روزنامه ابتکار
1396/10/30
«ابتکار» از بازیگرانی که در نخستین حضورشان سیمرغ گرفتند گزارش می دهد تازه‌کارها به بهشت می‌روند
فاطمه رنجاندیشبه نظر می‌رسد با گذشت سی‌وپنج دوره از جشنواره فیلم فجر، باید به اصولِ کُلی در زمینه نحوه انتخاب و شیوه‌ی برگزاریِ مهم‌ترین جشنواره سینماییِ ایران رسیده باشیم. این در حالی‌ست که سایرِ فستیوال‌های حوزه خلیج فارس (نظیرِ جشنواره فیلم ابوظبی، دُبی و دوحه)، با اینکه سابقه‌ی کم‌تری در این زمینه دارند؛ اما به نسبتِ جشنواره فیلم فجر، در عرصه جهانی، شناخته‌شده‌تر هستند. از طرفی، اگر چه جشنواره فیلم فجر همچنان پسوند بین‌المللی را یدک می‌کشد، اما از سی و چهارمین دوره، بخش بین‌الملل آن با تاخیری چندماهه نسبت به زمان برگزاری بخش اصلی برپا میشود.
البته عوامل تاثیرگذار در این امر (زمان برگزاری بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر) نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است که پرداخت به آن در این مجال نمی‌گنجد. این نکته تنها به این دلیل بیان شد که خواه ناخواه چارچوب برگزاری همه جشنواره‌های سینمایی دنیا از فستیوال‌های معتبر و طراز اول الگوبرداری میشود. بر همین اساس، در جریان انتخاب کاندیدای بازیگری که یکی از اصلی‌ترین بخش‌های هر فستیوال محسوب میشود، از اصول و قواعد نانوشته‌ای پیروی شده است. برخی معتقدند بازیگرانی که برای نخستین بار در فیلمی بازی کرده‌اند، نباید برای انتخاب بهترین بازیگر در چرخه داوری قرار بگیرند. به عنوان مثال، می‌توان به سیاست گذاری فستیوال های کن، ونیز، برلین و ... اشاره کرد که به طور معمول، تا بازیگر به روندی رو به رشد نرسد و کارنامه قابل دفاعی نداشته باشد، مورد توجه هیات داوران قرار نخواهد گرفت. همان‌طور که ژولیت بینوش بازیگر مطرح فرانسوی بعد از گذشت سیزده سال از ورود به عرصه بازیگری، در سال ۱۹۹۶ موفق به دریافت جایزه خرس نقره‌ای از جشنواره بین‌المللی برلین شد. در نقد این رویکرد، ادعایی وجود دارد که از قضا استعداد یک بازیگر در نخستین حضورش نیز قابل بررسی است. به این ترتیب، با گذشت هشتاد و هشت سال از جشن اسکار که ساختار جشنواره‌ها را نداشته و ساز و کاری متفاوت دارد، در بعضی موارد از بازیگران فیلم‌اولی تقدیر شده است. برای نمونه می‌توان به آنا پاکوئین برای فیلم «پیانو»، گیرل ساندرگارد برای فیلم «آنتونی اَدورس»، کاتینا پکسینو برای فیلم «زنگ‌ها برای چه کسی به صدا در می‌آیند؟»، هارولد راسل برای فیلم «بهترین سال‌های زندگی‌مان»، مرسدس مک‌کمبریج برای «همه مردان پادشاه»، شرلی بوث برای فیلم «برگرد، شیبای کوچک»، باربا استرایسند برای فیلم «دختر مضحک»، ایوا ماری سنت برای فیلم «روی اسکله»، جو ون فلیت برای «شرق عدن»، جولی اندروز برای «مری پاپینز»، مارلی مت‌لین برای فیلم «فرزندان خدای کوچک‌تر» و جنیفر هادسن برای فیلم «دختران رویایی» اشاره کرد. در طول سی‌وپنج دوره گذشته، در جشنواره بین‌المللی فیلم فجر همانند جشن اسکار در مواردی به بازیگرانی که برای نخستین بار مقابل دوربین قرار گرفته‌‌اند سیمرغ بلورین بهترین بازیگری اهدا شده است. در این گزارش، به فهرست کاملی از بازیگرانی که در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر با نخستین حضورشان موفق به دریافت سیمرغ بلورین شده‌اند، اشاره میشود.
پرستویی بازیگری تمام عیار است
پرویز پرستویی، بازیگر نام آشنای سینمای ایران، نخستین تجربه سینمایی خود را با فیلم «دیار عاشقان» آغاز کرد. حسن کاربخش کارگردان این فیلم درباره انتخاب پرستویی برای نقش مجتبی می‌گوید: «دیار عاشقان اولین فیلم سینمایی من بود. به دنبال یک چهره جدید بودم تا در نقش مجتبی، یک جوان بسیجی، در کنار محسن صادقی که نقش اول فیلم بود به ایفای نقش بپردازد. بنابراین به تماشای نمایش‌هایی که در آن زمان روی صحنه بودند، رفتم و در نتیجه پرویز پرستویی را برای این نقش انتخاب کردم. البته به اکبر عبدی هم فکر کردم اما او بازیگر جوان‌تری بود و چندان با شخصیت مورد نظر من هماهنگی نداشت.» در نهایت پرستویی در «دیار عاشقان» بازی کرد و لوح زرین بازیگر نقش مکمل مرد را از آن خود کرد.کاربخش در ادامه توضیح می‌دهد: «پرویز پرستویی فارغ از چهره متین، بازیگر با اخلاق و متواضعی است. به یاد دارم همیشه به پرستویی می‌گفتم به یقین آینده درخشانی خواهی داشت. هرچند این پیش‌بینی چندان هم دور از ذهن نبود. در واقع پرستویی یک بازیگر تمام عیار است.»
پرورش، شبیه ناپلئون بناپارت بود!
«نقطه ضعف» اولین ساخته زنده‌یاد محمدرضا اعلامی بود که به اعتقاد بسیاری از منتقدان بهترین فیلم این کارگردان است. در همین راستا حسین پرورش سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل را دریافت کرد. علی‌رضا زرین‌دست فیلمبردار «نقطه ضعف» درباره همکاری با پرورش می‌گوید: «حسین پرورش از تئاتری هایی بود که وارد سینما شد. اگرچه نمیدانم الان کجاست اما هر وقت سر فیلم برداری او را می‌دیدم یاد ناپلئون بناپارات می افتادم! به نظرم آناتومی چهره پروش شبیه نقاشی‌هایی بود که از ناپلئون دیده بودم!»
فکر نمی کردم «مترسک» راهی تهران شود
تقریبا تمام لوح‌های زرین سومین دوره جشنواره فیلم فجر بین دو فیلم «مترسک» به کارگردانی حسن محمدزاده و «گل‌های داوودی» به کارگردانی رسول صدرعاملی تقسیم شد. در همین راستا لوح زرین بهترین فیلم، بهترین بازیگر خردسال و بهترین نقش مکمل زن به نخستین تجربه فیلم‌سازی کارگردان فیلم «مترسک» رسید. به این ترتیب جیران شریف برای نخستین حضورش در فیلم «نقطه ضعف» موفق به دریافت سیمرغ بلورین شد. یوسف صمد‌زاده تهیه کننده این فیلم، «مترسک» را نقطه عطفی برای ادامه مسیر تهیه‌کنندگی خود می‌داند و توضیح می‌دهد: «مترسک را در آذربایجان غربی ساختیم. با اینکه اولین فیلم بنیاد سینمایی فارابی و تنها فیلمی بود که برای همه صحنه های آن دکور ساختیم، اصلا انتظار نداشتیم فیلم راهی تهران شود، چه برسد به آن که به جشنواره فیلم فجر راه یابد. همچنین از آنجایی که با نامادری بزرگ شدم و خاطرات خوبی از ایشان داشتم، به محض اینکه فیلم‌نامه «مترسک» را خواندم تهیه‌کنندگی آن را قبول کردم.»
در حق تقوایی جفا کردند
سعید پورصمیمی، تا پیش از ورود به سینما یکی از بازیگران شناخته شده تئاتر بود. او تئاتر را در گروه پازارگارد با حمید سمندریان و پری صابری آغاز کرد. داریوش ارجمند که در فیلم «ناخدا خورشید» با پور صمیمی هم‌بازی بود، درباره همکاری با او می‌گوید: «قبل از «ناخدا خورشید» در سریال «میرزا کوچک خان جنگلی» با سعید پورصمیمی نزدیک به دو سال زندگی کردم. وقتی در جریان اتفاقات پیش آمده ناصر تقوایی را کنار زدند، من و پورصمیمی با وجود اینکه عوامل جایگزین شده به ادامه همکاری تمایل داشتند در اعتراض به ناجوانمردی که در حق تقوایی روا داشتند، قرارداد را فسخ کردیم. بعد از آن در فیلم «ناخدا خورشید» با هم کار کردیم و سعید پورصمیمی بحق، سیمرغ بازیگری را از آن خود کرد.»
آفرین از زبان کریم‌مسیحی نمی‌افتاد
نیکو خردمند بعد از سال‌ها تجربه گویندگی سرانجام در فیلم «پرده آخر» واروژ کریم‌مسیحی جلوی دوربین رفت. اصغر رفیعی‌جم فیلمبردار با سابقه سینمای ایران درباره نخستین تجربه بازیگری خردمند می‌گوید: «در یک کلام استعداد بی‌نظیر نیکو خرمند شگفت‌زده‌ام کرد. البته این اعتقاد همه عوامل فیلم و در نهایت هیات انتخاب نیز بود. تا جایی که بعد از هر سکانس که خردمند جلوی دوربین می‌رفت آفرین از زبان کریم‌مسیحی نمی‌افتاد. اگرچه آن زمان تجربه چندانی نداشتم اما همکاری با خردمند برای همه ما کلاس درس بود. او در حد بازیگری حرفه‌ای و درجه یک در فیلم «پرده آخر» ظاهر شد.»
نابازیگری که سیمرغ گرفت
داریوش مهرجویی کارگردان نسل اول سینمای ایران در یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم «سارا» سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه را از آن خود کرد. تجربه کوتاه یاسمین ملک‌نصر در حوزه بازیگری با این فیلم آغاز شد. در آن دوره، یاسمین ملک‌نصر برای فیلم «سارا»، در رقابت با محبوبه بیات برای فیلم «بندر مه‌آلود»، پروین‌دخت یزدانیان برای فیلم‌های «شرم» و «صبح روز بعد» و حمیده خیرآبادی برای فیلم «یک مرد، یک خرس» موفق به دریافت سیمرغ بلورین برای نقش مکمل زن شد. داریوش مهرجویی درباره علت انتخاب یک نابازیگر برای فیلمش اینگونه می‌گوید: «در آن برهه زمانی یاسمین ملک‌نصر که فیلم‌ساز مستند و کوتاه بود در همسایگی ما زندگی می‌کرد و به این ترتیب آشنایی مختصری با او داشتم. برای این شخصیت دنبال کاراکتری به اصطلاح مصمم بودم و ملک‌نصر ویژگی‌های مورد نظرم را داشت. بنابراین تمرین‌های فشرده‌ای را با نیکی کریمی، خسرو شکیبایی و امین تارخ آغاز کردیم.» کارگردان فیلم «لیلا» و «هامون» در ادامه توضیح می‌دهد: «از بد حادثه وقتی فیلم‌برداری به نیمه رسیده بود پای ملک‌نصر پیچ خورد و به اجبار لنگ می‌زد، خیلی تلاش کرد که این اتفاق به بازی او صدمه‌ای وارد نکند. در نهایت هم فیلم خوبی شد و از بازی او تقدیر کردند.» ملک‌نصر دو سال بعد اولین و تنها فیلم سینمایی خود با عنوان «درد مشترک» را ساخت.
رقابت برای جوانان حرف اول را می‌زند
انیس شکوری از جمله جوان‌ترین بازیگرانی است که در دوره شانزدهم فیلم فجر سیمرغ بلورین نقش اول زن را دریافت کرد. این در حالی‌ست که در این دوره بازیگران با تجربه‌ای نظیر ویشکا آسایش برای فیلم «ساحره»، مینو فرشچی برای فیلم «بانوی اردیبهشت»، نیکی کریمی برای فیلم «روانی» و فاطمه معتمدآریا برای فیلم «زندگی» کاندیدا بودند. اگر چه سلیقه هیات داوران در این انتخاب تاثیر به‌سزایی داشت اما نمی‌توان منکر بازی درخشان شکوری شد. در همین رابطه، فرهاد مهران‌فر کارگردان «درخت جان» می گوید: «این روزها رقابت در میان کارگردان‌های جوان حرف اول را می‌زد اما زمانی که فیلم اولم را ساختم به هیچ عنوان برنامه‌ای برای گرفتن سیمرغ نداشتم بلکه تنها به این فکر می‌کردم که فیلم قابل دفاعی را به نام خودم ثبت کنم. به این ترتیب «درخت جان» در پانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر جایزه ویژه هیات داوران و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کرد. مهران‌فر درباره انتخاب انیس شکوری اینگونه بیان می‌کند: «برای ما مسلم بود که نقش اول «درخت جان» را یک نابازگیر باید بر عهده بگیرد. بنابراین به تعدادی از دبیرستان‌های شهرستان طالش رفتیم و بالاخره از میان گزینه‌های موجود انیس شکوری را انتخاب کردیم.»
آرزو کردم بادران سیمرغ بگیرد
بسیاری معتقدند آژانس شیشه‌ای همچنان یک تجربه تکرارنشدنی در کارنامه کاری بی‌تا بادران است. شاید صحت این ادعا را فهرست دیگر کاندیداهای این رشته در دوره شانزدهم اثبات کند. چرا که بی‌تا بادران در آن دوره، در میان دیگر نامزدهای بازیگر نقش مکمل زن که همگی بازیگرانی با سابقه بودند، نظیر گلاب آدینه برای فیلم «بانوی اردیبهشت» و فهیمه راستکار برای فیلم «روانی»، با انتخاب هیات داوران سیمرغ بلورین را از آن خود کرد. حمیدرضا چارک‌چیان دستیار کارگردان فیلم «آژانس شیشه‌ای» بازی بی‌تا بادران را درخشان می‌داند و توضیح می‌دهد: «بیش‌تر بازیگران «آژانس شیشه‌ای» را آتیلا پسیانی انتخاب کرد و در ادامه این مسئولیت به رضا کیانیان واگذار شد. تا جایی که به خاطر دارم بی‌تا بادران انتخاب پسیانی بود. راستش را بخواهید من توقع نداشتم سیمرغ بلورین به بادران برسد اما وقتی سکانس بازی با حبیب رضایی را دیدیم آرزو کردم چنین اتفاقی رخ دهد. اتفاقا دوره یازدهم یکی از معدود سال هایی بود که هیات انتخاب فارغ از ملاحظاتی که همواره در دستور کارشان قرار دارد، برگزیدگان را بر مبنای شایستگی‌ها و بایستگی‌های آنان معرفی کردند.»
بازیگران نقش خودشان را زندگی کردند
«مصائب شیرین» اولین تجربه حضور خانواده داوودنژاد در سینمای ایران بود. در این فیلم احترام‌السادات حببیان (مادر علی‌رضا داوودنژاد) برای اولین بار مقابل دوربین پسرش قرار گرفت. اگرچه از آن زمان به بعد حبیبیان تنها در فیلم‌های خانوادگی بازی کرده و نقش های چندان متفاوتی را ایفا نکرده است اما نمی‌توان استعداد بازیگری این مادربزرگ دوست‌داشتنی را نادیده گرفت. علی‌رضا داوودنژاد درباره انتخاب مادرش برای حضور در فیلم «مصائب شیرین» می‌گوید: «اصلا فکر نمی‌کردم «مصائب شیرین» بتواند پروانه ساخت و نمایش بگیرد. چرا که بعد از فیلم «نیاز»، خلع صلاح دیده نشد. اما در فیلم «مصائب شیرین» تجربه تازه‌ای را شروع کردم تا زندگی و سینما به هم نزدیک شوند. بازیگران این فیلم از جمله رضا داوودنژاد، اقدس سعادت‌رضایی و احترام‌السادات حبیبیان برای این فیلم کاندیدا شدند و مادرم هم سیمرغ گرفت. به نظرم هیچ کس جز این بازیگران نمی‌توانست اینگونه در فیلم بدرخشند. در واقع تمام بازیگران نقش خودشان را زندگی می‌کردند. تنها تمرینات لازم را انجام دادیم تا موقعیت‌ها را درک کند و بازی درخوری ارائه دهند.» داوودنژاد در ادامه اضافه می کند: «اگر سیف‌الله داد نبود امکان نمایش برای «مصائب شیرین» فراهم نمی‌شد. او بسیار تلاش کرد تا فیلم راهی جشنواره شود و بعدها مورد توجه دیگر دوستانی مانند کیانوش عیاری قرار گرفت.»
ترانه، یکی از بهترین انتخاب‌ها بود
احتمالا زمانی که رسول صدرعاملی برای انتخاب نقش اول فیلم «من ترانه پانزده سال دارم» به کلاس بازیگری امین تارخ رفت و از ترانه پرسید اسمت چیه؟ و در کمال تعجب شنید، من! ترانه 17 سال دارم. تصور نمی کرد این دختر نوجوان یکی از بهترین بازیگران زن سینمای ایران خواهد شد. ترانه علیدوستی در بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر تنها سیمرغش را تا این لحظه به خانه برده اما در این سال ها کارنامه قابل قبولی را در این حوزه داشته است.
تمام عوامل یک فیلم تاثیر گذارند
لیلا زارع بازیگر جوانی است که در بیست و سومین دوره جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم «ما همه خوبیم» به کارگردانی بیژن میرباقری به همراه خاطره اسدی برای فیلم «دیشب باباتو دیدم، آیدا»، هانیه توسلی برای فیلم«جایی برای زندگی» الهام حمیدی برای فیلم«خیلی دور، خیلی نزدیک» و مائده طهماسبی برای فیلم «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» کاندیدای نقش مکمل زن و موفق به دریافت سیمرغ بلورین شد. بیژن میرباقری با تاکید بر اینکه در جشنواره فیلم فجر سلیقه هیات انتخاب تاثیر بسزایی دارد می‌گوید: «در انتخاب یک بازیگر به عنوان کاندیدای دریافت سیمرغ، تمام عوامل یک فیلم نقش دارند. بنابراین نمی‌توان یک بخش را به صورت جداگانه بررسی کرد. با اینکه در جریان تجربه‌های بعدی لیلا زارع در حوزه بازیگری نیستم اما به جرات می‌گویم که بازیگر با استعدادی است.»
افشین هاشمی، یزدان‌بخش را معرفی کرد
شیرین یزدان‌بخش که حالا با فیلم‌هایی مانند «جدایی نادر از سیمین»، «برف روی کاج‌ها»، «بوسیدن روی ماه» و «ملبورن» به چهره دوست‌داشتنی و شناخته‌شده‌ای برای اهالی سینما تبدیل شده است، پیش از اینکه اولین بار در فیلم «لطفا مزاحم نشوید» محسن عبدالوهاب به سینما معرفی شود، از مخاطبان پروپاقرص تئاتر بود و با بسیاری از اهالی سینما مراوده داشت تا جایی که بسیاری او را خاله صدا می‌کنند. عبدالوهاب در این باره می‌گوید: «شیرین یزدان‌بخش را افشین هاشمی به من معرفی کرد. در هر دوره نظر هیات داوران متفاوت است و پر بی‌راه نیست که بگویم سلیقه هیات انتخاب در این زمینه تاثیر به‌سزایی دارد. اگرچه شیرین یزدان‌بخش در کارهای بعدی‌اش نشان داد که بازیگر توانایی است و در سینمای ایران ماندگار خواهد شد.»
سایر اخبار این روزنامه
در بیست و سومین سالمرگ مهدی بازرگان بازخوانی شد
ایستاده تا آخر
«ابتکار » دلایل رفتارهای ناهنجار برخی از سیاسیون را بررسی می‌کند
لات ها و لوطی ها در کوچه سیاست
سیدحسن خمینی:
دوره «نگفتن‌ها» و «ندیدن‌ها» گذشته است
محمدعلی وکیلی
نسبت تدبیربه تغییر
«ابتکار» حواشی پرداخت تسهیلات 5میلیارد تومانی برای توسعه پیام رسان های ملی را بررسی می کند
قانون هوای پاک چه کمکی به مهار ریزگردها می‌کند؟
تنفس در آرزوی هوا
دو سناتور جمهوری خواه طرحی را برای سخت‌تر کردن شرایط توافق هسته‌ای به کنگره ارائه کردند
«ابتکار» از تلاش نمایندگان برای تحقیق وتفحص از شهرداری تهران گزارش می دهد
«بهارستان» پشت درهای «بهشت»
«ابتکار» از بازیگرانی که در نخستین حضورشان سیمرغ گرفتند گزارش می دهد
تازه‌کارها به بهشت می‌روند
«ابتکار» از حال و هوای جای خالی ساختمان فروریخته خیابان جمهوری و وضعیت کاسبان آن یک سال پس از آتش سوزی گزارش می‌دهد
پلاسکو همچنان می‌سوزد
