اینترنت ارزان می‌شود؟

شهروند| قیمت اینترنت تا پایان تابستان امسال آزاد می‌شود و حالا وزارت ارتباطات با اپراتورهای تلفن همراه و شرکت‌های فروش اینترنت درحال چکش‌کاری ماجراست. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ایرانی‌ها خاطره چندان خوشی از آزادسازی قیمت‌ها ندارند و نگرانند گرانی‌های بی‌حساب و کتاب دامنگیرشان شود؛ اتفاقی که در زمان آزادسازی قیمت بلیت هواپیما رخ داد و تا مدت‌ها بلیت‌های 600‌هزار تومانی، 800‌هزار تومانی و حتی گاهی یک‌میلیون تومانی سر زبان‌ها افتاده بود. با وجود این، وزارت ارتباطات به مردم اطمینان خاطر داده که آزادسازی به معنی رها کردن شرکت‌ها به حال خودشان نیست و حتما به موضوع گرانفروشی‌ها یا کم‌فروشی‌ها نظارت می‌کند. از سوی دیگر، کارشناسان می‌گویند آزادسازی قیمت‌ها اتفاقا رفتار درستی است و می‌تواند جلوی فساد برخی‌ها را بگیرد و در مجموع فضا را به نفع مصرف‌کننده تغییر دهد.
حالا چیزی حدود 62‌درصد ایرانی‌ها از خدمات اینترنت استفاده می‌کنند و تعرفه‌ها برایشان اهمیت زیادی دارد. در این گزارش بررسی می‌کنیم که دقیقا قرار است چه اتفاقی بیفتد. دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
قرار است تا پایان تابستان امسال قیمت‌گذاری اینترنت آزاد شود. این موضوع یعنی این‌که شرکت‌ها براساس خدماتی که به مشترکان می‌دهند، بسته‌های اینترنتی‌شان را خودشان قیمت‌گذاری می‌کنند. حالا بیشتر از 22 شرکت بازیگران اصلی فروش اینترنت هستند و همین تعداد برای آزادسازی قیمت‌ها کافی به نظر می‌رسد. البته کارشناسان می‌گویند شرط موفقیت آزادسازی قیمت‌ها در بازار این است که دولت برای خودش شرکت ایجاد نکند تا روی قیمت‌ها تاثیرگذار باشد و صفر تا صد ماجرا را به دست خصوصی‌ها بسپارد. به عقیده سهیل مظلوم، تحلیلگر فناوری اطلاعات و ارتباطات، شرکت‌ها با این اقدام تشویق می‌شوند که اینترنت با سرعت و کیفیت بهتری در اختیار مشترکان بگذارند و قیمت‌ها رقابتی می‌شود. او به «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر 22 بازیگر اصلی در حوزه اینترنت وجود دارد که در صورت آزادسازی قیمت، فضای رقابتی بین آنها شکل می‌گیرد و هر یک از شرکت‌ها برای این‌که سهم بیشتری از بازار را به تصاحب خود درآورد، سعی می‌کند که خدمات با کیفیت بهتر و قیمت ارزان‌تر ارایه دهد.
به گفته او، دخالت دولت در قیمت‌گذاری اینترنت در سال‌های گذشته تنها فساد و دزدی را در این بخش زیاد کرده بود و هر شرکتی که احساس می‌کرد خدمات با قیمت همخوانی ندارد یا کیفیت خدمات را کمتر می‌کرد یا تعداد اشتراک‌گذاری‌ها را بیشتر می‌کرد که این موضوع باعث کم شدن سهم افراد از پهنای باند می‌شد.


اینترنت ارزان می‌شود یا گران؟
احتمال این‌که تعرفه اینترنتِ همه ارزان‌تر بشود، تقریبا صفر است اما مدلی در وزارت ارتباطات وجود دارد که اپراتورها و شرکت‌های فروش اینترنت روی آن بحث می‌کنند و آن این است که احتمالا تعرفه برای مصرف‌کنندگانی که از اینترنت بیشتری استفاده می‌کنند، کمتر شود و برای کم‌مصرف‌ها تعرفه بیشتر باشد. این مدل مطابق بازار جهانی است و در کشورهای زیادی اجرا می‌شود.
با این‌حال، اپراتورها و شرکت‌های خدمات اینترنتی معتقدند اینترنت موبایل در ایران بسیار ارزان است و امکان ارزان‌تر کردن آن وجود ندارد، اما بحث‌های اصلی روی قیمت اینترنت ثابت است که حتی وزارت ارتباطات هم معتقد است سرعت پایین و قیمت‌ها بسیار بالاست، بنابراین در بحث اصلاح تعرفه‌ها که وزارت ارتباطات در آن مشارکت دارد، به احتمال فراوان قیمت اینترنت ثابت ارزان‌تر و قیمت اینترنت موبایل بیشتر شود.
از اين ارزان‌تر نداريم
اما در شرايطي از اينترنت، موبايل ايران به‌عنوان يکي از ارزان‌ترين‌ها ياد مي شود و دولتمردان امیدوارند که با خروج دولت از قیمت‌گذاری اینترنت شرایط مشترکان به مراتب بهتر شود که محمدمهدي عطوفي، معاون بازاريابي و فروش همراه اول پیشتر  در پاسخ به اين سوال که در شرايط فعلي تا چه اندازه امکان کاهش تعرفه‌هاي اينترنت موبايل وجود دارد، بر اين نکته تاکيد دارد که بدون درنظرگرفتن تسهيلاتي از سوي دولت امکاني براي ارزاني بيش از اين اينترنت موبايل نمي‌توان متصور شد. او ادامه مي‌دهد: «به‌طور معمول زماني که براي ورود يک سرويس يا تکنولوژي جديد سرمايه‌گذاري مي‌شود، در تمام دنيا شرايط اين‌گونه است که آن سرويس براي مدتي لوکس محسوب شده و در اختيار قشري از جامعه که توان پرداخت هزينه‌هاي آن را دارند، قرار مي‌گيرد تا به اين ترتيب هزينه‌هاي مربوط به سرمايه‌گذاري تامين شود و پس از آن، ساير افراد هم بتوانند به استفاده از سرويس مربوطه بپردازند. ما اين نکته را در دولت قبل هم به وزير وقت ارتباطات يادآور شديم اما سياست‌هاي وزارت ارتباطات و دولت به گونه ديگري بود و حساسيت‌هايي که روي قيمت وجود داشت، مانع از انجام اين کار شد و اپراتورها نتوانستند هزينه‌هاي خود را تامين كنند و سرويس ارزان‌تري در اختيار مردم قرار دهند». او مي‌گويد: «اکنون ما در مقطعي هستيم که قيمت‌هاي ما در کمترين حالت ممکن قرار داشته و اگر قرار باشد قيمت‌ها حتي اندکي از آن‌چه که هست، پايين‌تر بيايد، قطعا ما در سرمايه‌گذاري‌هاي خود با مشکلات متعددي مواجه مي شويم.» او در پاسخ به اين سوال با اين تعبير بايد گفت که قيمت اينترنت موبايل ارزان‌تر از حد فعلي نخواهد شد، مي‌گويد: «با توجه به قيمت‌هاي فعلي، نمي‌توان چنين امکاني متصور شد، مگر اينکه دولت تسهيلاتي درنظر گرفته و به‌عنوان مثال اعلام کند که هزينه‌هاي گمرکي ورود تجهيزات ما کاهش مي‌يابد يا هزينه پهناي باندي که به شرکت‌ها واگذار مي‌شود را کاهش دهد؛ چراکه در غير اين صورت امکان کاهش بيش از اين در قيمت‌هاي اينترنت موبايل وجود نخواهد داشت، حال نيز با توجه به هدف‌گذاري وزير جديد براي افزايش 5،2برابري اندازه بازار ارتباطات و فناوري اطلاعات به نظر مي رسد همکاري دولت و کاهش تعرفه‌ها لازم و ملزوم يکديگر است و طبق قاعده دولت بايد چنين رويکردي را مدنظر داشته باشد».
62 درصد ایرانی‌ها مشتری اینترنت هستند
ضریب نفوذ 70‌درصدی اینترنت و نفوذ 126‌درصدی موبایل در بین ایرانیان و علاقه‌مندی آنان به استفاده از اینترنت و حضور در فضای مجازی باعث شده تا ایران به‌عنوان یکی از کشورهای در حال رشد در عرصه تجارت الکترونیک شناخته شود. گزارش‌های مرکز آمار حاکی از آن است که 62.۲۱ درصد از خانوارهای ایرانی به اینترنت دسترسی دارند؛ به این معنی که اینترنت در خانه 15 میلیون و 51 هزار و 348 ایرانی وجود دارد. این شاخص در سال 94 حدود 55.5 درصد بود و در این زمینه رشد ۱۲ درصدی حاصل شده است. بر اساس تخمین اعلام‌شده از سوی مرکز آمار ایران در انتهای سال 1395، نسبت کاربران اینترنت در کشور در مقایسه با سال 1394 معادل ۱۷.5 درصد رشد داشته است؛ به‌نحوی که هم‌اکنون 53.۲۳ درصد ایرانی‌ها از اینترنت استفاده می‌کنند و شمار کاربران اینترنت بالای 6 سال در کشور، ۳۸ میلیون و 996 هزار و 480 نفر اعلام شده است. این رقم در سال 94 بالغ بر 45.۳ درصد گزارش شده بود. همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد، ضریب نفوذ اینترنت در ایران بهتر از بسیاری از کشورهای منطقه است، اما کیفیت اینترنت نسبت به کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهایی که سهم بیشتری از تجارت ‌الکترونیک دارند بسیار پایین‌تر است. طی سال‌های اخیر، با توجه به رشد کمی مصرف‌کنندگان اینترنت اتفاق موثری در کیفیت این خدمات نیفتاده است. بخشی از دلایل فراگیرشدن استفاده از اینترنت در بین ایرانیان، افزایش گرایش ایرانیان به استفاده از موبایل‌های هوشمند است. تعداد زیادی از کاربران اینترنت در حال حاضر از طریق تلفن‌ همراه خود با فضای مجازی ارتباط دارند.
600 شرکت فروش اینترنت در ایران فعالند
درحال حاضر بیش از ٦٠٠ شرکت ارایه‌کننده خدمات اینترنتی و زیرمجموعه‌های مرتبط با آنها در کشور فعالیت می‌کنند و پس از ٢٢سال فعالیت، هنوز اینترنت ایران یکی از گران‌ترین و کم‌کیفیت‌ترین اینترنت‌های دنیاست. براساس گزارش سالانه وب‌سایت معتبر نت ایندکس درباره میانگین سرعت اینترنت در کشورهای مختلف، ایران رتبه ١٦٩ را از میان ١٩٢ کشور جهان از آن خود کرده است. این رده‌بندی هرساله براساس میلیون‌ها تست تنظیم می‌شود. این وضع را زمانی بهتر درک می‌کنیم که بدانیم متوسط سرعت اینترنت در افغانستان یک، در سوریه ١,٥٧، در پاکستان ١.٤٦، در قطر ٣.١٩ و در بحرین٢.٣١ مگابایت بر ثانیه است، اما متوسط سرعت اینترنت در ایران تنها ٦٣صدم مگابایت بر ثانیه است.
ارزان‌ترین اینترنت جهان چقدر قیمت دارد؟
البته بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد اوکراینی‌ها برای خرید یک سرویس ADSL نامحدود با سرعت 10مگابیت بر ثانیه در ماه تنها 44/ 3 دلار پرداخت می‌کنند که حدود 57برابر ارزان‌تر از  گران‌ترین خدمات اینترنت در دنیاست. پس از اوکراین، ارزان‌ترین اینترنت عرضه‌شده در جهان به شهروندان روسیه ارایه می‌شود تا روسی‌ها همین خدمات را با هزینه 5/ 5 دلار در ماه تهیه کنند. در رتبه بعدی 10 کشور دارای کمترین هزینه اینترنت، رومانی قرار دارد که خدمات مذکور را به ارزش 8 دلار عرضه می‌کند. در رتبه‌های بعدی نیز می‌توان به مولداوی، بلغارستان و بلاروس اشاره کرد.  چگونه از کم‌فروشان اینترنت شکایت کنیم؟
اینکه چرا سرعت اینترنت کُند است یا کمتر از آن سرعتی است که فروخته شده است؟ چگونه می‌توان با شرکت‌هایی که از کیفیت خدمات و سرعت اینترنت می‌زنند، مقابله کنیم؟ و ... موضوعی است که مدت‌ها بر سر آن بحث شده است. برخی سایت‌های ایرانی یا خارجی نرم‌افزار یا راه‌هایی را پیشنهاد می‌کنند که بتوان از طریق آن سرعت واقعی اینترنت را فهمید اما هیچ‌کدام از این نرم‌افزارها استاندارد نیست و نمی‌توان آن را سند شکایت از شرکت فروشنده قرار داد. به‌تازگی وزارت ارتباطات در یکی از سایت‌های زیرمجموعه خود بخشی به نام سامانه سنجش سرعت اینترنت افتتاح کرده است. این سایت matma.ir نام دارد که با رفتن به زیر بخش http: //ist.matma.ir  می‌توان با توجه به راهنمایی‌هایی که در ابتدای این بخش آمده به‌راحتی پیگیری سرعت اینترنت مورد استفاده را انجام داد. مهمترین موضوع این است که سرعتی که این سایت نشان می‌دهد، اگر مطابق با گفته شرکت خدمات‌دهنده نباشد، اطلاعات سایت قابل استناد برای شکایت است و می‌توان با شماره تلفن ١٩٥ شکایات وزارت ارتباطات تماس برقرار کرد.