روزنامه خراسان
1397/05/01
ما و فیک نیوزها
اگر خبرخوان حرفه‌ای هم نباشید کافی است کاربر یک تلفن همراه هوشمند باشید، تا روزانه با ده‌ها خبر درست و غلط در صفحه گوشی‌تان مواجه شوید. با گسترش شبکه‌های اجتماعی، عرصه‌های عمومی برای گفت‌وگو هم تکثیر شده است. مردم دغدغه ها و دیدگاه های خود را با دیگران به اشتراک می گذارند اما لابه لای این اظهارنظرها گاهی شایعات و خبرهای نادرست هم پخش می شوند. اگر در گذشته اخبار و شایعات با سرعت پچ پچ کردن و به صورت نفر به نفر منتشر می شد، امروز سرعت آن به یک کلیک کردن در مقیاس چند میلیون رسیده است. حتی اگر اهل فضای مجازی هم نباشید ،طنین خبرها و شایعات، در فضای حقیقی هم به گوش شما رسیده است. از «دستگیری آقازاده ای با شمش های طلا» و «مجری اختلاس گر» گرفته تا شایعات برای تطهیر قاتل جانی حادثه خیابان پاسداران؛ فرقی نمی کند در همه حوزه ها می توان این دست اخبار را دید. البته رواج خبرهای غیرواقعی(Fake News) تنها منحصر به کشور ما نیست و در سراسر دنیا به عنوان یک معضل مطرح است. براساس نظرسنجی اخیر موسسه گالوپ 73درصد از آمریکایی ها از انتشار اخبار جعلی در رسانه های اجتماعی نگران هستند. به تازگی هم شرکت واتس آپ(از اپلیکیشن های برجسته پیام رسان) از اتخاذ سیاست های جدیدی برای مقابله با اخبار دروغین خبر داده بود. اما پدیده انتشار خبرهای جعلی، در کشور ما با دیگر کشورها کمی متفاوت است. ترویج شایعات و اخبار فیک اگر در برخی کشورها تنها یک پدیده فرهنگی و اجتماعی است، در کشور ما علاوه بر این، به دلیل برنامه ریزی های رسمی دشمنان، بخشی از یک پروژه سیاسی، امنیتی و یک جنگ واقعی روانی هم هست. روز گذشته در خبرها آمده بود که چند مقام مطلع آمریکایی در گفت و گو با رویترز از تشکیل کمپینی برای انتقال موجی از اطلاعات اغراق شده و متناقض برای اثرگذاری بر افکارعمومی کشورمان خبر داده بودند. این گزارش رسماً وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی کاخ سفید را به عنوان حامیان و مجریان این طرح معرفی کرد. چند روز پیش هم پایگاه خبری المانیتور در گزارشی با اشاره به استراتژی جدید ترامپ برای فشار به ایران از اتخاذ تصمیم های جدیدی برای حمایت از برخی رسانه های فارسی زبان خبر داده بود. در این گزارش به صراحت آمده است که دولت آمریکا مشخصاً برای دو رسانه «رادیو فردا» و «صدای آمریکا» به ترتیب 6.2 و 12.2 میلیون دلار از کنگره این کشور تقاضای بودجه کرده است. به تازگی هم اعلام شد که دستگاه تبلیغاتی عربستان طی قراردادی با روزنامه انگلیسی ایندیپندنت، قصد دارد پایگاه خبری فارسی زبانش را با جامعه هدف ایران راه اندازی کند. البته این برنامه ریزی ها تازگی ندارد. از ابتدای پیروزی انقلاب با قطع شدن دست زیاده خواه آمریکا و متحدانش از منابع انرژی ایران، هرساله آنان در قالب پروژه های مختلف از بنگاه های خبرپراکنی هم سو با خود حمایت مالی می کنند. بگذریم، از دشمن توقعی جز دشمنی نمی رود اما راهبرد ما برای مقابله با دور تازه عملیات روانی گسترده دشمنان چیست؟ برای مقابله با برنامه ریزی دشمن باید زمینه های شکل گیری این شایعات را شناخت و با آن مقابله کرد. علاوه بر «اهمیت موضوع»، «ابهام و تعدد روایت»، «تأخیر در اطلاع رسانی»، «نداشتن ارزیابی صحیح» و «بی اعتمادی به منابع و مراجع رسمی» از جمله زمینه های ترویج شایعه در یک جامعه است. برای مقابله با «فیک نیوزها» باید بسترهای رشد آن ها را از بین برد یا کم کرد. اگر جامعه در موضوعی دچار ابهام و سؤال شده است، «تبیین مستدل» و «روشنگری صادقانه و به هنگام» مهم ترین راهبرد جلوگیری از رشد شایعات است. در این زمینه بار اصلی بر دوش صداوسیما، رسانه ها و مطبوعات است. به عنوان مثال اگر «بی.بی.سی» مستندی یک سویه و مغرضانه درباره قطعنامه و پایان جنگ تولید می کند، چرا صداوسیما با اتخاذ راهبرد «روشنگری» آن را به سرعت نقد و بررسی نمی کند؟ اتفاقاً براساس افکارسنجی های صورت گرفته در کشور، اعتماد مردم به اخبار صداوسیما نسبت به سایر منابع اطلاع رسانی بیشتر است و این یک مزیت مهم در رقابت با رسانه های بیگانه است. نتایج یک تحقیق که در شماره 40 فصلنامه فرهنگ و ارتباطات منتشر شده است، نشان می دهد که 62درصد مردم در صورت مواجهه با اخبار متناقض، رسانه ملی را برای آگاهی از اخبار واقعی انتخاب می کنند و 80درصد هم صداوسیما را قابل اطمینان تر از پیام رسان های موبایلی می دانند. به همین دلیل رسالت این نهاد برای جلب بیشتر اعتماد عمومی و پاسخ گویی به شبهات و شایعات بسیار سنگین تر و خطیرتر از سایر رسانه هاست. البته نتایج این تحقیق همچنین نشان می دهد بیش از 94 درصد مردم سرعت انتقال خبر در رسانه ملی را کم و خیلی کم ارزیابی کرده اند که در این حوزه عنصر تعیین کننده ای است.بدیهی است وجود فضای باز و آزاد بحث و مباحثه دیدگاه ها و سلیقه های مختلف در رسانه ملی البته با رعایت چارچوب ها تا حد زیادی می تواند رجوع مخاطبان به رسانه های بیگانه برای دریافت خبر و تحلیل را کاهش دهد. در کنار مسئولیت رسانه ها، شخصیت ها و نهادها هم در برابر هجمه های بیگانه باید احساس مسئولیت کنند و برای اطلاع رسانی دقیق و موضع گیری در برابر هجمه ها و خبرسازی ها اقدام کنند. اما متأسفانه گاهی برخی از دستگاه ها بدون توجه به سؤالات موجود در افکارعمومی یا با تأخیر زیاد عملاً اجازه رشد و پرورش قارچ های سمی شایعه در اذهان را فراهم می کنند. مثال واضح آن همین دو روز قبل اتفاق افتاد. در حالی که عکسی از جلسه رأی گیری مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره بازگشت سپنتا نیکنام منتشر شد و با توجه به ترکیب رأی دهندگان تحلیل ها و تفسیرهای متفاوتی در فضای مجازی و حتی رسانه های خارجی روی آن صورت گرفت، مسئولان مجمع و شورای نگهبان با تأخیری 24ساعته اعلام کردند که این عکس ربطی به آن رأی گیری ندارد. آیا این توضیح دیرهنگام می تواند آثار آن همه تحلیل ها و تفسیرهای بعضاً مغرضانه را از بین ببرد؟ بخش مهم دیگری از راهبردهای مقابله با عملیات روانی دشمن مربوط به مردم است. آموزه های دینی ما حکم می کند بدون استدلال و تحقیق یک خبر را نپذیریم: «ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر فاسقی برای شما خبری آورد بررسی و تحقیق کنید تا مبادا گروهی را به نادانی آسیب رسانید، آن گاه از کرده خود پشیمان گردید.»(حجرات:6). بر اساس حکم دین و عقل، در مواجهه با هر خبر باید استدلال و سند درخواست کرد و اگر توانایی تشخیص صحت و سقم خبر را نداریم به خبره و متخصص معتمد رجوع کنیم. بر این اساس «رسانه ها»، «نهادها و شخصیت های مسئول» و «افکارعمومی» در برابر برنامه ریزی جدید دشمن که با هدف ضربه زدن ملت ایران دنبال می شود، مسئولیت ویژه خود را دارند.
سایر اخبار این روزنامه
ما و فیک نیوزها
«خباز» استاندار جدید خراسان شمالی شد
3 هزار میلیارد اوراق مشارکت برای بافت اطراف حرم
«بدنام منهتن» زیر ذره بین مولر
لژیونرهای آبکی!
افشاگری رویترز از تلاش سازمان یافته آمریکا برای ایجاد نارضایتی در ایران
روحانی: با دم شیر بازی نکنید
سندروم عباس جدیدی!
طناب دار ،فرجام هوس های شیطانی
خسرو آواز ایران روی تخت بیمارستان
«سجام»؛ سامانه ای برای نظارت عمومی بر مردم و مسئولان
ثبت رکوردها و وعده های جدید در بازار ارز و سکه
اعمال سقف 10 درصد برای افزایش اجاره و وضع مالیات بر عایدی معامله مسکن
