سهم تولید خراسان رضوی؛ 10 سال بدون یک درصد افزایش!

بررسی میزان انطباق عملکرد استان خراسان رضوی با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، اقدامی پیچیده ودشوار است. با این همه بررسی برخی شاخص‌هایی که ارتباط بیشتری با سیاست‌های ابلاغی دارد، شاید به نوعی این مهم رامحقق کند.در انتهای سال اقتصاد مقاومتی «خراسان» به انتشار سلسله گزارش هایی پرداخته است تا وضعیت کلان اقتصادی استان را با توجه به برخی شاخص‌های مورد تاکید در سیاست‌های ابلاغی نظیر افزایش مشارکت مردم، اشتغال و کارآفرینی، افزایش درآمد سرانه، بهره‌وری، الگوی مصرف، برون گرایی و نظام بانکی و... بررسی کند. در اولین گزارش به موضوع مهم اشتغال و بیکاری که از مهم ترین مسائل تاکیدی در سیاست های اقتصاد مقاومتی است، پرداخته شد. در دومین گزارش از این سلسله گزارش ها در صفحه اقتصاد مقاومتی به دو موضوع بااهمیت تولید ناخالص داخلی و سرانه آن در استان و همچنین نسبت تسهیلات به سپرده اشاره می شود.  در ادامه گزارش های اقتصاد مقاومتی، دیگر شاخص های موضوعی مهم استان بررسی خواهد شد.
سرانه تولید ناخالص
تولید ناخالص داخلی در برگیرنده ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک دوران معین، معمولاً یک سال، در یک مکان مشخص تولید می‌شود. در کشور مابه علت وجود نفت و درآمدهای سرشار حاصل از آن، میزان مجموع تولید، اعداد غیرواقعی برای سنجش تولیدات کشورمان به شمار می رود. به همین دلیل برای به دست آوردن وضعیت واقعی سرانه تولید محصولات بدون احتساب نفت را باید در نظر گرفت. بر اساس آمارهای منتشر شده مرکز آمار ایران تا سال 1393 سرانه محصول ناخالص داخلی بدون احتساب درآمد نفت در استان خراسان رضوی حدود 80درصد متوسط کشوری است. بدین معنا که با وجود رشد تولید در استان طی سال های اخیر، به نسبت جمعیت این عدد کمتر از میانگین ملی بوده است. به بیان دقیق‌تر در سال 93 میانگین سهم هر ایرانی از تولید کل کشور حدود 13میلیون تومان بوده است. این عدد در خراسان رضوی حدود 10 میلیون تومان و در استان اصفهان 15 میلیون تومان بوده است. در سال 1393 از این نظر استان رتبه شانزدهم را در کشور داشته است. مسئله مهم و قابل ذکر این است که  در میزان تولید ناخالص اعلام شده مواد معدنی و مواد خام تولیدی نیز وجود دارد و می تواند درصد بسیاری از تولیدات هر استان را به خود اختصاص و اعدادی را نمایش دهد که میزان تولید واقعی صنعتی و کشاورزی یک منطقه نیست.
بررسی‌آمار های رسمی سایت مرکز آمار ایران و همچنین اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد که به طور متوسط در یک دهه گذشته خراسان رضوی سهمی معادل 6.25 درصد از تولید ناخالص ملی (بدون نفت) را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که حداقل به نسبت جمعیت استان که حدود 8درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است، نتوانستیم نسبت بالایی را به دست بیاوریم.بررسی استان خراسان رضوی در فاصله ده سال بین سال های 83 تا 93 بیانگر آن است که سهم تولید ناخالص استان بین 6 تا 6.5 درصد بوده و هیچ گونه افزایش محسوسی نسبت به دیگر استان ها در طول این سال ها نداشته است. برای نمونه با مقایسه با استان های هم تراز شاهد خواهیم بود که اصفهان با سرانه تولید 20هزارریالی در سال 83 به حدود 160هزار ریال در سال 93 رسیده و از 7تا 8.5 درصد در سهم استانی نوسان داشته است. با این وجود استان خراسان رضوی با سرانه تولید کمتر از 20هزار ریال در سال 83 به حدود 100هزار ریال در سال 93 رسیده است.


نسبت تسهیلات به سپرده
توسعه هر کشور بدون توسعه مالی و تأمین مالی بهنگام، قطعا امکان پذیر نخواهد بود. ضعف نظارت بانک مرکزی بر عملکرد بانک ها در زمینه استفاده از منابع مالی و تسهیلات در غیر تولید و در بنگاه های زیر مجموعه بانک ها، به افزایش مشکلات اقتصادی کشور منجر شده است. با توجه به تعداد شعب بانکی و همچنین تنوع آن ها متأسفانه تاکنون نتوانسته ایم این منابع را به سمت تولید هدایت کنیم؛ در این زمینه نقش اعطای تسهیلات در بخش اقتصادی کشور کمرنگ بوده که تمام این موارد نشان دهنده نادرست بودن ساماندهی توزیع تسهیلات نظام بانکی است. بر اساس آمارهای موجود نسبت مصارف (تسهیلات ارزی و ریالی) به منابع (سپرده ها) بانکی و موسسات اعتباری غیر بانکی طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ به طور متوسط ۷/107 درصد بوده است. این نسبت در استان خراسان نیز تا قبل از سال 90 حدود 90درصد بوده که طی 5سال اخیر کاهش چشمگیری داشته است. با این وجود میانگین رتبه نسبت تسهیلات به سپرده استان در دوره ده ساله اخیر بر اساس آمارهای بانک مرکزی 25 در میان 31 استان کشور بوده است. آمار نسبت تسهیلات به سپرده در استان خراسان در سال 95 نشان می دهد که تنها حدود نیمی از سپرده گذاری های خراسانی‌ها در این استان سرمایه‌گذاری می‌شود، در حالی که این نسبت در متوسط کشوری بیش از 75درصد و در برخی استان‌ها بیش از 100درصد است. خراسان رضوی در این شاخصه رتبه بسیار تامل برانگیز سی و یکم را در متوسط 8ماهه سال جاری دارد. سؤال جدی اینجاست که با توجه به وضعیت بیکاری در استان چرا باید منابع استان غیر قابل استفاده باشد و یا در دیگر استان‌های کشور مورد استفاده قرار گیرد و خراسانی‌ها از آن بی بهره باشند.نمودار تسهیلات اعطایی به بخش‌های مختلف نیز نشان می‌دهد که سهم بخش صنعت و معدن و کشاورزی در مقایسه با دو بخش دیگر کمتر بوده است. این روند در خصوص کشاورزی ثابت و در خصوص صنعت کاهنده است.