جام‌جهانی اقتصادی

حامد شفیعی*- امروز سوت آغاز تورنمنت جام‌جهانی فوتبال زده می‌شود. کشور میزبان، روسیه است؛ کشوری که در حوزه سیاست با چالش‌های بسیاری در داخل و خارج
مواجه است. چالش‌های داخلی روسیه دقیقا بعد از تحریم اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر بحران اوکراین و شبه‌جزیره کریمه از سال 2014 عمق بیشتری پیدا کرد. اقتصاد روسیه یک اقتصاد ترکیبی پر‌درآمد است که برخی بخش‌های آن از جمله نفت و گاز در مالکیت راهبردی دولت قرار دارد. روسیه در حال حاضر تورمی بیش از 12 درصد را تجربه می‌کند که این تورم با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده رو به افزایش است. صندوق بین‌المللی پول در گزارش سال 2017 خود در فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید)، رتبه 7 را به روسیه اختصاص داد. با این همه افزایش بحران سوریه و تشدید تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، ارزش روبل را پایین آورده است. برای نمونه یک دلار آمریکا به ارزش 64/77 روبل در بازار روسیه مبادله می‌شد. حال این سوال مطرح می‌شود که چرا کشوری با چنین مسایل اقتصادی و سیاسی که دست به گریبان است، میزبان بزرگ‌ترین رویداد بین‌المللی حوزه ورزش است؛ رویدادی که میلیون‌ها نفر، بیننده پخش زنده آن خواهند بود و هزاران نفر برای تماشای بازی به روسیه سفر خواهند کرد. شاید پاسخ آن را بتوان در یک جمله خلاصه کرد: «تاثیر فوتبال بر اقتصاد». البته اینجا منظور از فوتبال صرفا ورزش نیست زیرا امروز به فوتبال از دریچه صنعت نگاه می‌شود. رسانه‌های روسی به نقل از ماکسیم اورشکین، وزیر توسعه اقتصادی روسیه نوشته‌اند: «تخمین زده می‌شود گردشگران خارجی طی زمان برگزاری مسابقات جام‌جهانی در این کشور 100 میلیارد روبل خرج کنند.» بر اساس این ادعا یعنی 6/1 میلیارد دلار به اقتصاد روسیه تزریق خواهد شد؛ رقمی که می‌تواند برای مقطعی اقتصاد روسیه را نجات دهد. این مهم صرفا به این دلیل است که در دنیای ورزش هیچ رشته‌ای مانند فوتبال پرطرفدار و جذاب نیست که این میزان از گردش مالی و تزریق سرمایه را به کشوری تزریق کند. در برخی کشورها مانند برزیل و آرژانتین، پیوند قابل توجهی میان فوتبال با رشد یا رکود اقتصادی برقرار است. یکی از درآمدهای کشور برزیل از صادرات بازیکنان فوتبال است. برای پی بردن به جایگاه فوتبال کافی است نگاهی به اعضای فدراسیون فیفا و سازمان ملل بیندازیم. در حال حاضر 209 کشور عضو فیفا هستند که در مقایسه با سازمان ملل (با 193 عضو‌) 16 عضو بیشتر دارد. با توجه به گستردگی این ورزش، مسایل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی زیادی درگیر این ورزش و حتی اشخاص می‌شود. برگزاری مسابقات منطقه‌ای و بین‌المللی از سوی باشگاه‌های گران‌قیمت و با‌ارزش فوتبال و هیجانات ناشی از برگزاری آن بر زندگی مردم، همواره مورد توجه تصمیم‌گیران سیاسی و اقتصادی بوده است. ارزش باشگاه، ارزش برند، میزان درآمد باشگاه، قیمت مبادلاتی بازیکنان و حامیان مالی آنها تاثیر قابل توجهی بر افزایش درآمدهای مالیاتی ناشی از نقل و انتقالات کشورها داشته و حتی ایجاد اشتغال در حوزه‌های تورسیم و صنایع وابسته را به همراه داشته است. صاحب‌نظران بر این موضوع اتفاق نظر دارند که فوتبال موجب ترویج توریسم و توسعه توریسم و راه‌حل خوبی برای رشد اقتصادی، اشتغال و در نهایت فقرزدایی است. نکته قابل توجه در صنایعی است که با فوتبال رونق می‌گیرند؛ بخش‌های عمرانی، صنایع غذایی، صنایع نساجی، صنایع دستی، خدمات تجاری، خدمات توریستی از جمله هتل‌داری، برق، گاز، خدمات شهری، حمل‌و‌نقل، رسانه‌ها، خدمات فناوری اطلاعات و دیگر موارد بخش‌هایی هستند که از برگزاری جام‌جهانی فوتبال سود می‌برند. برای همین هر گاه زمان قرعه‌کشی مسابقات جام‌جهانی فوتبال و پس از آن، برگزاری المپیک برای تعیین میزبانی فرا می‌رسد، کشورها با هر روشی سعی می‌کنند برای جبران خلا‌ها و چالش‌های اقتصادی میزبانی این بزرگ‌ترین رویداد جهانی را به دست گیرند.
* روزنامه‌نگار