تعرض به سفارتخانه‎‌ها

طبق کنوانسیون‎های دیپلماتیک و کنسولی از جمله کنوانسیون وین 1961 و 1963، سفارتخانه‎ها بخشی از خاک کشورها قلمداد می‎شوند. لذا هم سفرا و هم اماکن دیپلماتیک از مصونیت برخوردارند. لذا هرگونه حمله‎ای به آنها، نه تنها نقض حقوق دیپلماتیک است بلکه تجاوز به سرزمین یک کشور قلمداد می‎شود و مسئولیت آن با دولت پذیرنده خواهد بود، یعنی دولتی که در آنجا مستقر است. اینکه چرا عده‎ای سفارتخانه‎ها را هدف قرار می‎دهند دو دلیل عمده دارد. یک دلیل آن این است که به لحاظ نمادین، توجه افکار عمومی را به خود جلب می‎کند. به هرحال وقتی که یک سفارتخانه‎ای در کشوری دیگر مورد حمله قرار می‎گیرد، خبرساز می‎شود. لذا گروهی که حمله کرده است در صدد است از این طریق خود را معرفی کند. نکته دوم این است که گاهی اوقات، هدف این گروه‌ها این است که این‎گونه وانمود کنند که چون در داخل، فرصتی برای ابراز نظر و ابراز عقیده نداشتیم لذا عملا به سمت پناهندگی سیاسی به بیرون از کشور رفته‎اند و در خارج از کشور، اقدامات نمادینی صورت می‎دهند تا افکار عمومی جهان به آنها جلب شود. هدف اصلی نیز همین جلب توجه است. هدف در نهایت این است که روابط دو کشور یعنی کشور فرستنده و کشور پذیرنده را تحت تاثیر قرار دهند. به ویژه اینکه دو کشور در یک شرایط بسر ببرند. یکی اینکه دارای روابط خوب باشند و دیگر اینکه دو کشور دارای روابط بد باشند. در هر دو حالت هدف، تخریب روابط است یعنی وقتی که روابط خوب است، آن روابط را به سمت بدشدن سوق می‎دهند و زمانی هم که روابط خوب نیست آن را به سمت بدتر شدن و ایجاد اصطکاک‎های بیشتر پیش می‎برند. نکته سوم نیز این است که یکی دیگر از اهداف، تخریب چهره یک کشور است. یعنی به نوعی ترور شخصیت سیاسی کشورهاست. به هر حال همین موضوع که یک سفارت مورد حمله قرار گرفته است ناخودآگاه افکار عمومی به این سمت حرکت می‎کند که چه اتفاقی افتاده است که این سفارت مورد حمله قرار گرفته است؟ لذا افرادی که حملات به سفارت‎ها را انجام می‎دهند، برداشت آنها این است که این اقدام می‎تواند وجهه منفی بر چهره یک کشور بگذارد. بنابراین اساسا این موضوعات می‎تواند از این رفتارها استنباط شود. در پشت هر کدام از حملات به سفارتخانه‎های ایران در سایر کشورها، انگیزه‎های متفاوتی وجود دارد. یعنی هم انگیزه‎های محلی و هم انگیزه‎های بین‎المللی وجود دارد. انگیزه‎های محلی بدین معناست که این حملات براساس یک توطئه داخلی اتفاق می‎افتد برای مثال افرادی که به سفارت ایران در عراق حمله کردند در پی تخریب روابط ایران و عراق هستند که می‎تواند منشأ داخلی داشته باشد. گاهی اوقات نیز این حملات ممکن است منشأ منطقه‎ای داشته باشد. برای مثال تحریکاتی که از سوی عربستان سعودی صورت می‎گیرد. همچنین در سطح بین‎المللی، تحریکاتی است که توسط آمریکایی‎ها صورت می‎گیرد. مورد حمله به سفارت ایران در عراق و ترکیه را می‎توان این‎گونه توضیح داد. در مورد ترکیه ممکن است منشأ داخلی نداشته و منشأ بین‎المللی داشته باشد. بدین‎گونه که یک گروه و یا سازمان منافقین از طریق حمایت و پشتیبانی‎هایی که از طریق آمریکا و سایرین می‎شود، این اقدامات را انجام می‎دهند. در مورد فرانسه نیز باید اذعان داشت که متاسفانه در فرانسه همواره این‎گونه است که آزادی عمل را برای ضد نظام سیاسی ایران فراهم کرده‎اند که به هرحال آسیب‎هایی را به شکل نمادین به وجهه ایران وارد کنند. در مورد حمله به سفارت ایران در عراق، هدف تخریب روابط است. در مورد ترکیه نیز، هدف تخریب روابط است. در مورد فرانسه نیز باید اذعان داشت که آن رفتار فی‌نفسه می‎تواند به روابط ایران و فرانسه ضربه بزند، اما مخاطب این حمله بیش از اینکه ایران باشد، فرانسه است. بنابراین انگیزه‎ها متفاوت است و می‎تواند سرمنشأ مخالفت داشته باشد. ولی خروجی این اقدامات، به حاشیه راندن ایران و اعمال فشار سیاسی علیه ایران است و همچنین هدف آن نیز، ایجاد ذهنیت منفی نسبت به ایران در افکار عمومی است.
* استاد دانشگاه و تحليلگر مسائل بین‌الملل