عدم شفافیت، دشمن اعتماد عمومی

مجیدرضا حریری*- جهان امروز در مسیری پیش می‌رود که اقتصاد کشورها باید در یک اتاق شیشه‌ای حرکت و توسعه پیدا کند‌. این در حالی است که یکی از معضلات پررنگ اقتصاد کشور عدم شفافیت در حوزه فعالیت‌های اقتصادی است‌. این عدم شفافیت در همه وجوه خود را به نمایش گذاشته است. آمار و ارقام اقتصادی، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و مبنای اجرای سیاستگذاری‌ها همگی در هاله‌ای از ابهام پیش می‌رود‌. این عدم شفافیت اما هر روز در مورد یک مساله پیش می‌آید و مدتی است که بحث‌ها بر سر آشفتگی بازار ارز و بحران اقتصادی تجارت و تولید است‌.
فراموش نکنید کمتر از چهار ماه گذشته روز 21 فروردین سال جاری معاون اول رییس‌جمهور به عنوان رییس ستاد اقتصاد مقاومتی در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و اعلام کرد همه مشکلات اقتصادی کشور از جمله تولید، واردات و صادرات بعد از این با ارز 4200 تومانی حل خواهد شد‌. این اظهارنظر اما ده‌ها بار تغییر کرد‌. برخی نتوانستند ارز دریافت کنند، برخی دیگر اما به دلایل مختلف از دریافت ارز 4200 تومانی محروم شدند‌. گروه‌بندی کالاهای مختلف بر اساس اولویت ارزشی آنها تغییر کرد و در ادامه بورس، سامانه نیما و بازار ثانویه هر یک به اشکال مختلف وارد مقوله مدیریت ارز شدند‌.
عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌های دولت اما موجب شد هیچ یک از مسایل آن‌طور که باید اجرا نشود و چنین روندی این شائبه را تشدید می‌کند که مطالعه، تحقیق و برنامه‌ریزی‌های مدون جایگاهی در پس‌زمینه تصمیمات اقتصادی کشور ندارد‌. تغییر مدام برنامه‌ها خطرآفرین است و منجر به آن می‌شود که نظم و اعتماد عمومی در سیستم اقتصادی کشور رنگ ببازد‌.
در چنین شرایطی تولید‌کننده، وارد‌کننده و صادر‌کننده‌ای که رانت اطلاعاتی ندارد، امکان دستیابی به رانت را ندارد یا از دریچه‌ای دیگر علاقه‌ای به استفاده از رانت ندارد به شکلی وسیع از همه فعالیت‌های خود دور مانده و به بیانی روشن توان ادامه حیات اقتصادی را نخواهد داشت‌. همین موضوع موجب توقف توامان تولید و روند تجارت می‌شود‌. نمی‌توان انتظار داشت با نبود چشم‌اندازی روشن همه مسایل آن طور که باید و شاید، پیشروی کنند‌.


آسیب‌ها اما به اینجا ختم نمی‌شود؛ از یک سو اعلام می‌شود که 20 میلیارد دلار ثبت سفارش انجام شده است، منابع دیگر اعلام کردند ثبت سفارش‌ها 8 میلیارد دلار بوده است اما در نهایت لیست‌های منتشر شده 5/2 میلیارد دلار بیشتر نبود‌. این روش در نهایت بیانگر آن است که با شفافیت ناقص به جنگ شفاف‌سازی و حذف آسیب‌ها رفته‌اند‌. این راهکار اما نه‌تنها بی‌ثمر است بلکه بی‌اعتمادی را افزایش می‌دهد‌. نباید فراموش کرد اعتماد، مهم‌ترین قسمت از پازل حاکمیت در همه کشورهاست و نباید نسبت به آن بی‌توجه بود‌.
سرمایه اجتماعی ثروتی است که اگر از دست برود به هیچ عنوان قابل بازگشت نیست‌. هر چند دشمنان خارجی و مشکلات بین‌المللی با اندکی درایت و برنامه‌ریزی قابل کنترل و مدیریت است اما سرمایه اجتماعی اگر رنگ ببازد به هیچ عنوان امکان بهبود شرایط وجود ندارد‌. از همین رو است که انتظار می‌رود دولت از فرصت‌ها نهایت بهره‌وری را داشته باشد و راهکارهای منطقی و عمل‌گرایانه را اجرایی کند‌. حضور مردم پای صندوق‌های رای یک سرمایه اجتماعی ارزشمند است که نباید آن را از دست داد‌.
*رییس اتاق بازرگانی ایران و چین