«عنان»، مرد شجاع سازمان ملل


داوود هرمیداس باوند
کارشناس روابط بین‌الملل
کوفی عنان را در کنار داگ هامرشولد و خاویر پرز دکوئیار باید یکی از شجاع‌ترین دبیرکل‌های سازمان ملل توصیف کرد که فارغ از مصلحت‌سنجی‌هایی که معمولاً همتایان او دچار آن هستند، درباره بحران‌های جهانی اظهارنظر کرده و راه‌حل‌هایی ابتکاری ارائه می‌داد که فارغ از اینکه به‌دلیل شرایط موجود به وقوع پیوستند یا نه، واقع‌بینانه و عملی بودند.


کوفی عنان پس از بروز دو کشتار رواندا و سربرنیتسا بخوبی متوجه یکی از مشکلات اصلی سازمان ملل که همان ناکارایی عملی آن در بحران‌های جهانی است، شد و راه‌حل را در اصلاح ساختار سازمان ملل دید. موضوعی که همواره از پایان جنگ جهانی مطرح بود اما عنان اولین کسی لقب گرفت که بطور مدون پیشنهادهایی در این خصوص مطرح و برای به نتیجه رسیدن آنها تلاش کرد. او معتقد به لغو حق وتو بود و تأکید داشت، در منشور سازمان ملل باید تجدیدنظر شود. در همین ارتباط نیز کمیسیونی تشکیل شد که من هم در آن عضو بودم. او همچنین معتقد بود قطعنامه اتحاد برای صلح که در بحران کنگو، بحران کره شمالی و کانال سوئز جنبه کاربردی داشت، اما به مرور زمان به حاشیه رانده شده‌ بود، احیا و دیگر بار فعال شود و اختیارات جدیدی به مجمع عمومی داده شود تا اگر شورای امنیت در حل بحرانی ناتوان بود یا اختلاف نظری بین اعضای دائم آن بروز کرد، قدرتی بیش از توصیه داشته باشد و قطعنامه‌ای لازم الاجرا صادر کند. افزایش تعداد اعضای دائمی سازمان ملل هم از دیگر پیشنهادهای عنان برای اصلاح ساختار سازمان ملل بود. اما مسجل بود که این پیشنهادها خوشایند برخی اعضای دائم شورای امنیت نبود و اجازه ندادند عملی شوند.
البته کوفی عنان نیز همانند هر دبیرکل دیگر سازمان ملل متحمل انتقادهایی هم بود. او زمانی دبیرکلی سازمان ملل را برعهده گرفت که جهان در دوران پس از جنگ سرد و در آرامش به سر می‌برد، اما در همین دوران کشتارهای سربرنیتسا و رواندا روی داد که به‌دلیل تأخیر غیرمنطقی سازمان ملل برای پیشگیری از این فجایع، انتقادهایی به عنان مطرح شد؛ تأخیری که خود او نیز بعدها بابت آن ابراز تأسف کرد.
با وجود این نقطه تاریکی که درکارنامه کوفی عنان وجود دارد، می‌توان اذعان داشت، او سیاستمداری بود که چون از معاونت سیاسی دبیرکلی سازمان ملل به عالی‌ترین پست این سازمان جهانی رسید، به زیر و بم کارها و ساختارهای آن آشنا بود و به‌دلیل شجاعت و جسارت شخصی که داشت، از توان ایستادگی روی دیدگاه‌های خود در برخی رویدادها با وجود نارضایتی برخی قدرت‌های جهانی برخوردار بود.