حلقه گمشده معضلات زیست‌محیطی ایران

محمدعلی رسول ‪-‬ طبق آمار وزارت نیرو 92درصد از آب شیرین و تجدیدپذیر کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که از این میزان نزدیک به 60درصد آن اتلاف می‌شود. با مقایسه این آمار با کشورهای آفریقایی که میزان مصرف آب در زمینه کشاورزی 85درصد و کشورهای پیشرفته در زمینه کشاورزی بین 40 تا 60درصد است.
این موضوع باعث آن می‌شود که تنها 6درصد از آب قابل ‌دسترس در ایران صرف شرب جمعیت 80میلیونی ایران شود. هرچند که در برخی مناطق ایران از همین میزان نیز چیزی آید مردم نمی‌شود. فارغ از بازی با اعداد و آمار به‌راستی معضل آب در ایران درزمینه شرب مردم است؟ آیا باوجود چنین تلفات سنگین آب درزمینه کشاورزی باید هرروز شاید تبلیغات و توصیه‌ها در زمینه مدریت مصرف آب در رسانه‌ها باشیم؟ باید همچنان شاهد باشیم که مسئولین بار مدیریت ناکارآمد خود را بر دوش مردم بگذارند و شاهد قطعی آب در شهرهای مختلف باشیم؟ چرا هیچ‌گاه بیلانی از راهکارها و رویکردهایی را که ارگان‌های مربوط درزمینه مدیریت آب انجام داده‌اند، گزارش نکرده‌اند و در دانشگاه‌های ایران ارائه نکردند تا مورد انتقاد و بازخواست قرار بگیرد؟ موضوع آب مجازی که تا تریبون مجلس نیز کشیده شد و در فراکسیون‌ها مورد بررسی قرار گرفت چه نتیجه و سرانجامی داشت؟
با دوری از مسائل سیاسی موجود در جامعه تنها مشکل و مسئله موجود در این امر این است که در ایران به کشاورزی به چشم یک صنعت پیشرفته نگاه نشده و نمی‌شود. دولت‌های مختلف همراه کشاورزی را نه به‌عنوان یک صنعت بلکه به‌عنوان شغل و حرف‌هایی مانند بسیاری از مشاغل خرد در نظر گرفتند و مهندسین کشاورزی فارغ‌التحصیل در رشته‌های کشاورزی از بهترین دانشگاه‌ها یا راهی خارج از کشور شدند یا در شغل‌های نامرتبط با تحصیلشان مشغول به کار شدند.
تفاوت کشورهای پیشرفته‌ای مانند دانمارک، هلند و... با وسعتی در حد چند استان کشور با نگاه مسئولین ما این است که آنها به کشاورزی مانند یک صنعت پیشرفته مانند صنعت فولاد، نفت، خودرو و... نگاه می‌کنند. در این رویه به جای تولید کالا و تبدیل کالا به پول برای تهیه غذا و خوراک جامعه مستقیماً به تولید خوراک و صادرات خوراک و تبدیل غذا به پول مدنظر قرار گرفت شده است.


کشور عزیز ایران دارای قدمتی 118ساله درزمینه دانش آکادمیک کشاورزی است. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی تهران که قدیمی‌ترین دانشکده کشاورزی ایران است در سال 1279 به دستور کابینه اول مشروطه بنا نهاده شد. دانشکده‌های دیگر مانند دانشکده کشاورزی دانشگاه‌های فردوسی، ارومیه و... همچنین اولین دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان که قدمتی 61ساله دارد، همگی به تربیت دانش‌آموختگان کشاورزی درزمینه‌های مختلف با دانش روز دنیا طی این چند دهه پرداخته‌اند. مقالات جهانی منتشره از دانشکده‌های کشاورزی نشان‌دهنده تحقیقات و پژوهش‌ها در افق‌های پیشرفته این رشته‌ها در این دانشگاه‌هاست. اما خروجی مقالات و پایان‌نامه‌های این دانشجویان تنها بخشی از آرشیو و کتابخانه‌ها را پر می‌کند.
حلقه گمشده معضلات زیست‌محیطی ایران و به‌خصوص جدی‌ترین آن معضل آب، تنها در پیوند نخوردن دانش دانشگاهی با مدیریت در عرضه کشاورزی و منابع طبیعی است. اگر رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی در تمامی گرایش‌ها مانند سایر کشورها مانند رشته‌های برق، مکانیک، پزشکی و... دیده می‌شد به یقین معضل کنونی جامعه ما هدر رفت 60درصد آب درزمینه کشاورزی نبود و تمامی مردم ما در هر قشری زیر فشار قرار نمی‌گرفتند. معضل آب تنها مشکل پررنگ شده درزمینه زیست‌محیطی جامعه است، معضلات دیگری مانند آلودگی‌ها در تمامی زمینه‌ها (آب، هوا، خاک)، تخریب پوشش گیاهی و سیل، آفات کشاورزی که موجب بیماری در انسان می‌شود و... همه و همه نشات گرفته از نگاه تجملاتی و غیر حرفه‌ای به دانش کشاورزی و علوم منابع طبیعی است. امید است با رویکردی جدید کشور عزیز و سرافراز ایران از فجایع زیست محیطی پیش رو به سلامت گذر کند و صنعت کشاورزی به یکی از صنایع قدرتمند در این کشور تبدیل و موجبات رونق اقتصادی را فراهم
گرداند.