دلایل بی‌نتیجه‌ماندن مذاکرات صلح سوریه

صلاح‌الدین هرسنی* - مذاکرات ژنو4 که به ابتکار دی‌میستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه مدت هشت روز در ژنو برگزار شد، سرانجام بدون نتیجه‌ای مطلوب به پایان رسید. اینکه چرا گرهی از مشکلات فروبسته سوریه بازنمی‌شود، ریشه در دلایلی دارد که می‌توان به موارد اصلی آن اشاره کرد؛ اولین دلیل در ارتباط با اعمال نفوذ دولت‌های منطقه از جمله ترکیه و عربستان است. از همان ابتدای بحران سوریه، این دو کشور با این هدف به بحران سوریه ورود یافتند که بتوانند با اقدامات ایذایی و کارشکنانه زمینه را برای براندازی و سرنگونی دولت بشار اسد فراهم کنند. بعد از ناامیدی آنها در پروژه سقوط بشار اسد، این دو کشور چاره را در آن دیدند که بخواهند همسو با بازیگران محوری بحران سوریه ایفای نقش کنند. البته این همسویی نه برای به سرانجام رساندن ثبات و صلح در سوریه بلکه بیشتر در ادامه همانند رفتار‌های مخرب و کارشکنانه بود. در این ارتباط ترکیه در واقعیت‌های میدانی همسو با راهبردهای روسیه شد و حتی در کنار این، ایران در نشست‌های مکرری حضور یافت. نقش ایذایی و کارشکنانه این کشور برای تعلیق و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات ژنو 4 در دعوت و انتخاب گزینشی از برخی گروه‌های اپوزیسیون نمود یافته است. طبیعی بود که انتخاب گزینشی اپوزیسیون و همچنین غیبت بخش مهمی از نیروهای اصلی درگیر بحران سوریه، روند مذاکرات نتواند به نتیجه مطلوبی برسد. دلیل دوم، اما به وضعیت آتش‌بسی مربوط است که قرار بود امید به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات صلح را زنده سازد. در این ارتباط و با توجه به گزارش‌های میدانی روزهای اخیر بحران سوریه، آتش‌بس موردنظر روسیه نه‌تنها اجرا نشد بلکه شکننده‌تر از گذشته و با جنگ و کشتار در مناطق وسیعی که تحت کنترل گروه‌های تندرو اسلامی بود، ادامه یافت.سطح تمایلات و خواسته‌های بشار اسد را هم می‌توان در زمره یکی از دلایل مهم ناکامی مذاکرات ژنو دانست. در این ارتباط و در شرایطی که طرح دی‌میستورا بر امکان تشکیل حکومت انتقالی و همچنین برگزاری انتخابات و تنظیم پیش‌نویس قانون اساسی تاکید می‌کرد، مقامات سوریه به اولویت دادن بر مسایلی از قبیل به رسمیت شناختن گروه‌های اپوزیسیون به‌عنوان تروریست تاکید داشتند. این موضع‌گیری و اصرار بشار اسد مبنی بر پس گرفتن وجب به وجب خاک سوریه از گروه‌های تروریستی در اثنای مذاکرات، خود دلیل تمایل مقامات سوریه برای به شکست کشاندن و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات ژنو است. اینک پس از دو دور نشست در آستانه و گذشت یک هفته از شروع نشست چهارم در ژنو هنوز هیچ پیشرفتی در آن به‌وجود نیامده است که نشان می‌دهد مقامات سوریه به این شرایط راضی هستند. علت تاکید مقامات سوریه بر این راهبرد آن است که از هرگونه طرح برای دولت انتقالی و برگزاری انتخابات بدون حضور بشار اسد جلوگیری کنند. در نهایت دلیلی که بیش از همه در بی‌نتیجه ماندن مذاکرات ژنو 4 نقش داشته در واقع با لشکرکشی ترکیه به شمال سوریه ارتباط مستقیم دارد. هدف این اقدام تجاوزکارانه در درجه اول دشمنی با حاکمیت دموکراتیک نیروهای تحت رهبری حزب اتحاد دموکراتیک سوریه در سه منطقه جزیر، کوبانی و عفرین است. مقامات حزب عدالت و توسعه با این بهانه که موقعیت حزب اتحاد دموکراتیک سوریه تهدیدی برای امنیت ترکیه است مدام درصدد توطئه برای به شکست کشاندن حاکمیت مردم در این منطقه‌اند. به همه این عوامل محلی، باید رقابت‌های آمریکا و روسیه را هم در بحران سوریه اضافه کرد. هم‌اینک در این شرایط به نظر می‌رسد بدیل حکومتی که غرب و دولت‌های منطقه نظیر عربستان و ترکیه و قطر برای آینده سوریه در نظر دارند، حکومتی است که در عراق روی کار است که قرار است در راستای الگوی دموکراسی انجمنی، ارکان قدرت و ثروت در آن براساس فرقه، طایفه، مذهب و احزاب و جریانات وابسته به آنها تقسیم شود. بدیهی است تشکیل چنین دولتی نه‌تنها امنیت و آسایش برای مردم ایجاد نمی‌کند بلکه موجب تداوم و تشدید جنگ و خونریزی و جنایت خواهد شد.
* مدرس علوم سیاسی
و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com