روزنامه همدلی
1395/12/15
رحمن قهرمان‌پور تحلیل‌گر مسائل بین المللی در گفتوگو با همدلی: تنش‌های میان ایران و ترکیه گسترش مناسبات اقتصادی را کمتر می‌کند
همدلی| بعد از کودتای ترکیه بعضی تحلیل‌ها حاکی از آن بود که ترکیه باید با ایران ارتباط نزدیکی برقرار کند. اما این تصورات به واقعیت تبدیل نشد. در یک ماه اخیر ترکیه روزبه‌روز به عربستان و آمریکا نزدیک شد. مقامات این کشور از جمله رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، ایران را به فرقه‌گرایی متهم کردند. اواخر هفته گذشته اما حسن روحانی با همتای ترک خود در حاشیه اجلاس سران کشورهای اکو در اسلام‌آباد دیدار کرد. آیا این دیدار می‌تواند به تنش اخیر پایان دهد؟ پاسخ «رحمن قهرمان‌پور» کارشناس مسائل ترکیه و آمریکا به این سوال منفی است. او مسائل را عمیق‌تر از آن می‌داند که با یک دیدار تنش‌ها پایان بپذیرد. او به همدلی می‌گوید: کودتای نافرجام جولای در ترکیه در مسائل داخلی این کشور تغییراتی به وجود آورده، اما در عرصه خارجی راهی که اردوغان طی می‌کند راه گذشته است.بعد از تنشی که از سوی مقامات ترکیه شاهد بودیم و ترک‌ها ایران را به فرقه‌گرایی متهم می‌کردند، روسای جمهور دو کشور با هم دیدار و گفت و گو کردند. آیا دیدار روحانی و اردوغان را می‌توان به منزله پایان تنش دو همسایه دانست؟
بخشی از این تنش‌ها ساختاری و نظام‌مند است و ریشه‌های درازمدت دارد که ناشی از موقعیت دو کشور در منطقه است. بنابراین تنش‌ها با دیدارهای طرفین حل نخواهد شد، هرچند دیدارها می‌تواند در کوتاه‌مدت کمک کند اما در بلندمدت وضعیت دو کشور در منطقه، شرایط حاکم بر نظام بین‌الملل، روی کار آمدن ترامپ، موقعیت سوریه و عراق و مسائل دیگر موجب میشود دو کشور همچنان رقابت خود را ادامه دهند. بعضی اوقات این رقابت در شکل اظهارات رسمی به بیرون درز پیدا می‌کند و گاهی هم این رقابت در پشت پرده است و شکل علنی ندارد. بنابراین ممکن است دیدار آقای روحانی و اردوغان بتواند به کاهش تنش‌های لفظی و لغتی در روابط دو کشور کمک کند، اما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در بلندمدت باعث از بین رفتن زمینه‌‌های رقابت بین دو طرف شود؛ رقابتی که می‌تواند شکل تنش به خود بگیرد. به هرحال آنکارا و تهران در عراق و سوریه منافع حیاتی دارند و این منافع حیاتی است که از سوی طرفین باعث ایجاد تنش میشود و به اظهارات رهبران هم سرایت پیدا می‌کند.
به ریشه ساختاری مسئله اشاره کردید. وقتی در سال جاری کودتای نافرجام ترکیه اتفاق افتاد، ایران موضع حمایت از اردوغان را در پیش گرفت و به قول آقای ظریف مقامات خواب به چشم‌شان نیامد. آن موقع انتظاری شکل گرفته بود که روابط تهران و آنکارا بهبود پیدا خواهد کرد. اکنون واقعیت با تصورات قبلی فاصله دارد. چرا روابط براساس آن تصورات پیش نرفت؟
اصلا انتظاری وجود نداشت که به این سو پیش برود. دو کشور از سال 2011 در مسئله سوریه اختلافات جدی پیدا کردند. لغو تحریم‌های هسته‌ای اعمال شده علیه ایران هم باعث شد ترکیه از فرصت‌های اقتصادی که در زمان تحریم‌ها برایش پیش آمده بود محروم شود. بنابراین نباید انتظار می‌داشتیم دو طرف با وجود این شرایط بر اساس تنش‌زدایی کار را جلو ببرند. البته ایران بر اساس سیاست حسن همجواری بر این باور است که هر نوع تحول ساختارشکنانه در ترکیه از جمله کودتا درست نیست. به هرحال سیاست مبنایی ایران مخالفت با کودتاست. اما مخالفت با کودتا به این معنا نیست که ایران از منافعی که در سوریه و عراق دارد چشم‌پوشی کند، کمااینکه درباره ترکیه هم این مسئله صادق است. کودتا در سطح داخلی باعث یک سری تحولات شده، اما در سطح خارجی این کشور به صورت بنیادین تغییر نکرده است. ترکیه در گذشته دنبال اعمال نفوذ در سوریه بود و الان هم همین سیاست را دنبال می‌کند. این کشور اکنون نیز می‌خواهد نقش بیشتری در عراق ایفا کند. در این میان ممکن است برخی روش‌ها تغییر کرده باشد، اما منافع همچنان پابرجاست.
آمدن ترامپ در تنش‌های اخیر ترکیه و ایران چه تاثیری داشت؟ به عبارت دیگر اگر هیلاری کلینتون رای می‌آورد چقدر ممکن بود از سوی مقامات ترک شاهد اظهارات اخیر درباره ایران نباشیم؟
اینکه اگر کلینتون می‌آمد ترکیه چه می‌کرد، بحثی دیگر است. به هرحال تاریخ می‌گوید ترامپ رای آورده اما با آمدن ترامپ متحدان سنتی آمریکا در منطقه و در راس آنها ترکیه، عربستان و رژیم صهیونیستی احساس می‌کنند با نئوکان‌ها و ترامپ راحت‌تر می‌توانند کار کنند و از طرف دیگر نئوکان‌ها با ایران مشکلات بیشتری خواهند داشت. آنها با این استدلال به پیشواز تعقیب سیاست‌های خارجی ترامپ در خاورمیانه رفته‌اند. با این حال هنوز معلوم نیست که آیا واقعاً دولت ترامپ قصد خود را مبنی بر تعقیب سیاست خارجی در خاورمیانه عملی خواهد کرد یا نه و مهم‌تر از آن اینکه آیا او اساسا چنین قصدی دارد یا نه. برخی کشورهای منطقه مثل ترکیه، عربستان، رژیم صهیونیستی و اردن این را به عنوان قصدی بدیهی تلقی کرده‌اند که دولت ترامپ و نئوکان‌ها تصمیم قطعی دارند که سیاست آمریکا در خاورمیانه را تغییر دهند و فکر می‌کنند دوران ترامپ متفاوت از دوران اوباما خواهد بود. با این حال در سه چهار هفته گذشته شواهد قطعی از سوی ترامپ ندیده‌ایم. او بیشتر درگیر رقابت‌های درون‌جناحی و رقابت با حزب دموکرات بوده است. همه مسائل پیش آمده در این مدت ترامپ را مجبور کرده در سطح داخلی تمرکز کند. همچنین معلوم نیست تنش‌های داخلی آمریکا چه زمان از بین خواهد رفت.
با این حساب، به نظر می‌رسد که مقامات ترکیه دچار نوعی بی‌تدبیری شده‌اند. چرا که از سویی با ایران مناسبات اقتصادی 30میلیارد دلاری دارند و روی سیاستی که چندان نمی‌شود روی آن حساب کرد شرط‌بندی کرده‌اند. این‌طور نیست؟
کلمه بی‌تدبیری بیشتر در سیاست خارجی به کار می‌رود. اما ترک‌ها دارند ریسک می‌کنند و این ریسک 50-50 است. شاید ارزیابی آنها این است که احتمال پیروزی‌شان در این ریسک بالاست. اما ارزیابی ما این است که این نحوه عمل کردن ریسک 50درصدی دارد. به هرحال مناسبات آنها با مناسبات ما یکسان نیست. پامپئو، رئیس سازمان سیا جزو اولین مقامات آمریکایی بوده که از ترکیه و ستاد کل نیروهای مسلح آمریکا دیدار کرده است. ممکن است در این دیدارها به مقامات ترک وعده‌هایی داده شده باشد که در محاسبات‌شان نقش دارد. در مجموع به نظر می‌رسد مقامات ترکیه به این باور رسیده‌اند که سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه تغییر می‌کند. ضمن آنکه سیاست جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر این بوده که کشورهای فرامنطقه‌ای از منطقه خواهند رفت و آنچه خواهد ماند دوستی و مودت با آنهاست.
در چند روز اخیر هم شاهد انتشار کلیپی از بدرفتاری مقامات ترکیه با اتباع ایرانی بودیم. آیا تنش‌های موجود را می‌توان مرتبط با بدرفتاری‌های ترک‌ها دانست؟
بدرفتاری‌ها قبلا هم بوده و زیاد هم نمی‌توانیم آن را منحصر به ترکیه بدانیم. در بعضی سفارت‌خانه‌ها در تهران متاسفانه بدرفتاری‌هایی با ایرانی‌ها صورت می‌گیرد. اما اتفاق اخیری که در پایانه مرزی صورت گرفت از این منظر اهمیت دارد که ضبط شده و خوشبختانه برای اولین بار افکار عمومی را حساس کرده
است.
ایران و ترکیه مناسباتی اقتصادی با هم دارند. بخش عمده‌ای از محتوای گفت‌وگوی روسای جمهور دو کشور هم به مناسبات اقتصادی دو کشور بازمی‌گشت. تنش‌ها چقدر ممکن است مناسبات اقتصادی دو کشور را تحت‌الشعاع خود قرار دهد؟
-به نظر می‌رسد تنش‌ها روی افزایش همکاری‌ها تاثیر دارد، اما بر اجرای قرارداد‌های موجود بعید به نظر می‌رسد تاثیر گذاشته باشد؛ به این معنا که دو طرف به تعهدات خود متعهد خواهند بود، اما ممکن است کاهش سطح اعتماد، گسترش روابط اقتصادی و تجاری را بر اساس آنچه در گذشته پیش‌بینی شده بود، تحت‌الشعاع خود قرار دهد و سرعت گسترش روابط را کمتر کند.
hamdeli.poiticalpages@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
دولت عذرخواه دولت عذرخواه
اعلام نامزدی غرضی برای ریاست جمهوری
دفاع بی سابقه رئیس مجلس از حریم بهارستان دربرابر حملات اصولگرایان روی دیگر لاریجانی
رئیس جمهور در جمع قهرمانان المپیک و پارالمپیک: آن دوران سپری شده که زنان فقط بچه‌داری کنند
یک مقام مسئول در دادسرای ویژه روحانیت قم: با وساطت مراجع احمد منتظری آزاد شد
سخنگوی هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری خبر داد بررسی مصداق‌ها برای رهبری آینده
گفت و گوی همدلی با فریبرز رئیس دانا اقتصاددان درباره تعیین سبد معیشتی سبد معیشت یک خانوار 5/3 نفری 3 میلیون تومان است
رحمن قهرمان‌پور تحلیل‌گر مسائل بین المللی در گفتوگو با همدلی: تنش‌های میان ایران و ترکیه گسترش مناسبات اقتصادی را کمتر می‌کند
وضعیت زنان در جامعه انتخاباتی در گفت‌وگوی همدلی با فعال حقوق زنان زنان را تا جایی موثر می‌دانیم که به مردان رای دهند
حسین مهکام نویسنده و کارگردان در گفتوگو با همدلی مطرح کرد کیفیت فیلم در گرو اهمیت به نویسندگان
آیت ویکیلیان صراحت به شیوه رئیس مجلس
بازی «پانزی» موسسات مالی و بانک‌ها
احمدی‌نژاد چهار سال پس از ریاست جمهوری حلقه دیگری از زنجیره نامه‌هایش را رو کرد بیانیه بدون دعای عافیت
