طرح حفاظت از پیام رسان های داخلی در مجلس تدوین شد

صبا رضایی- اینترنت مرزها را بر‌می‌دارد اما مسوولان می‌خواهند فضای مجازی را هم مرزگذاری کنند. شنیده‌ها حاکی از آن است که به منظور حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی در مجلس شورای اسلامی طرحی تهیه شده است که در یکی از بندهای آن مرزبانی اینترنت کشور در اختیار سازمان پدافند غیرعامل قرار خواهد گرفت.
در واقع بر اساس این طرح مرزبانی فضای مجازی کشور در اختیار سازمان پدافند غیرعامل قرار می‌گیرد. البته گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد در رابطه با اینکه مدیریت فضای مجازی در اختیار این سازمان قرار گیرد یا مدیریت و نظارت این فضا. بر اساس گفته‌های یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح یادشده از سوی کمیسیون فرهنگی مجلس و به درخواست نصرالله پژمانفر، عضو این کمیته مطرح شده است.
در حالی طرح جداسازی مدیریت گذرگاه بین‌الملل از بدنه دولت در بنده ماده ۱۲ طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی دیده شده که پیش‌نویس این طرح نیز در حال بررسی در کارگروه فضای مجازی کمیسیون فرهنگی مجلس است. در جلسه ابتدای مهر ماه سال جاری کمیته فضای مجازی مجلس‌ تنها سه بند از ماده ۱ طرح ساماندهی پیام‌رسان‌‌های داخلی را بررسی و تصویب کرد. این سه بند براساس اظهارات یکی از اعضای کمیته فضای مجازی مجلس مربوط به تعاریف اولیه پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی بود.
بر اساس گفته‌های یکی از منابع رسمی به «جهان صنعت» که حاضر به فاش شدن نامش نیست‌، در حال حاضر نظارت بر فضای مجازی بر عهده شورای‌عالی فضای مجازی است که از سوی مقام معظم رهبری ایجاد شده و ایشان مستقیما بر آن نظارت دارند. با وجود تمامی نقدهایی که از سوی عده‌ای بر این طرح وارد شده اما این طرح حتی در کمیسیون مجلس نیز مطرح نشده و باید در صحن علنی مجلس مطرح شده و سپس برای آن رای‌گیری شود تا به تصویب برسد اما این طرح تا تصویب نهایی راه طولانی در پیش دارد. عده‌ای از کارشناسان و مسوولان کشور فرض کرده‌اند همان‌گونه که کشورها دارای مرزهای جغرافیایی هستند در فضای مجازی نیز مرز مشخصی با کشورهای همسایه و دیگر کشورها دارند. همان‌طور که مرزهای جغرافیایی با یک خط مشخص می‌شود مرزهای فضای مجازی نیز باید با خطی فرضی مشخص شود. اما با این تعریف نمی‌توان گفت که Gateway در اینترنت مرز تعریف می‌شود و تفاوت بسیاری با مرزهای جغرافیایی در این رابطه وجود دارد.اگر با این تعریف بخواهیم مرزهای فضای مجازی را مشخص کنیم اکنون گوشی‌های هوشمند که از آنها برای فعالیت در حوزه اینترنت و فضای مجازی استفاده می‌شود در اختیار مردم است و مرزهای فضای مجازی روی میز و جیب مردم رفته است. بنابراین در صورت تصویب این طرح و اجرایی شدن آن نیز در رابطه با مرزبانی فضای مجازی اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد.


این در حالی است که فضای مجازی مرزها را از بین برده و کمرنگ می‌کند. در شرایط فعلی نظارت بر فضای مجازی در اختیار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیست. در مجموع هم بعید به نظر می‌رسد مجلس بخواهد در حوزه‌ای که مقام معظم رهبری بر آن نظارت دارد تغییرات قانونی ایجاد کرده یا قانونی را تصویب کند که با نظر مقام معظم رهبری مغایرت داشته باشد. حتی در صورت تصویب نیز شورای نگهبان این قانون را رد خواهد کرد.
بر اساس ماده سوم پیش‌نویس طرح حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی 13 نفر برای کمیته مرزبانی اینترنت انتخاب شده‌اند که 11 نفر از آنها اکنون عضو شورای نظارت بر فضای مجازی هستند. این امر به معنای آن است که به افرادی یکسان اختیاراتی بدهیم که اکنون این اختیارات را دارند و سمت‌هایی اعطا کنیم که در حال فعالیت در آنها هستند.
مدیریت Gateway اینترنت و فضای مجازی یک کار تخصصی و فنی است که شرکت ارتباطات زیرساخت برعهده گرفته است. این شرکت در حال حاضر چهار وظیفه را بر عهده دارد؛ اتصال زیرساخت کشور به اینترنت، ترانزیت ترافیک به این معنا که اگر فردی بخواهد از اینترنت امارات به آذربایجان وصل شود از مسیر ایران عبور می‌کند و این امر برای ما درآمدزایی دارد، توسعه شبکه ملی و شبکه اینترنتی که سالیان سال است انجام می‌شود و پهنای باند و ترافیک کشور چند برابر شده است. وظیفه چهارم این شرکت اجرای دستورات کمیته فضای مجازی و شورای‌عالی فضای مجازی است‌ به این معنا که اقداماتی در حوزه فیلترینگ و مصادیق مجرمانه در فضای مجازی بر عهده این شرکت است بدون آنکه هیچ اختیاری در این رابطه داشته باشد. بنابراین اگر سازمان پدافند غیرعامل اجرای این اقدامات را بر عهده ‌گیرد اتفاق خاصی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رخ نمی‌دهد. تنها یک وظیفه از حیطه وظایف شرکت خصوصی ارتباطات زیرساخت کاسته می‌شود. شرکت ارتباطات زیرساخت در حال حاضر 8500 نفر نیرو دارد و در طرح خصوصی‌سازی، این شرکت خصوصی شده و از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز جدا شد. یکی از دلایل گران بودن قیمت اینترنت نیز هزینه نیروی انسانی بوده است. برخی از کارشناسان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقدند وظایف شرکت ارتباطات زیرساخت را می‌توانند با دو هزار نیرو انجام دهند. به هر روی پرسش اینجاست که آیا سازمان پدافند غیرعامل توانایی، دانش فنی و تجهیزات لازم را برای اجرایی کردن و مدیریت فضای مجازی یا همان مرزبانی فضای مجازی بر عهده دارد یا خیر؟
در حالی که به اعتقاد تیم برنرز لی، اینترنت منعکس‌کننده بشریت است با تمام زشتی‌ها و زیبایی‌هایش و اهمیت آن آنقدر زیاد است که باید یکی از موارد حقوق بشر به حساب آید. او خالق وب جهان‌گستر است.
پای نیروهای مسلح نیز به میان آمد
نصرالله پژمانفر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس‌ در گفت‌وگو با پیوست ارائه هرگونه اطلاعات را به زمان دیگری موکول و تاکید کرد حاضر به صحبت در این زمینه نیست. رمضانعلی سبحانی‌فر، رییس کمیته مخابرات و ارتباطات مجلس‌ نیز در گفت‌و‌گو با پیوست در خصوص صحت بررسی طرح خارج شدن مدیریت گذرگاه اینترنت بین‌الملل از دولت و واگذاری آن به نیروهای مسلح در مجلس ابراز بی‌اطلاعی کرد‌ و گفت: تا این لحظه بررسی چنین طرحی در مجلس را نشنیده‌ام و به نظر هم نمی‌آید چنین خبری صحت داشته باشد.در حالی که گروهی از نمایندگان مجلس بررسی این طرح در مجلس را به کلی رد کردند و گروهی دیگر فعلا حاضر به اطلاع‌رسانی در این خصوص نیستند، محمد‌اسماعیل سعیدی، نماینده مجلس و عضو کمیته فضای مجازی در گفت‌وگو با پیوست ضمن اعلام بررسی طرح مدیریت اینترنت بین‌الملل در مجلس تاکید کرد که در این خصوص بحث نیروی نظامی مطرح نیست بلکه قرار است مدیریت در این زمینه به سازمان پدافند غیرعامل که زیر‌مجموعه نیروهای مسلح است سپرده شود.
او بیان کرد: داده‌هایی که وارد کشور می‌شود باید کنترل شود که آیا داده‌ها برمبنای منافع ملی است یا خیر. دستگاه‌هایی باید این وظیفه را به عهده بگیرند. ما پدافند غیرعامل داریم که وظیفه آن مرزبانی داده‌هاست. وزارت اطلاعات یکی دیگر از دستگاه‌هایی است که وظیفه ذاتی‌اش مرزبانی از داده‌هاست. سازمان پدافند غیرعامل زیرمجموعه نیروهای مسلح است. وظیفه پدافند غیرعامل فعالیت‌های نظامی نیست. آنچه در این طرح مصوب شده این است که نیروهای مسلح با وزارت اطلاعات مرزبانی داده‌ها را به عهده بگیرند.
نگرش امنیتی به اینترنت
به گفته کارشناسان فناوری اطلاعات به نظر می‌رسد طرح مزبور بر اثر نگرش امنیتی به اینترنت تدوین شده است.
صابر صیادی، مشاور اینترنتی کسب‌و‌کارهای آنلاین در گفت و گو با «جهان صنعت» اظهار کرد: در رابطه با واگذاری مدیریت ورود اینترنت به کشور دو دیدگاه و دو نگرش مطرح می‌شود؛ نخست بعد معرفتی و این نکته که با چه رویکردی به موضوع اینترنت می‌نگریم. و از سوی‌ دیگر رویکرد ما به برقراری ارتباط میان انسان‌ها و جامعه بشری چگونه است‌ چراکه اینترنت امکان برقراری ارتباط میان افراد جامعه بشری را فراهم کرده است.او افزود: به نظر می‌رسد رویکرد نگرانی و تهدید در این رابطه در کشور وجود دارد. به همین روی طرح واگذاری مدیریت ورود اینترنت به کشور به سازمان پدافند غیر‌عامل مطرح شده است. عده‌ای از کارشناسان و مسوولان کشوری رویکرد امنیتی به اینترنت دارند.صیادی در ادامه بیان کرد: بعد دیگر در این میان بعد فنی و تکنیکال است و این نکته که آیا پدافند غیرعامل از نظر فنی و تکنیکال امکان مدیریت ورود به اینترنت را دارد یا خیر؟ به نظر نمی‌رسد این سازمان از چنین توانایی و دانشی برخوردار باشد.
مدیریت ورود به اینترنت باید بر عهده نهاد متبوع باشد
کارشناسان امنیت سایبری نیز معتقدند که تنها نگرش امنیتی می‌تواند مسوولان را به این نتیجه برساند که مرزبانی فضای مجازی یا مدیریت Gateway اینترنت کشور در اختیار سازمان پدافند غیرعامل قرار بگیرد.
جواد دادگر، کارشناس امنیت سایبری در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» اظهار کرد: به طور کلی مدیریت اینترنت و ورود اینترنت به کشور یا همان Gateway اینترنت ایران باید بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد. زمانی که نظارت و مدیریت اینترنت کشور بر عهده سازمان پدافند غیرعامل قرار می‌گیرد این موضوع جنبه امنیتی پیدا می‌کند. او افزود: البته باید روی فضای مجازی نظارت وجود داشته باشد اما مدیریت و اجرای اینترنت باید بر عهده سازمان متبوع آن باشد. در زمینه فنی به نظر می‌رسد که اگر مدیریت و نظارت ورود اینترنت به کشور یا مرزبانی اینترنت بر عهده سازمان پدافند غیرعامل قرار ‌گیرد این سازمان تمهیدات لازم را اندیشیده و راهکارهایی برای اجرای فنی آن پیدا می‌کند. اما امنیتی کردن اینترنت اقدام مناسبی نیست. در مجموع طرح واگذاری مرزبانی فضای مجازی به سازمان پدافند غیرعامل به نظر خوب و مناسب نمی‌رسد.