روزنامه خراسان
1396/01/17
آینده‌نگری؛ حلقه مفقوده مدیریت بحران زلزله در ایران
با توجه به واقع شدن کلان شهر مذهبی مشهد روی گسل های فراوان، وقوع زلزله اخیر در این منطقه امری دور از ذهن نبود. این گسل ها در شمال غرب و جنوب شرق کلان شهر مشهد قرار دارند و در واقع در امتداد گسل های کپه داغ عشق آباد شکل گرفته‌اند، از این رو وقوع زلزله در کلان شهر مشهد، امری دور از انتظار نبود.بررسی‌ها نشان می‌دهد که این گسل ها توانایی ایجاد زمین‌لرزه‌هایی تا شدت 5/7 ریشتر را دارند.
به عبارت دیگر منطقه شمال شرق ایران از جمله مشهد، محدوده کپه داغ به سمت افغانستان تا دریای خزر و منطقه قفقاز تا حدی زلزله خیز به شمار می‌آیند.
بررسی روند وقوع زلزله در طول تاریخ در این مناطق، ما را با شرایط موجود بیشتر آشنا می‌کند مثلا؛ 88 سال پیش زلزله ای به بزرگی 5/7ریشتر این منطقه را لرزانده است؛ علاوه بر این 69 سال پیش نیز شاهد زلزله بزرگ دیگری در این منطقه بوده ایم اما از آن زمان تاکنون کلان شهر مشهد دیگر زلزله بزرگی را تجربه نکرده است و بقیه زمین لرزه ها حدود 4 الی 5 ریشتر بوده است.
نکته قابل توجه آن است که کلان شهر مشهد همواره در معرض خطر زلزله بوده و هست. حال از آن جا که اکثر زلزله ها در کشور سطحی هستند و از قدرت تخریب بالایی برخوردارند، یکی از ضروری ترین اقدامات و مسائل، ارتقای ظرفیت‌ها در بخش مدیریت بحران به منظور کاهش مخاطرات و همچنین آمادگی و مقابله با خسارات احتمالی است. در این عرصه، آینده‌نگری و دوراندیشی حرف اول را می‌زند.
اولین اقدامی که در موسسه ژئوفیزیک حدود 45 سال پیش انجام گرفت استقرار سه پایگاه زلزله نگاری در شهرهای مشهد، تبریز و شیراز بود. در آن زمان کسی با مفهوم ژئوفیزیک آشنایی نداشت، هر چند که عمر این علم در ایران تقریبا 55 سال بیش نیست اما از همان ابتدای این فعالیت علمی و تخصصی نیز بر مدیریت بحران در کلان شهرهایی که روی گسل واقع شده‌اند، تاکید بسیاری شد.
همچنین پس از مطالعاتی که ژاپنی ها در خصوص تبعات زمین لرزه در تهران انجام دادند، اقداماتی در خصوص تکمیل پایگاه ها و ایجاد ستاد بحران انجام پذیرفت اما متاسفانه در عرصه عمل، تا به امروز، مدیریت بحران از کارایی لازم برخوردار نبوده است. طبعا بخشی از آنچه به عنوان مدیریت بحران بر آن پا می‌فشاریم بر حوزه‌های پیشگیرانه به ویژه مقاوم‌سازی بافت‌های شهری و روستایی، تکیه دارد.
وقوع زلزله در کلان شهر مذهبی مشهد به دلیل داشتن حاشیه نشینی بسیار و عدم استحکام واحدهای مسکونی می تواند تبعات و پیامدهای تلخ بسیاری داشته باشد. نکته قابل توجه همان زلزله 6 ریشتری است و بعید است در مدت کوتاهی زلزله ای با بزرگی دیگر اتفاق بیفتد و تنها امکان وقوع پس لرزه ها تا مدت ها، هفته ها و ماه ها وجود دارد. حال از آن جا که وقوع زلزله در این منطقه دور از ذهن نیست باید همواره آماده باش باشیم و نکات ایمنی را در تمامی شرایط رعایت کنیم.
باید تاکید کرد که رشد بی رویه و بی توجهی به استانداردهای علمی شهرهای بزرگ، سبب ایجاد بافت های غیر همگن در سطح آن شده و در نهایت آسیب پذیری های گوناگونی را با خود به شهر منتقل کرده و مدیریت بحران زمین لرزه را در این شهرها دشوار می کند.
توجه به مدیریت بحران های احتمالی که شهرهای بزرگ نظیر تهران، مشهد و... را به طور بالقوه تهدید می کند، از رسالت های اصلی مسئولان و دست اندرکاران عرصه های علمی، اجرایی و سیاستگذاری محسوب می شود. از این رو اتخاذ یک رویکرد صحیح مدیریت بحران برای کاهش خطرات و ضایعات ناشی از بروز آن، یک امر بسیار مهم و حیاتی به شمار می‌آید.
نکته مهم در این حوزه آن است که نباید وقوع زلزله را در کلان شهرها از نظر دور بداریم، این اتفاق در انتظار همه مناطق زلزله‌خیز ماست. آمادگی بهترین سلاح مقابله با بلایای طبیعی به شمار می‌آید.
یادمان نرود که مدیریت یک بحران، بیش از هرچیزی بر پیش بینی نظام مند و کسب آمادگی برای رویارویی با مشکلات و رخدادهای غیرمنتظره‌ای تاکید دارد که موجودیت و سلامت یک موقعیت را تهدید می‌کند و از این رو باید این زمینه‌ها در نظام مدیریت بحران یک جامعه فراهم شود.
با توجه به نکات ذکر شده، سیاستگذاری در این خصوص باید در سطح ملی انجام گیرد. پرهیز از ساخت و یا توسعه شهرها روی گسل ها، مقاوم سازی ساختمان ها، کنترل و نظارت بر امر ساخت و ساز، ارتقای آگاهی جامعه و توانمندسازی آن در مواجهه با بلایای طبیعی نظیر زلزله و... می تواند از افزایش تلفات این حادثه طبیعی جلوگیری به عمل آورد.
تجربه های حاصل از وقوع زلزله حاکی از آن است که نباید به طور مقطعی در این خصوص راهکار ارائه کرد و تنها هنگام بروز حوادث، احساساتی شویم و شعار سر دهیم و پس از فروکش التهابات و تب و تاب حادثه به تدریج آن را به بوته فراموشی بسپاریم.
زلزله اخیر مشهد، هشدار دیگری بود که امیدواریم در روزهای آتی در میانه همهمه‌ها و خبرهای دیگر گُم نشود و به بستری برای تحول در مدیریت بحران تبدیل شود.
سایر اخبار این روزنامه
وزیر نفت :افزایش قیمت گاز غیرقانونی است
برخورد توهین آمیز آخوندی با یک خبرنگار در پاستور
این «زلزله ها» بیدارمان می کند؟!
وحشت 6 ریشتری
گزارش ها از استعفای رئیسی از هیئت نظارت بر انتخابات
قالیباف: هیچ درخواستی برای نامزدی نداشته و ندارم
اظهارات جنجالی احمدی نژاد و سوالات چالشی خبرنگاران درباره عملکرد وی
رفت و برگشت قیمت لبنیات
وعده حل‌مشکل کاسپین تا2 ماه آینده
پاسخ خراسان به ادعای کیهان
آینده‌نگری؛ حلقه مفقوده مدیریت بحران زلزله در ایران
چه کسانی از حادثه ادلب سود می برند؟
آیا کنگره آمریکا به برجام پایان می دهد؟
گذری بر بازار داروهای خاص مسیر رسیدن به داروهای کمیاب
سوالاتی که احمدی نژاد پاسخ نداد
پرونده ای درباره آمادگی در برابر زلزله
