نشست‌های تعیین‌کننده برجامی

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*‪-‬ به گزارش رویترز که البته تا لحظه نگارش این مطلب با واکنش تهران رو‌به‌رو نشده است، مقامات ایران و اتحادیه اروپا در حاشیه کنفرانس مونیخ درباره برجام نشست داشته‌اند که باز به گفته این خبرگزاری قرار است تکرار شود. از طرفی مقامات آمریکا و اتحادیه اروپا نیز در این زمینه، دیدارهایی داشته و خواهند داشت که با توجه به نزدیک شدن ضرب‌الاجل ترامپ در ماه می ‌آینده و همچنین غیر قابل مذاکره بودن برجام از سوی ایران، این دیدارها می‌تواند تعیین‌کننده باشد.
بی‌تردید نشست اروپا و آمریکا دربرلین، در راستای رفع نقایص مورد نظر مقامات واشنگتن در برجام صورت می‌گیرد. آن‌گونه که دونالد ترامپ رییس‌جمهور و رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا گفته‌اند، بزرگ‌ترین ایرادی که در برجام وجود دارد، متوجه بند غروب آن است. مطابق بند غروب برجام، ایران پس از ۱۰ سال می‌تواند سانتریفوژهای غنی‌سازی را افزایش دهد و پس از ۱۵ سال نیز اجازه دارد حجم اورانیوم کمتر‌غنی‌شده خود را زیادتر کند. به این ترتیب، نشست برلین پاسخی به این نگرانی‌ها و دغدغه‌های آمریکاست و کمک می‌کند که کاستی‌ها و نواقص بند غروب برجام با مساعی جمیله تروئیکای اروپا مرتفع شود.
حال با مساعدتی که از سوی اروپا برای حفظ برجام صورت می‌گیرد، باید مذاکره در برلین را تلاشی برای همراه شدن آمریکا با اروپا در حفظ برجام دانست. بزرگ‌ترین دلیل برای این مدعا، ناشی از رفتاری است که تروئیکای اروپایی از فردای اجرایی شدن برجام در قبال آن نشان داده‌اند. در این ارتباط، دلیل اصلی تمایل اروپا به حفظ برجام در ظرفیت‌های تجاری‌- اقتصادی این معاهده است که قطعا می‌تواند موجب منتفع شدن اروپا شود. آن‌گونه که پیداست، اروپا ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های برجام را خوب درک کرده است و تلاش می‌کند که موقعیت ایران پسابرجام را برای مبادلات تجاری- اقتصادی خود از دست ندهد و هیچ‌گاه تمایل ندارد که در نزدیک شدن به ایران و همچنین‌ استفاده از مزایای پیش‌بینی شده در برجام خود را تابع آمریکا و محدودیت‌های اعلامی و اعمالی آن کند. به همین خاطر است که برلین، لندن و پاریس درباره حفظ و تداوم توافق هسته‌ای با ایران اتفاق‌نظر دارند.
با همه تلاشی که از سوی تروئیکای اروپایی برای ماندن در برجام و حفظ آن صورت می‌گیرد، این تلاش نباید چیزی از مسوولیت‌های ایران در حفظ برجام بکاهد. به عبارت دیگر مساعدت معطوف به عقلانیت ایران نیز کمک می‌کند که از حجم سنگ‌اندازی‌ها و مانع‌تراشی‌های آمریکا در پروژه ایران‌آزاری کاسته شود. در این ارتباط تعدیل در رفتار‌های منطقه‌ای و آزمایشات موشکی ایران و همچنین تلاش برای حفظ روح برجام ‌عامل اصلی و کلیدی برای ماندن اروپا و همراه ‌شدن آن با ایران برای حفظ برجام است. محققا عدم رعایت ایران در قبال خطوط قرمز اروپا یعنی آنچه آنها تداوم رفتار‌های بدخیم ‌و ثبات‌زدا در منطقه می‌خوانند، ماندن اروپا در کنار ایران را کمی مشکل می‌کند. لذا همراه شدن ایران با اروپا برای حفظ خطوط قرمز می‌تواند انگیزه اروپا را برای متقاعد کردن آمریکا درماندن در برجام افزایش دهد. این همراهی و مماشات ایران هیچ‌گاه به معنای کاهش توان دفاعی نیست. اگر ایران به چیزی که اروپا خواهان آن است عمل کند، می‌تواند از مزایایی که در برجام پیش‌بینی شده بیشترین استفاده را کند، در غیر این صورت چه بسا همراهی اروپا را نیز از دست دهد، چراکه هم‌اینک اروپا سناریوی برجام موشکی را در دست اقدام دارد. از سوی دیگر‌ رکس تیلرسون اعلام کرده است که توافق هسته‌ای با ایران تنها بخش کوچکی از سیاست‌های ایالات متحده در قبال خاورمیانه است و آمریکا نگرانی‌های دیگری‌ از جمله حمایت تهران از حوثی‌های یمن و همچنین ارسال سلاح از سوی ایران برای سایر گروه‌های شبه‌نظامی نیز در منطقه دارد.


*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
‏S.Harsani.k@gmail.com