است، که باید آموزش لازم به اهالی داده و نیز مدیریت مستمر توسط مسئولان ذی ربط اعمال شود.
5- با توجه به این که گزارش های بررسی روستاهای مجری طرح و ارزیابی های دست اندرکاران پروژه محرمانه نبوده است و دلیلی نیز بر محرمانه بودن آن وجود ندارد و بر طبق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات این گونه گزارش ها باید در اختیار تمامی اصحاب رسانه و کارشناسان و مردم قرار گیرد و در استفاده از این اطلاعات حقوق خبرنگار محفوظ است. اما مسئله مورد توجه گزارش روزنامه خراسان ایجاد این نوع از زیرساخت ها و توجه به انجام آن است. از طرف دیگر بخشی از آموزش های انجام شده مورد نقد بوده است و ضرورت دارد تا با بررسی دقیق نیازهای واقعی برای توسعه روستا و ایجاد کننده برای فضاهای شغلی واقعی صورت پذیرد.
6- اگرچه طرح بحث انجام شده تنها در چند روستای بازدید شده توسط خبرنگار خراسان بوده و وضعیت کلی وام های اعطایی را با توجه به این سه روستا نامناسب ارزیابی کرده است، اما طی بازدید خبرنگاران به همراه مسئولان کشوری و استانی از طرح ترسیب کربن استان خراسان رضوی، اعلام شده تاکنون بالغ بر 820 وام اعطا شده است، با توجه به توضیح مسئول کشوری طرح در این باره و بیان این که بخش هایی از وام ها تولیدی بوده و برخی دیگر خدماتی برای ایجاد اعتماد لازم برای ادامه طرح صورت گرفته، اما ضروری است تا حداقل درصد مشخصی از این وام ها به نتیجه رسیده باشد، اگر تنها 10 درصد وام ها نیز منجر به اشتغال یا احیای شغل روستایی شده، باید 82 مورد وجود داشته باشد. در صورت ایجاد این مشاغل باید در گزارش های آتی این نهاد محترم اعلام و پایداری این مشاغل نیز بررسی دقیق شود.
علاوه بر این با توجه به اعلام مسئولان طرح مبنی بر ذخیره بیش از 500میلیونی و نیز وام هایی که غالبا بازپرداختی یک ساله دارد، طی این مدت باید سرعت پرداخت ها نیز افزایش یابد و سالانه به این اندازه وام پرداخت شود.
7- در متن گزارش منتشر شده از سوی نگارنده و به زعم او اعلامی مبنی بر وضعیت بحرانی منطقه انجام نشده و تمامی موارد اطلاعی گفته شده توسط اهالی روستا بوده است، برای نمونه درباره همراهی نکردن در زمینه کمک به بهبود وضعیت کشاورزی در گزارش بیان شده :
"متاسفانه هیچ کمک رسانی توسط این طرح و برای کمک به بهبود کشاورزی به ما نشد و تنها مقداری بذر مناسب از جهاد کشاورزی به ما دادند."
اگرچه در بازدید انجام شده خبرنگاران به همراه مسئولان کشوری و استانی از طرح ترسیب کربن استان خراسان رضوی مدیر اداره منابع طبیعی شهرستان بجستان اعلام کرد که بازدید انجام شده کارشناسان این سازمان به همراه کارشناسان جهاد کشاورزی در روستای قاسم آباد و فخر آباد انجام شده و در روستاهای دیگر به این علت که اعلامی به آن ها نشده است مراجعه ای نداشتند.
در متن جوابیه این نهاد محترم نیز گفته شده است که " نگارنده محترم آیا می داند که بسیاری از روستاییان به دلیل مقرون به صرفه نبودن این فعالیت ها ، راهی شهرهای بزرگ شده و با مهاجرت های ناخواسته دچار مشکل بزرگ تری نیز شده اند که نتیجه سکونت در شهرهای بزرگ و تبعات آن توسعه حاشیه نشینی با هزاران مشکل اجتماعی و فرهنگی در شهرهاست". در صورتی که بخش اعظم هدف گزارش منتشر شده همین مسئله بوده و مراجعه میدانی به این مناطق نیز به همین سبب بوده است. مسئله قابل توجه این است که باید در برنامه ریزی های توسعه روستایی تمرکز اصلی براین نکته گذاشته شود. بیان گزارش های مستمر از طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی از پایه های اقتصادی ایجاد شده و نیز تمایل روستاییان به حضور در روستا با آمار و ارقام دقیق و صحیح ضرورت بیش از پیش دارد. قابل ذکر است که یکی از مهم ترین وظایف دولت حمایت از کشاورزی و دامداری و رفع موانع از جمله مدیریت صحیح منابع آبی به روستاییان در کشاورزی است و پاک کردن صورت مسئله با ایجاد مشاغل غیر کشاورزی آسیب های فراوانی برای روستاها ایجاد خواهد کرد.
8- در تقویت بنیان خانوارهای روستایی و افزایش ترغیب به ماندگاری در روستا هیچ شبهه ای وجود نداشته است. اگر چه نهادهای مختلفی نیز در طرح های توسعه روستایی مشارکت کرده و قصد انجام این اتفاق مبارک در روستاها را دارند، اما باید به ضرورت های روستایی و ایجاد انگیزه به طور مشخص و دقیق توجه شود. اشتغال در صنایع تبدیلی زراعی و ودامی و تولیدات گیاهان دارویی و نیز بسته بندی این گونه مواد برای روستاها بسیار مناسب بوده است، ابتدا باید این گونه کارهای انجام شده در گزارش های مستمر طرح داده شده و آن ها معرفی شوند، از طرف دیگر حمایت های صورت گرفته از این گونه مشاغل توسط مسئولان و در قالب های مختلف انتشار یابد. اما ورود روستاییان به مشاغل بدون بازار و بی توجهی به این بخش  ونیز آموزش ها در این مسیر باعث از بین رفتن انگیزه آن ها و ناامیدی و طبعا مهاجرت از روستا به مرور زمان خواهد شد.
9- گزارش منتشر شده روزنامه خراسان به صراحت هیچ گونه قضاوتی از این طرح نداشته و تنها ابهامات جدی خود را بیان نموده است. تمامی این ابهامات و سوالات جدی نیز در مشاهدات عینی و میدانی و گفت وگوهای طولانی با اهالی خود این روستاها انجام شده است. اگر چه روزنامه خراسان مجریان این طرح را شریف و با نیات خیر می داند، اما لازم است انجام طرحی با این گستره با دقت و مدل سازی دقیق و برنامه ریزی مشخص انجام شود. با این وجود گزارش های علمی  وآماری می تواند به ارزیابی دقیق و منصفانه منجر شود.
10- گزارش منتشر شده توسط این روزنامه شامل آمار ارائه شده توسط خود سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری بوده است. و از سوی دیگر مسائل طرح شده به طور کامل ارائه حرف ها و مسائل خود اهالی بوده که به روزنامه خراسان ارائه شده است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
نتیجه‌ای‌که قابل پیش‌بینی بود (یادداشت روز) (کيهان)تا پای جان برای دختر ایران (شهروند) اما و اگرهای حراج سکه و طلا (تجارت)یسنا من دیدمت، خیالت راحت (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
رسوایی جنسی در پارلمان اروپا لبخند دروغین مسی در مقابل خودبرتر بینی رونالدو! تاجگردون: پرونده احمدی نژاد تخلف بود نه اختلاس آیت ا... یزدی: لغو عضویت عضو زرتشتی شورای شهر یزد غیرقابل برگشت است جوابیه گزارش «نسخه پیچی سازمان ملل برای روستاهای ایران» و پاسخ های خراسان در نفت چه خبر است؛ «ژنرال» صدایی را خواهد شنید؟ رکود شدید در طرح رونق تولید کوچ ایرلاین های ممتاز از آسمان مشهد نقشه شفر برای سورپرایز پرسپولیس! خوب و بد تپسی ، اسنپ، چیتکس و ... تغییر مسیر محمدرضا گلزار و الناز شاکردوست دو ستاره سینمای تجاری؟! صدور حکم پدر سنگدل که پسر 9 ساله اش را از پل پرت کرد پارتی بازی زنگنه برای بهارستانی ها