موضع تایید اروپا و بلاتکلیفی برجام

دهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور کارشناسان ارشد و معاونان وزرای 1+5 به‌ریاست هلگا اشمید و سیدعباس عراقچی در وین برگزار شد و فارغ از خروجی آن که تنها به اعتراض کشورهای عضو توافق هسته‌ای به آمریکا برای اجرای دقیق تعهداتش منتهی شد، اظهارات فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که طرف اروپایی به‌رغم مواضع متناقض دونالد ترامپ و بلاتکلیفی آمریکا با دید مثبت نسبت به‌اینده برجام نگاه می‌کند. در حالی که کمیسیون مشترک برجام برای مراقبت و نظارت بر برجام تشکیل می‌شود، مقصود از برگزاری دهمین نشست آن در روز گذشته هم بررسی تعلل و نقض تعهدات آمریکا در برجام بود که باز هم تنها به توصیه اروپا و سایر طرف‌های برجام به آمریکا و انتقاد از موضع ایالات متحده انجامید. باید توجه کرد مساله‌ای که برجام را مدت‌هاست تحت تاثیر قرار داده است اظهارات مکرر و در عین حال متناقض دونالد ترامپ است که در واقع تلاش می‌کند نه آمریکا را از برجام خارج کرده و نه برجام را به‌طور کامل قبول کند، در حالی این موضع باعث می‌شود برجام در حالتی استندبای قرار بگیرد و سبب می‌گردد طرف‌های توافق هسته‌ای تکلیف خود را به‌طور کامل ندانند و اهداف مورد نظرشان در برجام محقق نشود. بنابراین تاکید موگرینی، اشمید و سایر طرف‌های برجام مبنی بر پایبندی ایران به تعهداتش و ضرورت ادامه راه برجام اگرچه مثبت است، اما به‌طور کل کافی نیست. از این رو ضروری است اروپا به‌طور جدی از آمریکا به‌عنوان یکی از اعضای موثر برجام بخواهد به تعهدات خود در برجام عمل کند و تکلیف خود را با برجام یکسره کند. بدیهی است اگر به برجام با دید برد-برد نگاه می‌کنیم، پس نمی‌تواند منافعش حاصل یک طرف مساله شود، اما جمهوری اسلامی از توافق بهره‌ای نبرد. بنابراین دستاورد برجام و پایبندی ایران به تعهداتش در توافق امری روشن است، اما تایید آن به‌تنهایی کافی نیست، بلکه اروپایی‌ها باید زمینه اجرای مفاد برجام، توسعه مناسبات تجاری و ایجاد روابط بانکی و بیمه‌ای میان خود و ایران را ایجاد کنند و نگرانی‌های خود را با طرف آمریکایی به‌طور جدی مطرح کنند، اما به‌نظر می‌رسد که اروپایی‌ها نیز در این زمینه گروگان آمریکا شدند و به‌تدریج با گذر زمان به ‌این مساله تن می‌دهند که برجام کماکمان به‌صورت استندبای باقی بماند، اما هر از گاهی و به هر مناسبتی و در هر سفر و جلسه‌ای تنها به‌این مساله اکتفا کنند که برجام دستاورد خوبی است و ایران هم تعهدات خود را در قبال برجام انجام داده است. به همین دلیل تصور می‌رود که اروپایی‌ها باید از این حالت کرختی خارج شوند و به‌طور جدی مساله مباحث حقوقی را مبتنی بر مقررات بین‌الملل و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد با آمریکا آغاز کرده تا تکلیفشان با برجام روشن شود. از سویی اروپایی‌ها باید نگرانی‌های موجود نسبت به سرمایه‌گذاری در ایران و جریمه‌های آمریکا را برطرف کنند، زیرا اروپایی‌ها نمی‌توانند تنها به ‌این مهم اکتفا کنند که برجام خوب است و از سویی دو طرف ایران و آمریکا را نگاه دارند، اما به‌دلیل نگرانی از جریمه‌های آمریکا در ایران سرمایه‌گذاری نکنند. از این رو لازم است اروپایی‌ها نخست به‌طور جدی با آمریکا وارد گفت‌و‌گو شوند و نیز نگرانی‌های خود را با آمریکا مطرح کنند.
* دیپلمات و تحلیلگر