روزنامه فرهیختگان
1397/07/29
دو کارخانه مشهور ضد خودکفایی
یک روز پوشک، یک روز شیرخشک، احتمالا روزهای بعد لباس کودک، اسباب‌بازی کودک و داروی اطفال و... را هدف می‌گیرند که پدر و مادرها را این‌طور به التهاب بیندازند تا در صف‌ها بایستند و یک قوطی شیرخشک تحویل بگیرند. از خیابان کارگر جنوبی پایین می‌آمدم، قصدم سرکشی از داروخانه 29 فروردین ارتش بود. چند روز پیش یکی از دوستان در ارتباط با وضعیت نابسامان بازار شیرخشک توضیحاتی داده و گفته بود که در داروخانه 29 فروردین صف می‌ایستند و شیرخشک رژیمی دریافت می‌کنند. البته نه به هر تعداد و میزانی که بخواهند بلکه فقط به اندازه مصرف‌شان، آن هم با ارائه بسته شیرخشک قبلی و به قول معروف چیزی شبیه خرید‌های کوپنی. از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر موعد دریافت بسته‌های مصرف‌شده و قوطی‌های خالی شیرخشک رژیمی و تحویل قوطی‌های جدید بود. چند نفری هم صف ایستاده بودند تا شیرخشک‌ها را تحویل بگیرند. با یکی از آنها صحبت می‌کردم، در حد فهم و اطلاعات شخصی خودش می‌گفت که نوزادش به شیرگاو حساسیت دارد و برخی دیگر از نوزادان هم به خاطر اینکه بدن‌شان لاکتوز تولید نمی‌کند از شیرخشک‌های اختصاصی که متابولیک و رژیمی هستند، استفاده می‌کنند. در صف ایستادن و سختگیری در تحویل مایحتاج حیاتی مردم به‌خصوص برای کودکان و موضوعاتی از این دست، باعث ایجاد جو روانی نامناسبی میشود، انگار که قحطی باشد یا کمبودی وجود داشته باشد که باید صف ایستاد و شیرخشک تهیه کرد، یا در صف ایستاد و پوشک تهیه کرد، یا در انتها دست خالی محل را ترک کرد؛ چون یا خیلی گران شده، یا اینکه در بازار موجود نیست. کمی صبر کردم. وقتی دور و بر متصدی فروش خلوت شد، با او صحبت کردم اما خب طبق روال احتیاط کرد و جواب درستی نداد. کارش اشتباه نبود. به هر حال یا نمی‌دانست یا خود را در جایگاهی نمی‌دید که نظر خاصی در این مورد بدهد. بعد از مدت کوتاهی از آنجا خارج شدم. تا اینجا فرضیه صف ایستادن تایید شده و فرضیه چرایی فروش شیرخشک در یک داروخانه نظامی پابرجا بود. البته فرضیات دیگری هم مطرح است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنم. مرکز طبی کودکان در فروش ناتوان بود از دفتر روزنامه با داروخانه 29 فروردین تماس گرفتم؛ بعد از انتخاب کلید شماره سه که مربوط به لوازم آرایشی و بهداشتی و فروش شیرخشک بود، برای اطلاع از شرایط دریافت شیرخشک عدد یک و ارتباط با اپراتور عدد دو را فشار دادم. چون از شرایط دریافت، اطلاع کسب کرده بودم، نوبت به هم‌صحبتی با متصدی رسیده بود. حدود پنج دقیقه صبر کردم و هر چند لحظه یک‌بار این صدا می‌آمد، درصورت تمایل به قطع تماس و عدم انتظار کلید شماره دو را فشار دهید اما خب مدتی هم صبر کردم تا اینکه یک نفر پاسخ داد. ماجرا را مطرح کردم و او در پاسخ گفت: «شیرخشک رژیمی در ابتدا فقط از طریق مرکز طبی کودکان به فروش می‌رسید اما از آنجایی که تنش‌ها و درگیری‌هایی در آنجا شکل گرفت و فروش وضعیت مساعدی نداشت، برای ساماندهی اوضاع و بهتر‌شدن شرایط این کار را یعنی فروش شیرخشک‌های سهمیه‌ای را به یک داروخانه نظامی که 29 فروردین ارتش باشد، محول کردند.» در توضیح چرایی این سهمیه‌بندی هم، ادامه داد: «این شیرخشک‌ها تولید کشورهای اروپایی (سوئیس) و آمریکاست و قیمت بالایی دارد. برای همین هرجایی پیدا نمی‌شود و خیلی‌ها هم بیشتر از نیازشان خرید می‌کنند و بالطبع مشکلاتی ایجاد میشود.»وضعیت شیرخشک در کشور همان‌طور که در خلال گزارش اشاره شد، تاکید و حساسیت بیشتر در ارتباط با شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک است. کمبود و فروش توام با سختگیری و حساسیت بالا باعث شد در این ارتباط با کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت‌وگو کنیم. در ابتدا جهانپور در واکنش به چرایی فروش شیرخشک رژیمی در داروخانه‌های خاص گفت: «فهرست داروخانه‌هایی که این شیرخشک‌ها را به فروش می‌رسانند، در سایت سازمان غذا و دارو منتشر شده است. اما در ارتباط با اینکه چرا داروخانه‌هایی خاص اجازه فروش دارند و این اقلام در معرض فروش گسترده و عادی نیست، نه به تحریم‌ها ربط دارد و نه کمبودی وجود دارد؛ چراکه حداقل تا 10 ماه آینده ذخیره شیرخشک داریم و جای نگرانی نیست. اما مسائلی که باعث شده فقط داروخانه‌های خاصی مبادرت به فروش شیرخشک رژیمی بکنند، یکی بحث قاچاق معکوس و دیگری احتکار و اختفا است. حدود یک میلیون و 200 هزار قوطی شیرخشک رژیمی طی چهار روز به فروش رسیده است، درحالی‌که این مقدار مصرف دو ماه و نیم شیرخشک رژیمی را در کشور پاسخ می‌دهد. با این تفاسیر مشخص است که یا قاچاق معکوس درحال شکل‌گیری است یا اینکه احتکار و اختفا در این حوزه صورت می‌گیرد؛ چون تفاوت قیمت زیادی دارد و از کشورهای اروپایی و آمریکایی وارد میشود. برای جلوگیری از همین اتفاقات و برای اینکه توزیع عادلانه و با نظارت صورت بپذیرد و محصول درنهایت به دست مصرف‌کننده ایرانی برسد، توزیع با نظارت و سازماندهی خاصی انجام میشود.»
تخصیص ارز دولتی برای واردات شیرخشک درحالی که در تولید آن خودکفا هستیم! سوای موضوعات مربوط به فروش و توزیع شیرخشک رژیمی اخیرا حواشی گسترده‌ای پیرامون شیرخشک‌های معمولی یا به اصطلاح رگولار ایجاد شده است. احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران حدود دو هفته پیش در ارتباط با خودکفایی در تولید شیرخشک و موضوع واردات گفت: «الان ما 30 کارخانه تولید شیرخشک داریم و خودکفا شده‌ایم و سالانه حدود 150 تن شیرخشک تولید میشود. ما در چهار ماهه اول، 31 میلیون دلار صادرات شیرخشک داشتیم و درحال حاضر نیازی به واردات نیست اما می‌خواهند برای واردات ارز 4200 تومانی بگیرند و تعرفه واردات را به 6 درصد کاهش دهند که ما مخالفیم. برای اینکه ما به اندازه کافی شیر و شیرخشک تولید می‌کنیم. امسال 31 میلیون دلار صادرات شیرخشک داشتیم. در سال حمایت از کالای ایرانی تمام تلاش‌ها برای آزاد کردن واردات شیرخشک و دریافت ارز دولتی است ولی ما به اندازه کافی شیر داریم. از هر 11.5 کیلو شیر یک کیلوگرم شیرخشک و یک کیلوگرم خامه 40 درصد چربی به دست می‌آید که مجموعا بهای تمام‌شده یک کیلو شیرخشک حدود هشت هزار تومان میشود، در حالی‌که الان حدود 19 هزار تومان است. چرا به بهای واقعی تمام‌شده کالا توجه نمی‌شود.» پس از مقدسی، هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد با انتقاد و بیان موضوع صدور مجوز برای واردات دو میلیون قوطی شیرخشک رگولار گفت: «به جای این، باید از تولید حمایت کنند تا اگر کمبودی هست، با تولید داخل تامین شود. مجوز واردات این میزان شیرخشک به یک شرکت لبنی و یک شرکت دارویی داده شده است. سه نوع شیرخشک متابولیک، رژیمی و رگولار داریم که واردات دو نوع اول آن برای کودکان خاص است و مشکلی ندارد اما واردات نوع سوم که برای کودکان معمولی است، ممنوع بوده و سازمان غذا و دارو بنابر استدلال‌هایی که خودش دارد، این مجوز را صادر کرده است.» رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد با بیان اینکه سازمان غذا و دارو به‌عنوان یک محصول دارویی به این محصولات اجازه واردات داده است، گفت: «به دلیل اینکه این اقدام باعث کاهش خرید شیرخام از دامداران و زیان آنان خواهد شد، به احتمال زیاد وزارت جهاد کشاورزی به این اقدام واکنش نشان خواهد داد. ضمن اینکه این وزارتخانه هنوز با واردات شیرخشک صنعتی به کشور مخالف است و اجازه واردات نمی‌دهد. ما نیازی به این حجم واردات نداریم و اگر هم کمبودی وجود دارد، باید این بودجه را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دادند تا تولید داخل رونق بگیرد و نیازمان در داخل تامین شود، چراکه این کار به راحتی امکان‌پذیر است. حدود سه ماه است که ما از دریافت ارز دولتی برای خرید مواد اولیه‌مان محروم بوده‌ایم اما هم‌اکنون شاهدیم که ارز به راحتی صرف واردات محصول نهایی به کشور میشود.»
کاله و شفادارو، خواهان واردات شیرخشک بیان این حواشی و التهاب ناشی از افزایش قیمت شیرخشک در بازار باعث شد تا نظر سخنگوی سازمان غذا و دارو را در این ارتباط جویا شویم. در این خصوص جهانپور به «فرهیختگان» گفت: «متاسفانه در ارتباط با موضوع اهدای مجوز واردات به آن دو شرکت، مساله درست منعکس نشده است. ما به هر شرکتی با ارائه مستندات در جهت تولید داخلی شیرخشک رگولار و با رسیدن به مراحل نهایی قبل از تولید، برای ایجاد ظرفیت در بازار و بازاریابی، مجوز واردات یک میلیون قوطی را صادر می‌کنیم. البته این عدد حداکثر دو تا 2.5 درصد نیاز کشور را در سال تامین می‌کند و تاثیر چشمگیری ندارد.» در ادامه شبهه دیگری را در ارتباط با اینکه این دو شرکت خط تولید ندارند و کارخانه نیستند، مطرح کردیم که جهانپور گفت: «این دو شرکت یعنی کاله و شفادارو که برای هلدینگ بانک ملی است، درخواست ورود یک میلیون قوطی شیرخشک داشتند. البته هنوز مجوز‌ها صادر نشده است. دیگران هم که بیایند و به مراحل پایانی برسند، به آنها هم مجوز داده میشود و این برای ظرفیت‌سازی و شناخته‌شدن و تسهیل تولید داخلی است.» افزایش قیمت هم به‌خاطر نرخ ارز و هم عدم تخصیص به موقع ارز دولتی است سخنگوی سازمان غذا و دارو در ادامه به تولیدات داخلی و افزایش قیمت‌ها اشاره کرد و گفت: «اغلب تولیدات داخلی شیرخشک تحت لیسانس برندهای خارجی هستند و مواد اولیه آنها از خارج از کشور وارد میشود. یکی از موضوعاتی که روی قیمت‌ها تاثیر گذاشت مشکلات به وجود آمده در زمان تخصیص ارز بود که انتقاداتی داشت و با وقفه همراه بود و نکته دیگر اینکه ارز دولتی فقط به مواد اولیه تخصیص می‌یافت و مواد بسته‌بندی مشمول دریافت ارز دولتی نبودند. لذا افزایش قیمت تا حدی طبیعی است؛ چون قیمت‌گذاری براساس نرخ ارز صورت می‌گیرد. اما ان‌شاءالله تا پایان سال تغییر قیمت نخواهیم داشت و شیرخشک با همین قیمت به فروش خواهد رسید.»
و اما در انتها با جمع‌بندی نظرات و اظهارات مسئولان آن چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد، ابتدا نظارت بر فروش و توزیع شیرخشک‌های رژیمی است که از قیمت بالاتری برخوردارند و در ادامه حمایت از تولیدکنندگان داخلی و ایجاد فضای مناسب برای تولید این نوع از شیرخشک‌ها در داخل کشور است. به‌هرحال وقتی در تولید شیرخشک رگولار به خودکفایی رسیده‌ایم و در مرحله صادرات هستیم و بیش از 95 درصد نیاز کشور در داخل تولید میشود، می‌توان به تولید آن نوع دیگر هم با حمایت‌های صورت‌گرفته دست یافت. در آخر هم باید به این نکته اشاره کرد که حراج 2.5 درصدی بازار و اهدای مجوز به شرکت‌های مختلف به‌منظور معرفی خود و بازاریابی با سهم یک میلیون قوطی واردات، وضعیت خودکفایی را به سمتی غیر از آنچه در آن هستیم، سوق خواهد داد و انگیزه تولیدکنندگان را از بین خواهد برد.
