محافظه‌کاران و بازی جدید

محمد هدایتی - ساختار نهادی جمهوری اسلامی همواره مستعد تضعیف قوه مجریه بوده است. رییس‌جمهور اگرچه بالاترین مقام انتخابی در کشور است‌ اما در نتیجه ساز‌و‌کارهای پیچیده، همیشه کانون انتقادات قرار می‌گیرد. از این رو روسای‌جمهور‌ به ویژه در دوره‌های دوم ریاست‌جمهوری‌شان به شدت تحت فشار هستند. در سال‌های اخیر در نتیجه فشار محافظه‌کاران در نهادهای غیرانتخاباتی، خیلی‌ها از کم‌اهمیت شدن قوه مجریه در ساختار سیاسی کشور می‌گویند، اینکه نیروهای محافظه‌کار می‌توانند از طریق نهادهای موازی میدان عملکرد قوه مجریه را تضعیف کنند و سیاست‌هایش را خنثی سازند. از این جهت دولت در ایران، به لحاظ ساختاری، دولتی ضعیف است. با وجود این روند، قوه مجریه هنوز هم امکان و جاذبه‌های بسیاری دارد و کماکان صاحب دو ابزار اصلی است؛ یکی نظام تخصیص بودجه (با وجود همه محدودیت‌ها) و دیگر تخصیص مناصب و پست‌های مدیریتی. از این رو فتح دولت همواره پرجاذبه‌ترین کنش سیاسی در ایران است.
این روزها محافظه‌کاران با اعتماد به نفس بیشتری سخن می‌گویند و پس از چند شکست خود را آماده کرده‌اند تا بار دیگر قوه مجریه را در اختیار بگیرند. برخی تحلیلگران اصلاح‌طلب هم‌ پیامد شرایط موجود و انفعال دولت را در نهایت پیروزی اصولگرایان می‌دانند.
کندی دولت حسن روحانی، عدم تحقق وعده‌های انتخاباتی، فشارهای اقتصادی و شرایط بین‌المللی مخاطره‌آمیز، همگی باعث شده است تا اردوگاه اصلاح‌طلبی و بدنه اجتماعی آن در نوعی بهت و ناامیدی فرو رود. می‌شود درباره دلایل این ناامیدی، منطقی بودن انتظارات از دولت‌ و فاصله وعده‌ها و عملکرد صحبت کرد. اما این وضعیت همان چیزی بود که محافظه‌کاران رویایش را داشتند. مهم‌ترین ابزار آنها برای نیل به این وضعیت، بی‌اعتبار کردن صندوق رای بوده است. آنها تا زمانی می‌توانستند از طریق ردصلاحیت‌ها پیروز انتخابات باشند. از یک دوره‌ای به بعد‌ و با اتحاد اصلاح‌طلبان بر لیست‌هایشان، لیست‌هایی که افراد درجه چندم را هم شامل می‌شد، این امکان از محافظه‌کاران سلب شد. در نهایت آنها به استراتژی القای ناامیدی رسیدند‌ آن هم از طریق نشان دادن این مساله که پیروزی در انتخابات عملا فایده‌ای ندارد، چرا که نهادهای موازی اجازه تحقق وعده‌ها را نخواهند داد. آنها تا حدی عطای حضور پرشکوه در انتخابات که تا سال‌ها مهم‌ترین مساله به حساب می‌آمد و نوعی عامل مشروعیت‌بخش محسوب می‌شد را هم کنار گذاشته‌اند. با این فضای جدید، احتمال می‌دهند که در نتیجه ناامیدی فراگیر، بخش عمده بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان، حداقل برای دوره‌هایی محدود با صندوق رای قهر کند. در چنین شرایطی محافظه‌کاران با بسیج نیروهایشان، کسانی که حضور در انتخابات و رای به کاندیدای ارزشی را واجبی دینی می‌دانند، بتوانند پیروزی خود را تضمین کنند. از همین رو است که برخی از آنها از همین حالا پیش‌بینی را شروع کرده و از پیروزی با رایی 20 میلیونی در انتخابات بعدی می‌گویند. فعلا که بازی برای آنها خوب پیش رفته است.
hedayati.mohammad@yahoo.com