مدیریت اطلاعات و گردش اطلاعات

در نظام‌های دموکراتیک، مطبوعات به‌عنوان یکی از کارآمدترین نهادهای مدنی در کنار احزاب، اتحادیه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی بر رفتار مقامات و نهادهای حکومت و بنگاه‌های اقتصادی نظارت می‌کنند و معمولا از مهم‌ترین ارکان جوامع دموکراتیک محسوب می‌شوند و به‌قول بزرگی مطبوعات رکن رکین، حبل متین و حرز مانع نظام‌های دموکراتیک است و در سایه همین مطبوعات آزاد است که فساد سیاسی و مالی، قانون‌گریزی و نقض حقوق عمومی جامعه به حداقل ممکن می‌رسد و در مقام مقایسه، نظام‌های غیردموکراتیک كه معمولا نظام‌های استبدادی دارند از این امتیاز محرومند. در نظام‌های استبدادی معمولا مطبوعات با سانسور فراوان و اصحاب قلم با محدودیت‌های زیادی مواجهند. در این نوع نظام‌ها نقد و نظارت بر همه وجوه را برنمی‌تابند و مطبوعات تنها می‌توانند به مسائل سطحی و بی‌اهمیت بپردازند که صرفا جنبه سرگرمی داشته و برای جلوگیری از انباشت مطالبات مردمی فعالیت می‌کنند و هر حوز‌ه‌ای را که سیاستمداران صلاح بدانند و در هر سطحی که به مطبوعات دیکته شود، مختارند که پوشش داده و اطلاع‌رسانی کنند، زیرا مطبوعات آزاد و توانمند و مستقل همواره خطری جدی برای چنان نظام‌های استبدادی قلمداد می‌شوند و حاکمان جوامع استبدادی با هر روشی که بتوانند و به بهانه جلوگیری از برهم‌زدن نظم عمومی جامعه مطبوعات را در فشار گذاشته و جلو آزادی آنها را می‌گیرند و نهایتا در این نظام‌ها برخی از مطبوعات هم به‌عنوان حامیان حکومت در مقابل مردم قرار می‌گیرند و با دریافت سوبسید و کمک‌های مالی و رانتی به‌ظاهر رسالت مطبوعاتی خود را انجام می‌دهند و از نظر آماری کمیت خوب و قابل‌ملاحظه‌ای را به رخ می‌کشند. در نظام‌های غیردموکراتیک دولت‌ها مبادله افکار و اطلاعات بین شهروندان را عمیقا کنترل و تحریف می‌کنند و همواره مدیریت اطلاعات و گردش اطلاعات را در دست دارند و عملا مانع از چرخش درست و منطقی اطلاعات در جامعه می‌شوند. در نظام‌هایی که آزادی مطبوعات وجود ندارد، مداخله دولت‌ها در امور مربوط به مطبوعات و رسانه به حد اعلای خود می‌رسد، ولی در جوامعی که مطبوعات آزاد و مستقل دارد، رشد افکار عمومی در این خصوص اثرات سیاسی بنیادینی در تحولات اجتماعی ایجاد می‌کند و در واقع دولت‌ها در چنین جوامعی به دادگاه افکار عمومی فراخوانده می‌شوند و مطبوعات در حمایت از منافع عمومی جامعه قانون‌گریزان و مفسدان اقتصادی و سیاسی را مورد شماتت و بازخواست قرار می‌دهند. آزادی مطبوعات حافظ همه حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی جامعه است و در واقع مطبوعات آزاد مردم را به‌ اندیشیدن وامی‌دارد. انتقاد از طریق مطبوعات آزاد به رهایی جامعه از ترس شدید و فروخورده‌ای که محصول استبداد است، کمک می‌کند. لذا آزادی مطبوعات یكی از شاخص‌های اندازه‌گیری دموكراتیك‌بودن و یا استبدادی‌بودن نظام‌های سیاسی در جهان است و رواداری نظام‌های سیاسی با اصحاب رسانه و مطبوعات می‌تواند عامل مهمی برای همگرایی و ارتقای روحیه نقادی در جهت توسعه همه‌جانبه باشد.
* فعال سیاسی اصلاح‌طلب