چرا برخورد ایران و آمریکا در خلیج‌فارس منتفی است

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- مواضع متقابل ایران و آمریکا بر سر بسته شدن یا بازماندن تنگه هرمز موجب التهاب و نظم جدیدی از بی‌نظمی در خلیج‌فارس شده است‌. بروز و ظهور این شرایط موجب گمانه‌هایی مبنی بر برخورد دو کشور در خلیج‌فارس شده است‌. آنچه بیش از همه موجب تقویت این گمانه‌زنی شده است، به مواضع صریحی برمی‌گردد‌. با همه نشانه‌هایی که برای برخورد نظامی ایران و آمریکا در خلیج‌فارس دیده و شنیده می‌شود، باید گفت خطر جنگ بین دو کشور در این منطقه منتفی است.
در این ارتباط منتفی بودن خطر وقوع جنگ ایران و آمریکا در خلیج‌فارس قبل از هر چیز در ارتباط با قابلیت‌هایی است که ایران در عرصه‌های نظامی و مشخصا توان نیروی دریایی از آن برخوردار است‌. این قابلیت‌ها در دکترین‌های راهبردی بیانگر برقراری موازنه تهدید و وحشت است و بدون تردید برقراری موازنه تهدید و وحشت از عوامل بازدارنده و اصلی برای جلوگیری از وقوع یک جنگ پر‌شدت در تاریخ پر‌مناقشه میان کشور‌هاست‌. به واقع اصل برقراری موازنه وحشت به کشور‌های دارای توان راهبردی این اجازه را نمی‌دهد که بخواهند علیه کشوری که قابلیت پاسخ متقابل و ضربه دوم را دارد، اقدامی کنند. واقعیت آن است که ایران در سایه اتکا به نیروی دریایی نامنظم و همچنین تحولات به وجود آمده در توان دفاعی به میزان قابل توجهی از قابلیت‌های نظامی دست یافته است و محققا می‌تواند آنچه لازمه واقعیت‌های امروز منطقه است، مساله‌ای مانند بسته نگه داشتن تنگه هرمز، آن را اجرا و عملیاتی کند‌. به واقع مجهز شدن نیروی دریایی نامنظم ایران به سلاح‌هایی چون مین‌های دریایی، قایق‌های تندرو، زیردریایی کلاس کیلو و موشک‌های ضد‌کشتی موسوم به کرم ابریشم، توان ایران را برای بسته نگه داشتن تنگه هرمز فراهم کرده است‌. به واقع اتکای ایران به همین قابلیت‌ها و مشخصا نیروی دریایی نامنظم، عرصه آب‌های خلیج‌فارس را برای جولان و مانور نیروی دریایی آمریکا تنگ کرده و یک خطر جدی برای آن شده است.با همه توان و قابلیتی که ایران در بسته نگه داشتن تنگه هرمز دارد‌ اما به نظر نمی‌رسد که بخواهد با توجه به شرایط منطقه تهدید خود را اجرا کند‌.
چراکه هر گونه اقدام ایران در بسته نگه داشتن تنگه هرمز، واکنش کشور‌هایی را در پی خواهد داشت که در این آبراه منافع دارند‌. واقعیت آن است که منطق استراتژیک حاکم بر نیروی دریایی نامنظم ایران هم حکم می‌کند که ایران به آنچه در مواضع خود اعلام کرده است، امتناع کند‌. دلیل این امتناع به خاطر ورود ایران به مرحله جنگ اقتصادی با غرب است و این منطق اجازه نمی‌دهد پای ایران همزمان در دو جبهه وارد جنگ شود‌. ضمن آنکه ایران به هزینه‌های فراوان و سنگین این جنگ به خوبی آگاه است‌.
به این ترتیب هدف اصلی ایران در این تهدید عقب راندن مواضع مقابله‌جویانه آمریکا از یک طرف و تعدیل سیاست‌های جنگ اقتصادی غرب به رهبری آمریکا از سوی دیگر است‌. محققا آمریکا با توجه به آنکه ناوگان پنجم نیروی دریایی آن در خلیج‌فارس مستقر است، به هر گونه تبعات جنگ اقتصادی خود با آمادگی ایران در بستن تنگه هرمز آگاست‌. نتیجه این سیاست ایران صدور نفت ایران و به حداقل رساندن تهدیدات آمریکا و در نتیجه امتناع واشنگتن در تعقیب سیاست جنگ در خلیج‌فارس خواهد بود.


*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com