ملی شدن صنعت نفت؛ رویدادی با تاثیرات ماندگار

محسن حائری‌نژاد - نفت که لقب طلای سیاه را به خود گرفته است با گذشت سال‌ها و عبور از مراحل گذار تاریخی و تحولاتی که بر ایران و منطقه خاورمیانه گذشته هرگز ذره‌ای از ارزش خود را از دست نداده و پس از گذشت یک سده هنوز هم نفت، نقش اصلی خود را حفظ کرده است‌. اکتشاف نفت در پنجم خردادماه سال ۱۲۸۷ هجری شمسی با گشودن فصل تازه‌ای در تاریخ ایران، حیات اقتصادی و اجتماعی این کشور را متحول کرد و به دنبال آن تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران در روز ۲۹ اسفندماه سال‎۱۳۲۹، نقطه عطفی در تاریخ سیاسی، اقتصادی و مبارزات مردم ایران به‌شمار می‌رود‌.
از فوران نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه در مسجدسلیمان و به دنبال آن تولد صنعت نفت ایران، از زمانی که مردم تنها برای روشنایی از نفت خام استفاده می‌کردند تا به امروز که تقریبا در هر صنعتی، ردپایی از نفت خام و فرآورده‌های آن دیده می‌شود، سال‌ها می‌گذرد‌. پس از گذشت سال‌ها و بیش از یک قرن هنوز هم نفت، نقش اساسی در اقتصاد ایران دارد‌.
نهضت ملی شدن صنعت نفت را باید یکی از رویدادهای تاریخی مهم ایران معاصر به حساب آورد که تاثیرات بیشمار بر تحولات سیاسی- اجتماعی ایران در سال‌های بعد از خود گذاشت‌. به این ترتیب فصل تازه‌ای در تاریخ کشور گشوده شد و حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را دچار دگرگونی کرد‌. صنعت نفت ایران حائز رتبه اول جهان در ذخایر توامان نفت و گاز (معادل شبکه نفت خام) است و این مزیت ممتاز کشورمان در تولید ثروت است و چشم‌انداز آینده اقتصاد جهان، نشانگر افزایش قابل توجه تقاضای انرژی و نقش مسلط نفت و گاز در مجموعه آن است‌. پیش‌بینی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که تقاضای نفت طی ۲۰ سال آینده، بیش از دو برابر ۲۰ سال گذشته افزایش پیدا خواهد کرد و گاز طبیعی به عنوان سوخت منتخب قرن حاضر از بیشترین رشد در مجموعه اقلام سبد انرژی برخوردار خواهد شد‌. در این بین ایران از نظر مجموع ذخایر هیدروکربوری جایگاه ممتازی را در بین دیگر کشورهای جهان به خود اختصاص داده است‌.
توسعه این صنعت پس از سال‌ها، تنها از راه شاهراه ارتقای فناوری و بهره‌مندی از ابزارهای نوین، به لحاظ صنعتی و در بعد کلان‌تر از منظر سیاسی و استراتژیک می‌گذرد‌. صنعت نفت به عنوان پیشران اقتصاد و توسعه کشور، بیش از یک قرن است نقش اساسی را در اقتصاد ایران دارد که محرک اصلی ایجاد زیرساخت های ملی و توسعه بخش‌های بزرگ و کوچک صنعتی ایران نیز به شمار می رود، تا جایی که در بسیاری از موارد از این تعبیر یاد می شود که حرکت لوکوموتیو صنعت نفت، قطار صنعت و توسعه کشور نیز به حرکت درخواهد آمد‌.
*کارشناس تحقیق و توسعه شرکت راه‌اندازی و بهره‌برداری صنایع نفت (OICO)