روزنامه فرهیختگان
1397/02/26
مجلس ششم و دولت خاتمی چگونه هسته‌ای را تعطیل کردند؟
در سال 81 و با اعلام دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای، جنجال بر سر برنامه هسته‌ای کشورمان آغاز شد. در پاییز آن سال ایران توانست به غنی‌سازی اورانیوم دست یابد و ساخت قطعات نیز آغاز شد. همزمان با همین موفقیت‌ها، دولت‌های غربی، رژیم صهیونیستی و گروهک منافقین همه‌روزه به انتشار خبرهایی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌پرداختند. در آن شرایط و در اسفند 81 و همچنین خرداد سال 82 محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرد. به گفته حسن روحانی در کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای، نتیجه آزمایش‌های مربوط به نمونه‌گیری این دو بازدید آثار آلودگی غنای بالای اورانیوم بود؛ آلودگی‌ای که بعدها اثبات شد از طریق قطعات وارداتی وارد تاسیسات هسته‌ای شده بود. همین موضوع دستمایه فضای رعب و وحشت علیه ایران و تصویب قطعنامه‌های متعدد شد. اگرچه به گفته حسن روحانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی وقت، وزارت امور خارجه، اوایل شهریور سال 82 نامه‌ای مبنی‌بر بررسی پذیرش الحاق به پروتکل الحاقی آماده کرد تا خاتمی، رئیس‌جمهور وقت پیش از آغاز اجلاس شورای حکام آژانس برای کشورهای مهم عضو این شورا ارسال کند، ولی درنهایت قطعنامه علیه ایران صادر شد؛ قطعنامه‌ای که مهلتی 50 روزه به ایران برای اجرای پروتکل و تعلیق غنی‌سازی می‌داد. این قطعنامه‌ها درنهایت باب مذاکره بر سر تاسیسات هسته‌ای را با کشورهای اروپایی باز کرد. از طرفی دیگر اروپایی‌ها دائم تصمیمات آتی آمریکا را هشدار می‌دادند و تاکید داشتند که از این تصمیمات علیه ایران نگران هستند. در این میان به دلیل اختلافات پیش‌آمده میان دولتی‌ها، مسئولیت پرونده هسته‌ای که تا آن زمان به مهندس آقازاده، رئیس سازمان انرژی اتمی سپرده شده بود، از روز 14 مهر 82 با حکم رئیس‌جمهور به شورای عالی امنیت ملی و دبیر آن یعنی حسن روحانی محول شد. مذاکرات مقدماتی 23 مهر با سفر مدیران کل وزارت امور خارجه سه کشور اروپایی یعنی انگلستان، فرانسه و آلمان به تهران آغاز شد و درنهایت 29 مهر نشست مشترک هیات ایرانی با وزرای خارجه این سه کشور اروپایی در کاخ سعدآباد، برگزار و به بیانیه سعدآباد منجر شد؛ بیانیه‌ای که ایران را وارد فاز جدیدی از مذاکره با اروپا کرد. مذاکراتی که اگرچه با تاکتیک اعتمادسازی، تنش‌زدایی و تعامل بازدارنده و حسن نیت نسبت به اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا 24 مرداد 84 پیگیری شد، ولی درنهایت به‌رغم توافقنامه‌های بروکسل و پاریس، طرف‌های اروپایی به تعهدات خود پایبند نبودند و به دستاوردی نرسیدیم. تا آنجا که علی لاریجانی معتقد بود: «در این مذاکرات در غلتان دادیم و آب‌نبات گرفتیم!» در شماره امروز حافظه به بازخوانی گام‌های اولیه مذاکره با اروپا می‌پردازیم. در توافقنامه سعدآباد، طرف غربی ایران به تعلیق غنی‌سازی، اجرای سریع پروتکل الحاقی و ارائه یک اظهارنامه کامل درباره تاریخچه فعالیت‌های هسته‌ای خود متعهد شد و این موارد همان‌هایی بود که در قطعنامه شورای حکام در ۲۱ شهریور ۸۲ آمده بود. اروپایی‌ها هم ظاهرا سه تعهد در مقابل ایران قبول کردند؛ یکی کمک به توسعه فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، یکی هم کمک در جهت عاری شدن خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای و دیگری بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. در این راستا ایران به هر سه تعهد خود عمل کرد، اما طرف غربی به هیچ‌یک از تعهدات خود عمل نکرد. ساز ناکوک دولت هشتم و مجلس ششم در پرونده هسته‌ای روحانی در کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای درباره مخالفت عده‌ای از وزرای دولت هشتم و نمایندگان مجلس ششم با غنی‌سازی نوشته است: «برخی نمایندگان مجلس و برخی وزرا هم نظیر همین بحث‌ها را مطرح می‌کردند که از غرب نیروگاه و امتیازات اقتصادی بگیریم و غنی‌سازی را فعلا برای مدتی متوقف کنیم. اروپایی‌ها حاضر بودند رآکتور آب سبک به ما بدهند. خود روس‌ها هم می‌گفتند اگر شما غنی‌سازی را فعلا کنار بگذارید، ما هر تعداد نیروگاه بخواهید، برای شما می‌سازیم و سوخت آن را هم تضمین می‌کنیم... در مجموع، گروهی در داخل کشور در دو قوه مهم یعنی مجلس و دولت، با غنی‌سازی چندان موافق نبودند و گاهی هم به صورت علنی مخالفت خود را اظهار می‌کردند.» سفرای ما تفاوت «توقف» و «تعلیق» را تشخیص نمی‌دادند! روحانی همچنین درخصوص «مسائل پیش رو در آستانه مذاکرات تهران» نیز در صفحه 176، کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای نوشته است: «در آستانه مذاکرات تهران با چند اتفاق ناگوار مواجه شدیم. نخستین آنها، اشتباه یکی از سفرای ما در اروپا بود. او به مقامات آن کشور گفته بود ایران برای توقف غنی‌سازی آمادگی دارد. پس از اینکه تلکس این مذاکره به دست من رسید، با رئیس‌جمهور (خاتمی) تماس گرفتم و گفتم من از ابتدا نمی‌خواستم این مسئولیت را بپذیرم و می‌دانستم وزیر امور خارجه (کمال خرازی) به اندازه کافی همکاری نمی‌کند و حالا می‌بینید که شاهد نخستین اقدام نسنجیده هستم. گفتم سفیر شما گفته آماده «توقف» هستیم! بنابراین من چطور بحث تعلیق محدود را با سه وزیر مطرح کنم؟ ظاهرا برخی سفرای ما تفاوت «توقف»و «تعلیق» را چندان تشخیص نمی‌دادند! دومین مساله این بود که تعدادی از نمایندگان مجلس، طرح سه فوریت برای الزام دولت به پذیرش پروتکل الحاقی را امضا کرده و در پی آن بودند تا آن را تقدیم مجلس کنند. به رئیس‌جمهور گفتم که اگر طرح سه فوریت در مجلس مطرح شود، من استعفا می‌دهم. گفتم ظاهرا مجلس از آغاز کار، کارشکنی را شروع کرده است. در این زمینه من و نیز آقای خاتمی با آقای کروبی (رئیس مجلس) صحبت کردیم تا این طرح متوقف شود و در مجلس مطرح نشود. خوشبختانه ایشان مانع شد و طرح در صحن علنی مطرح نشد، ولی متاسفانه سفرای اروپایی از تهیه این طرح در مجلس باخبر شده بودند. سومین مساله این بود که پیش از آنکه وزرا به تهران برسند، رئیس‌جمهور در مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرده بود که ما تعلیق را می‌پذیریم. با شنیدن این مطلب به تیم مذاکرات گفتم در مورد پروتکل که در مجلس طرح سه فوریت تهیه کرده‌اند، تعلیق را هم که رئیس‌جمهور اعلام کرده، من دیگر قرار است بر سر چه موضوعی مذاکره کنم؟!» در ساختمان حافظیه کاخ سعدآباد چه گذشت؟ روزنامه همشهری 30 مهر 82 از مذاکرات روز گذشته تهران چنین گزارش داد: «ساختمان حافظیه مجموعه سعدآباد روز گذشته شاهد مهم‌ترین مذاکرات مسئولان سیاست خارجی و امنیتی کشور با وزیران امورخارجه سه قدرت اصلی اروپا بود. یوشکا فیشر وزیر امور خارجه آلمان، جک استراو وزیر امور خارجه انگلستان و دومینیک دوویلپن وزیر امور خارجه فرانسه و مقامات جمهوری اسلامی ایران پس از ماه‌ها مذاکرات سنگین با یکدیگر بالاخره به این نتیجه رسیدند که طی یک سفر یک‌روزه و ادامه مذاکرات فشرده در تهران، موضوع فعالیت هسته‌ای ایران و الحاق به پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را به نتیجه برسانند. برنامه نخست هیات اروپایی دیدار با کمال خرازی وزیر امور خارجه بود، پس از آن مذاکرات با حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی به‌عنوان مسئول مذاکرات فوق آغاز شد. طولانی‌شدن این مذاکرات حکایت از اهمیت آن داشت، ضمن اینکه احتمال به توافق نرسیدن اعضای هیات را تقویت می‌کرد. قرار بود ساعت ۱۱صبح وزیران خارجه سه کشور اروپایی با رئیس‌جمهوری دیدار و گفت‌وگو کنند اما این جلسه تا ساعت دو بعدازظهر تشکیل نشد؛ زیرا مذاکرات هیات اروپایی با دبیر شورای عالی امنیت ملی ادامه داشت. پس از پایان گفت‌وگوهای دوم کنفرانس مطبوعاتی با حضور حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و سه وزیر خارجه کشورهای اروپایی که قرار بود در ساعت ۱۳ و پس از دیدار پایانی هیات با رئیس‌جمهور انجام شود، آغاز شد. پس از پایان سخنان نماینده ایران و سه وزیر امور خارجه کشورهای اروپایی، خبرنگاران به طرح پرسش‌های خود پرداختند. خبرنگاری از دکتر روحانی سوال کرد: آیا معلق کردن فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم پیشنهاد ایران بوده یا اینکه سه کشور از ایران خواسته‌اند؟ روحانی پاسخ داد: این مساله به صورت داوطلبانه از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت خواهد گرفت. جمهوری اسلامی ایران برای به دست آوردن فضای جدید اعتماد و نیز توسعه روابط با کشورهای صنعتی و جامعه اروپا، فعالیت‌های غنی‌سازی خود را به صورت موقت به حال تعلیق درخواهد آورد. با پایان وقت مصاحبه مطبوعاتی و درحالی که بسیاری از خبرنگاران نتوانستند سوال‌های خود را مطرح کنند، هیات اروپایی برای دیدار با رئیس‌جمهوری سالن را ترک کردند.» روحانی: روابط ایران و اروپا وارد مرحله جدیدی شد به گزارش روزنامه همشهری حسن روحانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده ایران در مذاکرات، از حضور وزیران خارجه کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس به خاطر پذیرش دعوت ایران برای سفر به تهران تشکر کرد و گفت: «در شرایط فعلی روابط ایران و اروپا وارد مرحله جدیدی میشود. در مذاکرات امروز اروپا حق ایران را برای برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای می‌پذیرد و ما نیز آمادگی داریم در زمینه اعتمادسازی متقابل حرکت کنیم. توافقات ایران و اروپا موجب عبور از تنش جاری در مسائل هسته‌ای ایران است. نگرانی‌هایی که ایران درمورد پذیرش پروتکل الحاقی داشت و در سفر اخیر محمد البرادعی با وی مطرح شده بود، در مذاکرات امروز (سه‌شنبه) نیز مورد بحث قرار گرفت. از دیدگاه سه وزیر اروپایی، پروتکل الحاقی نمی‌تواند منافع ملی - امنیت ملی یا حیثیت ملی کشورها را مورد تهدید قرار دهد. ایران و اروپا در مذاکرات امروز درمورد ضرورت مبارزه با سلاح‌های کشتارجمعی اشتراک‌نظر داشتند. ایران به دلیل آنکه قربانی سلاح‌های کشتارجمعی است برای هدف عاری‌سازی جهان از سلاح‌های کشتارجمعی اهمیت فراوانی قائل است.» وی تاکید کرد: «ما معتقدیم تعاملات امروز دستاورد مهمی برای جامعه جهانی درجهت اعتلای صلح و برقراری امنیت است.» وی با اشاره به ضرورت رفع تشنج در منطقه، رفع تمام تهدیدهای همکاری ایران و اروپا در منطقه را موجب تسریع در دسترسی به هدف خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتارجمعی دانست. حسن روحانی افزود: «با واردشدن به مرحله جدید ادامه فعالیت‌های اطمینان‌بخش متقابل به‌خصوص از جانب اروپایی‌ها لازم است. امیدوارم همکاری‌های نزدیک ایران و اروپا زمینه همکاری نسبت به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و افزایش معاملات تجاری و اقتصادی را فراهم آورد. ایران مصمم است در زمینه پایان‌دادن به تنش فعلی در زمینه فعالیت‌های مشروع هسته‌ای خود مسائل باقی مانده را با آژانس حل و فصل کند و اقدامات لازم را برای پیوستن به پروتکل الحاقی به‌عنوان هشتاد و یکمین کشور انجام دهد.» مذاکره سعدآباد به روایت روحانی روحانی، مسئول وقت مذاکرات هسته‌ای با سه کشور اروپایی، در کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای، درخصوص مذاکرات تهران، در صفحه 174 تا 22 نوشته است: «از 14 مهر، روز آغاز مسئولیتم تا نوامبر (آذرماه) که زمان اجلاس شورای حکام آتی و قطعنامه بعدی بود، کلا 45 روز فرصت وجود داشت... در این شرایط خاص، یکی از اهداف این بود که با سرعت لازم و جلسات پی‌درپی، موضوع را به نتیجه مطلوب برسانیم؛ بنابراین از سه وزیر در 17 مهر 1382 دعوت به عمل آمد تا به تهران سفر کنند و آنها هم روز 29 مهر 1382 به تهران آمدند.»چارچوب مذاکرات تهران؛ تعلیق تنها در گازدهی نطنز در 23 مهرماه 1382 طرحی تحت عنوان «طرح اقدام برای خروج از بحران هسته‌ای» به‌عنوان چارچوب مذاکرات تدوین کردم و آن را برای مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور فرستادم. در این طرح، همه موارد مهمی که قرار بود در مذاکرات آتی با سه وزیر مطرح شود، تبیین شده بود. موارد پیشنهادی در این طرح به جز محدوده تعلیق، قبلا در جلسه سران نظام به تصویب رسیده بود، لذا شبی که قرار بود وزرای سه کشور اروپایی به ایران بیایند، تنها موضوع محل بحث، محدوده تعلیق بود، زیرا قطعنامه خواستار تعلیق کامل بود و لازم بود مجوز ما در این زمینه هم دقیقا روشن باشد که درنهایت در آن شب مقرر شد تعلیق صرفا در محدوده تعلیق گازدهی در نطنز باشد که برخی می‌پندارند تعلیق، پیشنهاد ایران بوده است؛ گویی نمی‌دانند قطعنامه شهریور 1382آژانس، تعلیق کامل را از ایران خواسته بود.
مذاکرات تهران مذاکرات از ساعت 9 صبح روز 29/7/82 آغاز شد و تا ساعت دو بعدازظهر ادامه یافت. البته حدود 20 دقیقه هم صلح به حال تعطیل درآمده بود. نکته‌ای که باعث بروز اختلاف بسیار شدید و حتی تعطیلی موقت جلسه شد، مساله تعلیق بود. گفتم قطعنامه می‌گوید «all related activities» (همه فعالیت‌های مرتبط با [غنی‌سازی]) که ممکن است حتی این‌گونه تعبیر شود که اگر من صبح به سایت نطنز بروم و کارکنان را تشویق کنم، نقض قطعنامه تلقی شود. بنابراین نمی‌توانیم به هیچ عنوان این عبارت را بپذیریم. به آنها گفتم با البرادعی هم در زمینه تعلیق صحبت کرده‌ام و او پذیرفته است تعلیق گازدهی نطنز کافی است. بحث‌ها کمی تند و جنجالی شد و سخنان با عصبانیت رد و بدل می‌شد. در این لحظه احساس کردم دستیابی به توافق بسیار سخت است؛ دیدم کار پیش نمی‌رود و ممکن است مذاکره به شکست بینجامد. در لحظاتی هم به این نتیجه رسیدم که مذاکرات به بن‌بست می‌رسد و قاعدتا باید طرح جایگزین (اعلام یکجانبه موارد از سوی ایران) را اجرا کنیم.
خاتمی گفت نگذارید مذاکرات به شکست بینجامد تیم مذاکرات بسیار نگران بود و مرتب به من گوشزد می‌کرد شما که دارای اختیارات کافی هستید، چرا این همه سختگیری می‌کنید؟ وزیر امور خارجه آلمان بلند شد و گفت: «ما وقت تلف می‌کنیم، برویم فرودگاه و برگردیم.» ما هم بلند شدیم و جلسه موقتا تعطیل شد. کارشناسان ما از وضعیت پیش‌آمده نگران شدند و گفتند شکست مذاکرات، علاوه‌بر پیامدهای منفی سیاسی، ممکن است پیامدهای امنیتی نیز داشته باشد. شرایط سختی بود. پس از بحث و گفت‌وگوی کوتاهی با مسئولان و کارشناسان حاضر در جلسه، ابتدا تلفنی با رئیس‌جمهور صحبت کردم و مشکلات پیش‌آمده در مذاکرات و همچنین نظر کارشناسان و خودم را به ایشان انتقال دادم. درنهایت ایشان گفتند هر طور مصلحت می‌دانید عمل کنید، ولی نگذارید مذاکرات به شکست بینجامد.» همچنین در صفحه 178 کتاب روحانی نقل کرده: «در جلسه با وزرای اروپایی گفتم که در مقام عمل تعلیق تنها در حد تعلیق گازدهی در نطنز خواهد بود، گرچه عبارت بیانیه کمی متفاوت بود.» وزیر امور خارجه آلمان در پایان نشست تهران: مذاکرات سعدآباد گام مهم تهران برای همکاری با اتحادیه اروپایی بود یوشکا فیشر، وزیر امور خارجه آلمان 29 مهر 82 در پایان نشست تهران در کنفرانسی مطبوعاتی اعلام کرد: «امروز روز بسیار مهمی است، چون توافقات بسیار اساسی و مهم درخصوص موضوع فعالیت‌های اتمی ایران به وجود آمده است. توافق امروز فرآیند جدی برای حل و فصل مشکلات بین ایران و اتحادیه اروپاست که می‌تواند منطقه را باثبات‌تر کند. من تاکید می‌کنم پذیرش پروتکل الحاقی می‌تواند ما را یک گام به جلو ببرد و می‌تواند زمینه مناسبی برای ادامه گفت‌وگوها باشد. تمام اعضای اتحادیه اروپا این پروتکل را امضا و به اجرا گذاشته‌اند و به هیچ‌وجه استقلال و امنیت ملی‌شان مخدوش نشده است.» وزیر امور خارجه فرانسه در پایان نشست تهران: مساله هسته‌ای ایران چالش بزرگی در سطح جهان است دومینیک دوویلپن، وزیر خارجه فرانسه نیز در پایان مذاکرات مشترک با وزرای امور خارجه انگلیس و آلمان و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در تهران در جمع خبرنگاران تاکید کرد: «مذاکرات امروز با مقامات ایران نشان داد که تهران با تمام قوا در پی عدم گسترش سلاح‌های اتمی است. ایران پروتکل الحاقی را امضا خواهد کرد. مساله هسته‌ای ایران چالش بزرگی در سطح جهان است. در این نشست‌ها در مورد سه موضوع امضای عاجل و اجرای سریع پروتکل الحاقی، همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و معلق کردن تمامی فرآیندهای غنی‌سازی اورانیوم در ایران و بازیافت آن توافق شد.»
وزیر امور خارجه انگلیس در پایان نشست تهران: پذیرش پروتکل الحاقی قدمی جدی برای همکاری کامل با اتحادیه اروپاست جک استراو، وزیر امور خارجه انگلیس در پایان نشست تهران به خبرنگاران گفت: «این دیدار بسیار مهمی بود که به دعوت دولت ایران درباره نگرانی‌های جهانی درباره فعالیت‌های هسته‌ای صورت گرفت. ما به تهران آمدیم تا موضوع را تشخیص دهیم و نمی‌خواهیم امنیت ملی ایران را مورد حمله قرار دهیم. من برای پنجمین بار است که به ایران سفر می‌کنم و باید بگویم که ما برای تمام کشورها و از جمله ایران و استقلال آنها احترام خاصی قائل هستیم. کشورهای اروپایی درخصوص پروتکل الحاقی به دنبال مخدوش کردن استقلال و امنیت ملی ایران نیستند. چراکه همه اعضا اتحادیه اروپایی این پیمان را امضا و اجرا کرده‌اند و این پروتکل به هیچ‌وجه استقلال و امنیت ملی ما را مخدوش نکرده است. پذیرش پروتکل الحاقی قدمی جدی برای همکاری کامل با اتحادیه اروپا است. ایران قبول کرده است فعالیت‌های خود را برای غنی‌سازی اورانیوم متوقف سازد.» بیانیه تهران به روایت جک استراو جک استراو، وزیر خارجه پیشین انگلیس خاطراتی از دوران مذاکرات هسته‌ای اروپا با ایران در دهه 80 دارد که آنها را هم مکتوب کرده و هم در مصاحبه‌ها و مستندهایی که در این زمینه در انگلیس و با نقش شبکه «بی‌بی‌سی» ساخته شده بود، بازگو کرده است. در بخشی از این خاطرات آمده: «درباره بسیاری از مفاد پیش‌نویس بیانیه توافق شده بود؛ فقط دشوارترین مساله [تعلیق غنی‌سازی اورانیوم] کنار گذاشته شده بود. بحث دور میز جریان داشت، ایرانی‌ها امیدوار بودند این ژیمناستیکِ کتبی که برای آن شهره عالم‌اند، بتواند ترکی در دیوار سفتِ ما سه نفر ایجاد کند.» ساعت ۱۰:30 بود و هنوز توافقی صورت نگرفته بود، به‌ویژه بر سر مورد حساس تعلیق غنی‌سازی اورانیوم. ناگهان دکتر روحانی اعلام کرد که وقتش است همه برویم و رئیس‌جمهور را ببینیم... . ما سه نفر به یکدیگر نگاه کردیم. دیگر همدیگر را خوب می‌شناختیم. من گفتم اما چیزی وجود ندارد که به خاطرش برویم و دیدار کنیم. دومینیک گفت برنامه‌های کاری ما در هواپیما و فرودگاه آماده است و یوشکا گفت ما خیلی خوشحال می‌شویم که برویم به کارمان برسیم. توافق را به وقت دیگری موکول کردیم و همه از صندلی‌ها بلند شدیم. بهت و حیرت بر چهره طرف ایرانی‌ها نشسته بود. ایرانی‌ها را دیدیم که رفتند دور هم جمع شدند. دکتر روحانی و دیگر مذاکره‌کنندگان شروع کردند به تلفن زدن؛ به تصور ما با مقامات ایرانی تماس می‌گرفتند. ما کمی پلکیدیم، بعد برای تنفس به باغ زیبا [سعدآباد] رفتیم. درنهایت، به داخل دعوت شدیم. طفره رفتن‌های شفاهی جای خودش را به مذاکره جدی و سخت قدیمی داد. نتیجه، بیانیه تهران بود.»
روزنامه واشنگتن‌پست: ایران مجبور شد امضای پروتکل را بپذیرد روزنامه «واشنگتن‌پست»، همزمان با بیانیه سعدآباد در 29 مهر 82 نوشت: «دیدار یک‌روزه وزرای امور خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان با مقامات ایران سرانجام توافق برای امضای پروتکل الحاقی، توقف برنامه‌های غنی‌سازی اورانیوم و اجازه ورود بازرسان بیشتر از آژانس انرژی اتمی برای تحقیقات بیشتر در زمینه برنامه‌های اتمی ایران را به ارمغان آورد. مقامات ایران با نزدیک شدن پایان زمان ضرب‌الاجل آژانس انرژی اتمی (9 آبان) و با نزدیک شدن به عملی شدن تهدیدات شورای حکام آژانس انرژی اتمی برای طرح مساله ایران در شورای امنیت و اطمینان در مورد عملی شدن تحریم‌های شورای امنیت چاره‌ای جز قبول امضای پروتکل الحاقی و توقف برنامه‌های غنی‌سازی اورانیوم نداشتند. حسن روحانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران پس از پایان مذاکرات با استراو، فیشر و دوویلپن تصریح کرد که مقامات ایران موافقت خود را برای امضای پروتکل الحاقی و پذیرش بازرسی‌های بیشتر اعلام کرده‌اند. گفتنی است جک استراو وزیر امور خارجه انگلیس، یوشکا فیشر وزیر امور خارجه آلمان و دومینیک دوویلپن وزیر امور خارجه فرانسه همگی تعهد کردند در صورت پابرجایی نظر مقامات ایرانی در مورد توقف غنی‌سازی اورانیوم و امضای پروتکل الحاقی مطمئنا ایران را برای دسترسی آسان‌تر به تکنولوژی هسته‌ای کمک و یاری خواهند کرد.» اروپا تداوم رابطه با ایران را منوط به پذیرش پروتکل الحاقی کرده بود خاویر سولانا، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آبان 82 در گفت‌وگو با روزنامه «فایننشال تایمز» آلمان پذیرش ایران برای امضای پروتکل الحاقی را مثبت ارزیابی کرد. سولانا در ادامه با اشاره به سفر وزرای امور خارجه سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه به ایران به‌منظور گفت‌وگو درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای این کشور خاطرنشان کرد: «ایران با پذیرش امضای پروتکل الحاقی گام مهمی در عرصه بین‌المللی برداشته است.» وی دربخش دیگری از این گفت‌وگو اظهار داشت: «پیش از این، کشورهای اروپایی تداوم رابطه خود با ایران را منوط به پذیرش امضای پروتکل الحاقی اعلام کرده بودند، اما اکنون کشورهای اروپایی از این مساله استقبال کرده و خواهان تداوم رابطه خود با ایران هستند.» سولانا همچنین با اشاره به پایان غنی‌سازی اورانیوم تصریح کرد: «ایران باید سطح همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از پیش افزایش دهد.» آمریکا اقدام اروپا در راستای توافق با ایران را یک رویکرد مثبت می‌داند روزنامه واشنگتن‌پست در گزارش اول آبان خود نوشت: «به گفته یک مقام عالی‌رتبه آمریکا، دولت آمریکا قصد دارد ایران را به‌منظور همکاری با ضرب‌الاجل 31 اکتبر برای فاش ساختن فعالیت‌های هسته‌ای گذشته خود تحت‌فشار بگذارد. این درحالی است که روزبه‌روز بدبینی آمریکا نسبت به توافق این هفته ایران برای توقف غنی‌سازی اورانیوم شدت می‌گیرد. به نوشته این روزنامه با وجود اینکه مقامات ایران روز سه‌شنبه با فرانسه، انگلیس و آلمان به توافق رسیدند اما ایالات متحده و مقامات سازمان ملل خواهان مدارک جدیدی هستند مبنی‌بر اینکه چگونه و چرا یک ملت غنی از نفت به کارخانه‌های انرژی اتمی در غرب و جنوب تهران روی آورده است. این روزنامه در ادامه می‌نویسد دولت بوش ادعا می‌کند ایران به‌طور مخفیانه تلاش دارد به سلاح‌های اتمی دست پیدا کند. به گزارش این روزنامه یک مقام آمریکایی اعلام کرد: «آمریکا به فشار خود علیه ایران ادامه خواهد داد و هیچ چیز این حقیقت را که ایران باید تا 31 اکتبر توضیحات موردنیاز را ارائه دهد، تغییر نمی‌دهد. این روزنامه عکس‌العمل مقامات کاخ سفید نسبت به توافقنامه تهران را مثبت و تا حدودی محافظه‌کارانه دانست. اگرچه بوش اقدام اروپا را یک رویکرد مثبت عنوان کرد اما درحقیقت مقامات دولت آمریکا نسبت به این مساله که در توافقنامه به اینکه ایران برای توقف غنی‌سازی اورانیوم چقدر فرصت دارد، اشاره‌ای نشده، بدبینند.» دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند هدف ایران از امضای این توافقنامه ایزوله کردن آمریکا از لحاظ سیاسی و خریدن زمان بود. ایران اشتباهاتی داشته است در آینده جبران خواهیم کرد ایران پیش از تصویب مجلس به‌طور موقت به بندهای پروتکل الحاقی عمل می‌کند خبرگزاری فرانسه دوم آبان 82 به نقل از علی‌اکبر صالحی، نماینده وقت ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نوشت: «ایران می‌پذیرد که در گزارش جدیدش به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نواقصی وجود دارد.» صالحی همچنین 18 آبان 82 در گفت‌وگو با روزنامه الحیات چاپ لندن گفت: «امضای پروتکل الحاقی توسط ایران بعد از بیستم ماه جاری (29 آبان) انجام خواهد شد.» وی افزود: «بازرسی سرزده آنچنانکه به ذهن می‌رسد، بازرسی سرزده نیست و این یک تعریف غیردقیق از بازرسی سرزده است، زیرا پروتکل الحاقی در یکی از بندهای خود تصریح می‌کند که هر زمان آژانس تمایل به بازرسی از هر مکانی در هر کشوری را داشت، باید آن را پیش از 24 ساعت به اطلاع کشور مورد نظر برساند.» وی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه پروتکل الحاقی نیاز به موافقت پارلمان دارد تا لازم‌الاجرا باشد و این مساله شاید به هفته‌ها یا ماه‌ها زمان نیاز داشته باشد، آیا ایران در حال حاضر آمادگی اجرای بندهای این پروتکل بدون تصویب مجلس را دارد و آیا اجازه فعالیت به بازرسان آژانس را خواهد داد، گفت: «ما اعلام کردیم که بندهای پروتکل الحاقی را پیش از تصویب آن توسط مجلس به‌طور موقت عمل خواهیم کرد تا اینکه روند تصویب موافقت با این پروتکل در مجلس طی شود.» صالحی در مورد اینکه در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده که ایران به متون معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای ملزم نخواهد بود، آیا تعیین ابعادی که ایران به آن پایبند نخواهد بود، انجام شده است و آیا این مساله در زمینه غنی‌سازی اورانیوم یا به‌کارگیری دستگاه سانتریفیوژ به‌عنوان نیاز بیشتر ایران مطرح خواهد بود؟ اظهار داشت: «هیچ عضوی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عاری از اشتباه نیست. آژانس هر سال گزارشی را در مورد مخالفت اعضای خود با متون معاهده منتشر می‌کند و تاکنون نیز کشورهای زیادی اشتباه کرده‌اند و ایران هم یکی از آنهاست. ما گفتیم که ایران اشتباهاتی داشته است، اما در درجه اول این اشتباهات در مورد تحقیقاتی بود که ما آن را انجام دادیم و نتایجی که به آن دست یافتیم. این تحقیقات را در مجلات علمی جهانی منتشر کردیم، اما اشتباه ما در عدم ابلاغ این مساله به آژانس و مطلع کردن آژانس از تجاربی بود که ما را به این نتایج رساند.» صالحی افزود: «آژانس از طریق انتشار تحقیقات ما از آن مطلع شد و نه توسط خود ما، و این اشتباهی است که در آینده جبران خواهیم کرد. در ایران تصمیمی گرفته شد که تمام فعالیت‌ها در زمینه هسته‌ای براساس متون معاهده اصلی که سال 1970 امضا کردیم و نیز متون پروتکل الحاقی که بعدا امضا خواهیم کرد، قرار گیرد.»
خاتمی با اعلام اینکه داوطلبانه غنی‌سازی را به تعلیق درآوردیم: به دنیا حق می‌دهیم که نگران باشد ما به سوی بمب اتم نرویم محمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت، 21 آبان 82 در جمع خبرنگاران با اشاره به مساله انرژی اتمی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «ما داوطلبانه بسیاری از مواد پروتکل را پذیرفتیم، ضمن اینکه داوطلبانه برای پیوستن به پروتکل الحاقی اعلام آمادگی کردیم. همچنین ما پذیرفتیم که به صورت موقت غنی‌سازی اورانیوم را به تعلیق درآوریم.» وی تصریح کرد: «کسانی در دنیا سروصدایی را ایجاد کردند که ایران درصدد تولید سلاح‌های اتمی است و از این طریق می‌خواستند به ایران فشار وارد کنند، اما ما درصدد تولید این سلاح‌ها نبودیم. بنابراین باید این توطئه را خنثی می‌کردیم که در مذاکره با اروپایی‌ها این موضوع را مطرح و اعلام کردیم که از دادن اطمینان به دنیا مبنی‌بر اینکه ما به دنبال سلاح‌های اتمی نیستیم، نگرانی نداریم.» خاتمی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا انتظار چنین گزارشی از آقای البرادعی داشته‌اید و درخصوص سایت‌های مخفی لیزری برای غنی‌سازی گفت: «ما اعلام کردیم و آمدند لیزر را دیدند و نمونه‌برداری هم کردند، مساله مخفی نبوده است. مهم این است که غنی‌سازی اورانیوم حق ماست. مقام معظم رهبری و خود من بارها اعلام کرده‌ایم ما به سوی غنی کردن اورانیوم بالای 3.5 درصد که به سوی بمب اتمی می‌رود حرکت نمی‌کنیم. مهم این نیست که ما چه دستگاهی داریم. مهم این است که ما در آن مسیر حرکت می‌کنیم یا خیر؟ ضمن اینکه به دنیا حق می‌دهیم که نگران باشد ما به آن سو نرویم. ما اعلام می‌کنیم که به آن سو نمی‌رویم... ما هم از آقای البرادعی گله داریم اما او هم ملاحظاتی داشته که باید این مسائل را مطرح می‌کرد!هنوز نشانی از عمل دوستان اروپایی به توافقات و تعهدات ندیدیم.» وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی‌بر اینکه مقامات آمریکایی گفته‌اند این گزارش شاهد ادعای ما بود، گفت: «اروپایی ها هم گفته‌اند که شاهد ادعای ما بود. روی آن قسمتی که گفته‌اند هیچ‌چیزی که بر تولید سلاح‌های هسته‌ای در ایران دلالت کند وجود نداشته، آمریکا بناست بگوید و هر کاری هم که انجام می‌دهیم بناست آمریکا بگوید که ایران متهم است و مشکلاتی دارد اما من مطمئن هستم با روشی که ما اتخاذ کرده‌ایم دیگر اجماعی که آمریکا می‌خواست ایجاد کند، نه‌تنها وجود ندارد، بلکه به لطف خداوند افکار عمومی و نیز مواضع کشورهای دیگر به نفع ایران و به نفع حقیقت در حال تغییر است و امیدوارم دوستان ما و اروپایی‌ها به توافقات و تعهدات عمل کنند اما ما هنوز نشانی از عمل آنها ندیده‌ایم اما عمدتا در شورای حکام خواهیم دید. امیدوارم که شورا تحت تاثیر فشارهای سیاسی عمل نکند و طبعا آنچه ما انجام داده‌ایم داوطلبانه است و اگر هم برخورد سیاسی شود ما هم حق خود می‌دانیم که به نحو دیگری عمل کنیم، در عین حال به آینده خوشبین هستیم.»
سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: طرف ایرانی برای عموم اعلام کرد که قصورهایی داشته است مارک گوازدکی، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، 16آبان 82 در گفت‌وگو با «ایسنا» با اشاره به اینکه همکاری‌های ایران با آژانس در جریان دیدار اخیر بازرسان از جمهوری اسلامی راضی‌کننده بوده است، تصریح کرد: «همکاری‌های ایران راضی‌کننده بود و فقط شورای حکام می‌تواند گزارش بازرسی‌ها را منتشر و درباره‌اش تصمیم‌گیری کند.» وی در پاسخ به این سوال که آیا سوالات دیگری مانده است که قرار باشد ایران به آنها پاسخ بگوید، اظهار داشت: «مطمئن هستم به هماهنگی نزدیک با دولت ایران نیاز داریم و با توجه به ماهیت کارمان سوالاتی را نیز خواهیم داشت، با این حال زود است که بگویم به تمام سوالات پاسخ داده شده است یا خیر.» سخنگوی آژانس در دفاع از اظهارات اخیر خود که مدعی شده بود ایران در گذشته کوتاهی‌هایی در رابطه‌اش با آژانس داشته است، گفت: «تصورهایی که من به آنها اشاره کردم همان‌هایی است که مقامات دولت ایران نیز به آنها اشاره کرده‌اند؛ طرف ایرانی بود که برای عموم اعلام کرد قصورهایی در گزارش ارائه‌شده به آژانس داشته است؛ بنابراین اظهارات من درخصوص قصور ایران بازتابی از سخنان مقامات ایرانی بود و درحال حاضر نمی‌توانم از ماهیت این‌گونه قصورها توضیحی بدهم.» صالحی: ایران اسناد برنامه‌های 30 ساله هسته‌ای خود را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار می‌دهد علی‌اکبر صالحی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، 30 مهر 82 در جمع خبرنگاران اعلام کرد که کلیه اسناد مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران که در سال‌های گذشته انجام شده، امشب تحویل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد شد. این اسناد تمامی برنامه‌های هسته‌ای ایران از 30 سال گذشته تاکنون را نشان می‌دهد. گزارش آژانس انرژی اتمی بعد از توافق سعدآباد ایـــــران به دنبال سلاح اتمی بود! به‌رغم اقدامات داوطلبانه ایران پس از توافق سعدآباد و همکاری گسترده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، محمد البرادعی (مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) دوشنبه 19 آبان 82، در گزارش 30 صفحه‌ای به اعضای شورای حکام اعلام کرد: «ایران تاکنون درحال غنی‌سازی اورانیوم مخصوص سلاح‌های اتمی بوده است.» روزنامه انگلیسی‌زبان گاردین در این خصوص نوشت: «گزارش‌های محرمانه حاکی از آن است که برای برطرف شدن نگرانی جهان باید بازرسی‌های دقیقی از برنامه‌های هسته‌ای تهران صورت گیرد، چراکه ایران به شکل نظام‌مندی برنامه‌های هسته‌ای خود را در دو دهه گذشته از نظرها مخفی داشته است.» گاردین مدعی شد که همکاری اخیر ایران با آژانس نه‌تنها پنهانکاری‌های قبلی این کشور را توجیه نمی‌کند، بلکه لزوم بازرسی‌های عمیق و قاطعانه از این کشور را نیز بیشتر به اثبات می‌رساند. گاری سامور، کارشناس هسته‌ای و رئیس مطالعات استراتژیک موسسه بین‌المللی لندن به گاردین گفت: «طبق مطالعاتی که روی برنامه‌های هسته‌ای تهران صورت گرفته است و همچنین با توجه به نمونه‌هایی از اورانیوم که در تابستان گذشته در دو سایت هسته‌ای ایران یافت شد، بی‌شک ایران در حال ساخت بمب هسته‌ای است.»
کنگره آمریکا تصویب کرد آمریکا بمب‌های اتمی جدید و بیشتری تولید می‌کند همزمان با محدودیت‌های ایران در زمینه برنامه هسته‌ای به موجب توافق سعدآباد، 16 آبان 82 کنگره آمریکا لایحه بودجه نظامی 400 میلیارد دلاری ارتش آمریکا را تصویب کرد که به واسطه این لایحه آمریکا اجازه می‌یافت تحقیق و توسعه تسلیحات اتمی با تخریب پایین را از سر بگیرد. خبرگزاری فرانسه در این خصوص نوشت: «انتظار می‌رود این لایحه که با رای اکثریت در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید، هفته آینده در مجلس سنای آمریکا که اکثریت سناتورهای آن را جمهوری‌خواهان تشکیل می‌دهد تصویب شود.» بنابر این گزارش، با تصویب این لایحه ممنوعیت تحقیق درباره توسعه کلاهک‌های اتمی که نیروی انفجاری آنها کمتر از پنج کیلو تن است لغو میشود. از سویی مقامات دولت آمریکا می‌گویند که تصویب این لایحه به آمریکا در نابودی مخازن زیرزمینی و ذخایر شیمیایی و تسلیحات اتمی‌اش کمک خواهد کرد. آنها خاطرنشان می‌کنند تسلیحات سبک قدرت تخریب کمتری دارند و بازمانده این نوع تسلیحات به اطراف پرتاب نخواهد شد. بنابر این گزارش 6 میلیون دلار از این بودجه در اختیار آزمایش‌های اتمی آمریکا قرار خواهد گرفت تا درباره طرح‌های جدید بمب‌های اتمی تحقیق کنند و 15 میلیون دلار آن هم برای مطالعات اصلاح تسلیحات اتمی با قدرت بالا که می‌توانند انبار‌های زیرزمینی را نابود کنند در نظر گرفته شده است.
سفر به بروکسل و مذاکره با سه وزیر اروپایی قطعنامه‌ای نامناسب علیه ایران تنظیم شد به‌رغم اعتمادسازی‌های ایران بعد از توافق سعدآباد، روحانی در کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای صفحه 22، نقل می‌کند: «به دلیل گزارش نگران‌کننده تیم مذاکراتی در مورد قطعنامه آتی، لازم دیدم که قبل از جلسه شورای حکام (نوامبر 2003)، سفری به بروکسل داشته باشم و با سه وزیر اروپایی ملاقات کنم. اعضای تیم مذاکراتی معتقد بودند بر اساس اطلاعاتی که دریافت کرده‌اند، قطعنامه نامناسبی در حال تنظیم است. بحث و گفت‌وگو برای تدوین قطعنامه بین 35 کشور عضو شورای حکام معمولا روندی غیرشفاف داشت و بانیان قطعنامه سعی می‌کردند حداقل تغییر را در متن پیش‌نویس خود بپذیرند. گروه غرب که معمولا بانی قطعنامه‌های ایران در آژانس بود، کمتر با روسیه، چین و اعضای فعال عدم تعهد مشورت جدی می‌کرد و به‌رغم دریافت نظرات مختلف، این گروه غرب بود که تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کرد. تیم مذاکراتی ما هم بیشتر از طریق اعضای عدم تعهد و به ندرت از طریق چین و روسیه از محتوای قطعنامه و روند تحول آن آگاه می‌شد. آمریکایی‌ها متن غیرقابل قبولی را پیشنهاد کرده و اروپایی‌ها نیز متاسفانه کم و بیش در تردید قرار گرفته بودند. از طرفی، بر سر تعلیق هم بحثی به وجود آمده بود، چون آنچه در مذاکرات تهران قبول کرده بودیم، با تفسیر آژانس تا حدی متفاوت بود. همه اینها به ماجرای جدیدی تبدیل شده بود و لذا نسبت به محتوای قطعنامه آتی تا حدی نگران بودیم. اعضای تیم مذاکراتی هم می‌گفتند برای اطمینان از اینکه پرونده ایران به شورای امنیت حتی اطلاع داده نشود، بهتر است شما با سه وزیر ملاقات و تعهدات‌شان در تهران را به آنها گوشزد کنید و آنها نیز به شما قول لازم را بدهند. سفر بروکسل در 26/8/1382 و در مقطعی انجام شد که گزارش البرادعی نشر و پیش‌نویس قطعنامه در بین اعضای شورای حکام توزیع شده بود... در ملاقات با سه وزیر اولین بحث من این بود که ما همه اقدامات لازم را انجام داده‌ایم و حالا نوبت شماست. مطالبی شنیده میشود که اگر صحت داشته باشد، کاملا برای ما غیرمنتظره و غیرقابل قبول خواهد بود. جک استراو گفت تا آنجا که مربوط به ما سه کشور میشود، نه مستقیم و نه غیرمستقیم، ما چیزی راجع به شورای امنیت نخواهیم گفت. در قطعنامه هم در این زمینه اگر نکته‌ای مطرح شود، ما مخالفت خواهیم کرد، ولی ما همه شورای حکام نیستیم. یعنی قول داد که دست‌کم سه کشور، بحث شورای امنیت را به هیچ صورتی (حتی به‌عنوان اطلاع) دنبال نکنند و اگر آمریکایی‌ها دنبال آن بودند، با آن مخالفت کنند. همچنین جک استراو گفت شما مدام مساله تعلیق را به رخ ما نکشید و نگویید که این کار بسیار سختی بوده است!» حرکت مرموز انگلیس؛ مقاومت سیاست درست جمهوری اسلامی روحانی همچنین در صفحه 226 کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای نوشته است: «پیش از سفر بروکسل مطلع شدیم که انگلیسی‌ها در پی آن هستند که به نوعی واژه «اطلاع» (inform) را در قطعنامه بگنجانند، چون نخستین بار که تیم مذاکراتی با آنها صحبت کرده بود، آنها گفته بودند ما در مذاکرات تهران تعهد نداده بودیم که موضوع به شورای امنیت «اطلاع» هم داده نشود، بلکه تعهد ما این بود که پرونده شما در آژانس بماند به شورای امنیت ارجاع نشود. من به تیم مذاکراتی پیغام دادم که اگر انگلیس زیر بار نرود صددرصد بیانیه تهران را ملغی اعلام خواهم کرد. من قاطعانه گفتم اگر واژه «اطلاع» در قطعنامه بیاید، بلافاصله نطنز را راه‌اندازی و بازرس‌ها را هم از تهران اخراج خواهیم کرد. به اعتقاد من، این مقاومت‌ها، سیاست درستی از طرف جمهوری اسلامی ایران بود.» قطعنامه علیه ایران بعد از توافق سعدآباد به روایت روحانی به‌رغم اقدامات و تعهدات صورت‌گرفته قطعنامه 29 آبان که از 50 روز قبل هشدارش به ایران داده شده بود، علیه کشورمان صادر شد. روحانی در شرح این قطعنامه در صفحه 228 کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای نوشته است: «اقدامات گسترده دیپلماتیک و اخذ تضمین مجدد مبنی‌بر پایبندی سه کشور به بیانیه تهران، سبب ایجاد شکاف در اجلاس نوامبر 2003 آژانس (29/8/1382) بین دو بلوک تندرو و معتدل شد. اما همچنان قطعنامه صادره 26 نوامبر 2003 قطعنامه‌ای کاملا مطلوب ارزیابی نمی‌شد؛ چون در آن به نحوی قطعنامه سپتامبر با ذکر دوباره جزئیات، مورد تایید قرار گرفته و بر تخطی طولانی‌مدت ایران از تعهدات خود تاکید شده بود. به علاوه، در بند 2 اجرایی، از قصورها و تخلفات گذشته در انجام تعهدات نسبت به پایبندی به شروط پادمان، به‌شدت ابراز تاسف شده و از ایران خواسته شده بود نسبت به تعهدات خود طبق مفاد پادمان، پایبند بماند. برای نخستین بار هم پای کشور ثالث و همکاری آنها به میان آمده بود. درنهایت، مکانیسم ماشه که قرار بود با جمله «ارجاع به شورای امنیت در صورت روشن شدن هرگونه قصور جدی جدید ایران» در قطعنامه ذکر شود، به شکل معتدل‌تری در بند 8 با این جمله‌بندی که «اگر قصور جدی جدیدی کشف شود، همه گزینه‌ها قابل بررسی است»، مطرح شد.»
سایر اخبار این روزنامه
تغییر پایتخت آخرین تیر ترکش نتانیاهو است
تغییر پایتخت آخرین تیر ترکش نتانیاهو است
تصویب عجولانه FATF و تشدید تحریم‌ها
عصبانی نیستم!
ترامپ آتشی را شعله‌ور کرد که به‌زودی تبعاتش دامن متحدان منطقه‌ای آن را می‌گیرد
پرویز امینی در نشست «جامعه‌شناسی و عدالت اجتماعی»:
ورود ایران به باشگاه بزرگان سلول بنیادی
مدافعان حرم
اسرائیل در صورت تجاوز مجدد به سوریه پاسخ محکم‌تری دریافت می‌کند
مجلس ششم و دولت خاتمی چگونه هسته‌ای را تعطیل کردند؟
افطاری به صرف‌گرانی
سَر و سِرّ دلبران در شب‌های رمضان
