روزنامه ایران
1397/08/07
انتقاد به تضعیف جایگاه مرجعیت
ایجاد محدودیت برای یک مرجع تقلید، خطاب عتاب آلود به او و نشان دادن راه درست زیست سیاسی و اجتماعی، چیزی نبود که حوزه و سپهر سیاست ایران را خوش بیاید. به همین دلیل واکنش‌ها به نامه تند و توأم با تهدید آیت‌الله محمد یزدی رئیس جامعه مدرسین، خطاب به آیت‌الله شبیری زنجانی، گسترده‌تر از آن بود که احتمالاً نویسنده نامه پیش‌بینی می‌کرد.
کمتر از 20 ساعت پس از انتشار نامه، یک عضو جامعه مدرسین استعفا داد؛ یک عضو دیگر، آن را خطای استراتژیک توصیف کرد، نایب رئیس مجلس و شخصیت‌های برجسته روحانی نامه سرگشاده نوشتند؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از ایجاد محدودیت برای مرجعیت انتقاد کرد و فعالان و شخصیت‌های سیاسی نیز از آنچه تضعیف مرجعیت خواندند، انتقاد کردند.
این همه، اما درحالی است که از طیف سیاسی اصولگرا و چهره‌های دینی نزدیک به این جریان، بجز آیت‌الله محمد غروی تاکنون واکنشی مشاهده نشده است. اگر هم واکنشی بوده است، مانند آیت‌الله ممدوحی، عضو جامعه مدرسین، محتوای نامه را «فرمایش کامل و درست» آیت‌الله یزدی توصیف کرده و از رسانه‌ها خواسته‌اند در این باره جوسازی نکنند. اما در مقابل، نامه‌های سرگشاده بسیاری در پاسخ به نامه سرگشاده آیت‌الله یزدی خطاب به آیت‌الله شبیری زنجانی نوشته شد.
آیت‌الله یزدی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شامگاه شنبه در نامه خود از دیدار آیت‌الله شبیری با سید محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات که وی او را «افراد مسأله‌دار که برای نظام جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب احترامی قائل نیستند» خواند، انتقاد کرده و نوشت که این دیدارها، «ناراحتی و تعجب مقلدین و حوزویان را در پی‌داشته است.» این مدرس حوزه علمیه و عضو شورای نگهبان پس از این مقدمه، به این مرجع تقلید تأکید کرد که «مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شأن مرجعیت است، پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایید این گونه مسائل دیگر تکرار نگردد. ان‌شاء‌الله»
ادبیات این نامه و مشروط دانستن حفظ شأن و احترام مرجعیت به رعایت قواعد سیاسی، نکاتی نبود که از دید ناظران سیاسی، شخصیت‌های دینی و حوزویان پنهان بماند.
نخستین واکنش از آن عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که ساعتی پس از انتشار این نامه، در «توئیتر» نوشت: «مرجعیت پشتوانه حفظ هویت شیعی است. مواظب باشیم مراجع پاک زیست را با تابلوی دغدغه مقدس حفظ نظام، موهون نکنیم و میراث تاریخی تشیع را به تاراج نسپریم.»
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا باباخانی، عضو دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره نظر این مرجع تقلید به شفقنا گفت: دفتر یا حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی نظری درخصوص این نامه ندارند و طلاب و شاگردان ایشان، پاسخ می‌دهند. به گفته وی، هم دفتر و هم حضرت آیت‌الله موضع خاصی نداشته و فعلاً سکوت را پیش گرفته‌اند.
انتقاد علما و طلاب
صبح دیروز، حجت‌الاسلام عندلیب همدانی، عضو جامعه مدرسین با ارسال نامه سرگشاده دیگری خطاب به آیت‌الله محمد یزدی، از عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه استعفا داد. وی نوشت: «نامه شما به محضر مبارک مرجع بزرگوار شیعه حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی دامت برکاته هرگونه تردیدی را که تاکنون درباره ادامه عضویت در آن جامعه محترم داشتم، مرتفع کرد، چه اینکه به این نتیجه قطعی رسیدم که تفسیر من از استقلال حوزه و جایگاه رفیع مرجعیت با دیدگاه جنابعالی و همفکران شما در جامعه محترم مدرسین هیچ گونه هماهنگی ندارد و عملاً امکان همکاری وجود ندارد و لذا از ادامه عضویت در آن جامعه معذورم.»
آیت‌الله بیات زنجانی هم با آیت‌الله شبیری زنجانی تلفنی تماس گرفت و از وی دلجویی کرد. بر اساس آنچه کانال تلگرامی دفتر آیت‌الله بیات زنجانی آمده است: «ایشان آن مرجع بزرگوار را مایه مباهات امت اسلام برشمردند و فضای ایجاد شده پس از نامه اخیر را لطف الهی برای آشنایی بیشتر مردم بالخصوص جوانان با این شخصیت کم‌نظیر علمی دانستند.»
آیت الله محمد غروی، دیگر عضو جامعه مدرسین نیز در گفت‌وگو با «ایرنا» ضمن معمول توصیف کردن دیدارها و روابط متنوع آیت‌الله شبیری زنجانی، چه در دوران امام و چه در دوره زعامت رهبر معظم انقلاب، نامه آیت‌الله یزدی را یک خطای استراتژیک توصیف و اظهار کرد: «این نوع ادبیات و خطاب قرار دادن مرجعی در این تراز، قابل قبول نیست. اگر نامه شخصی بود، مشکلی نبود، اما اگر از جانب یک استاد حوزه به مرجع تقلیدی که جایگاه خاصی دارد نامه می‌نویسیم، باید ادبیات متناسب با شأن آن مرجع را مدنظر قرار دهیم.»
آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری نیز در گفت‌وگو با ایرنا، خواستار حفظ حرمت مراجع شد و اظهار کرد: ما پیوسته به قدرت و حرمت مرجعیت نیاز داریم. تشیع و مسلمانان به جایگاه مرجعیت نیاز دارند. حجت‌الاسلام محسن غرویان، استاد حوزه و دانشگاه نیز با اشاره به اینکه سیره علما و مراجع گذشته این نبوده و حوزه‌های علمیه همواره مهد اجتهاد و آزادی نظر بوده‌اند، به «ایلنا» گفت: «مراجع هیچ‌گاه برای همدیگر تکلیف تعیین نمی‌کنند و هر مرجعی روی مبانی فقهی و اصولی خود اجتهاد می‌کند، تصمیمی می‌گیرد و موضع اتخاذ می‌کند. اینکه بخواهیم برای مراجع تعیین تکلیف کنیم، خلاف رویه حضرت امام است، روش حضرت امام این گونه نبود.»
حجت‌الاسلام مسیح بروجردی، نوه امام خمینی(ره) نه به رئیس جامعه مدرسین، بلکه به آیت‌الله شبیری زنجانی نامه نوشت و خطاب به «محضر استاد بزرگوار» تأکید کرد: «هرگز گمان نمی‌کردم تأکیدات حضرتعالی در لزوم حراست از اخلاق اسلامی در حوزه‌های علمیه و تذکرات شما درباره افول اخلاق در میان روحانیت، به همین سرعت چنین شاهدی از غیب پیدا کند. ناگزیرم توجه دهم که بی‌توجهی به روابط پربرکت دوستانه بلکه گاهی علاقه عمیق پدر و فرزندی میان استاد و شاگرد در حوزه‌های علمیه، باعث تحلیل‌های اشتباه و موضعگیری ناموزون و ایجاد دردسر برای روحانیت و حوزه شده است.» او ابراز امیدواری کرد که «خاطر مبارک از این گونه نامه‌ها مکدّر نباشد و این تجربه‌های تلخ را درس اخلاقی بشمارید برای طلاب جوان و انقلابی که بدانند در هنگام عصبانیت چگونه سخن بگویند که این چنین با آبروی حوزه و نهادهای باسابقه آن بازی نکنند.» آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، از علمای برجسته شهر قم، بیانیه سرگشاده‌ای نوشت و ضمن ناگوار و موجب تأسف و تأثر توصیف کردن نامه آیت‌الله محمد یزدی، تأکید کرد: «بی شک، چنین ادبیات دور از ساحت ادب، دل صاحب حوزه‌های علمیه، حضرت ولی عصر عجل‌الله تعالی فرجه الشریف، را در این ایام حزن آل‌الله علیهم السلام، رنجاند و آن عزیز سفر کرده را که صد قافله دل همره اوست، آزرده خاطر ساخت. به راستی با وجود چنین رویکردی از سوی یک فرد کهنسال در حوزه علمیه قم، چه توقعی از طلاب تازه کار در زمینه رعایت ادب و ادبیات حوزوی می‌توان داشت؟! سزاوار است جامعه محترم مدرسین به جبران این لغزش کم نظیر به دستبوسی مراجع معظم تقلید بویژه مخاطب نام آشنای این نامه که استوانه‌ای کم نظیر از علم و اخلاق در حوزه علمیه قم است، شتافته و بی‌هیچ تردیدی از تمامی حوزه‌های علمیه بویژه مراجع معظم تقلید و بالاخص رهبر عزیز انقلاب که همواره حامی صیانت از جایگاه رفیع مرجعیت بوده و هستند، عذرخواهی شایسته کنند.»
جمعی از طلاب نیز با ارسال نامه سرگشاده‌ای خطاب به رئیس جامعه مدرسین، از انتشار نامه او ابراز تأسف و تأثر کرده و نوشتند که آن نامه، نامه‌ای از «یک شخصیت حوزوی و از فقهای شورای نگهبان بود به یک مرجع بزرگوار تقلید» است «که به حق فرشته‌ای است در کسوت آدمی که دانش وسیع و آراستگی او به اخلاق، مورد اعتراف بخش مهمی از اعاظم حوزه بوده و هست.»
به گزارش شفقنا، این طلاب، با اشاره به دوستی آیت‌الله زنجانی با حضرت امام راحل و ملاقات‌های بی تکلف با رهبری نظام، اضافه کردند: «روا نبود که به جهت ملاقاتی دوستانه بین ایشان و برخی از شاگردان سال‌های گذشته‌اش، نامه‌ای با این ادبیات، به معظم له نگاشته شود.»
واکنش چهره‌های سیاسی
همراه با این چهره‌های حوزوی، شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی نیز نسبت به این نامه و انتشار سرگشاده آن، موضع انتقادی اتخاذ کردند. از جمله حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری که در «توئیتر» نوشت: «جامعه مدرسین همواره هم خود را در جایگاه یک کنشگر سیاسی قرارداده است و هم نسبت به کنش سیاسی مراجع و علمای طراز اول حساس بوده است. این جامعه در 40 سال گذشته در مواردی مانند آقایان شریعتمداری و منتظری و آذری و... بسیار صریح و قاطع عمل کرده است.»
وی اضافه کرد: «کنش‌های سیاسی سلبی و ایجابی این جامعه نتایج خواسته و ناخواسته فراوانی داشته و از جمله منجر به ایجاد جریاناتی رقیب و موازی چون مجمع محققین و جلسه اساتید شده است. ای کاش دبیر محترم جامعه مدرسین مراقب باشند که یک تنه و بدون توجه به سرمایه نمادین خود در تعارضات جناحی وارد نشوند.»
علی شکوری راد، دبیرکل حزب اتحاد ملت هم نوشت: «حضرت آیت‌الله یزدی! شما بخوبی مقام علمی، اخلاقی و مرجعیت حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی را می‌دانید. این نوع حرمت شکنی حریمی را باقی نمی‌گذارد و از کسی در مقام شما بعید است. آنکه در دفاع از او چنین کرده‌اید، از این کار شما ناخشنود است. خداوند توفیق جبران به شما عنایت فرماید.»
غلامعلی رجایی هم در کانال تلگرامی خود تأکید کرد: «خدا کند نامه آقای محمد یزدی، به مرجع عالیقدر، آیت‌الله شبیری زنجانی درست نباشد، همو که من در آخرین سفر مشهد که در خدمت مرحوم هاشمی بودم، در ملاقات‌شان حضور داشتم، از هاشمی شنیدم آقای زنجانی در مقطعی، استاد ایشان بوده است. آقای یزدی در بیانی که متأسفانه کمتر به آن توجه شد به حضور این مرجع عالی مقام و بیدار در منزل کسی که [خاتمی] مسأله‌دار است و برای رهبری و نظام احترامی قائل نیستند، اعتراض می‌کند.»
حمیدرضا جلایی‌پور از سخن گفتن با زبان تهدید با آبروی حوزه ابراز تأسف کرد. وی آیت‌الله شبیری زنجانی را آبروی روحانیت مستقل شیعه خواند و نوشت: «مرجعیت او ساخته و پرداخته صدا و سیما نیست. او هیچ وقت به اسلام اقتدارگرا اعتقادی نداشته و مبلغ آن نبوده است. زندگی خودش و همه فرزندانش کوچک‌ترین تغییری با قبل از انقلاب نداشته است.»
عباس عبدی نیز نوشت: «مخالفت‌ها با این نامه به جای خود ولی واقعیت آنچه در قم می‌گذرد همین نگاه آقای یزدی است. مسأله این است که با یک فهم عرفی هر کسی متوجه می‌شد که این نامه اثرات منفی و مخربی برای حوزه و نظام دارد پس چرا آقای یزدی چنین نامه‌ای را نوشتند؟ آیا دیگران هم می‌توانند چون آقای یزدی برای یک مرجع چنین نامه‌ای بنویسند و تحت تعقیب قرار نگیرند؟ اگر بتوانند؛ در این صورت ایرادی به کار آقای یزدی نیست و اگر نتوانند که قطعاً نمی‌توانند باید مشکل را در این تبعیض ویرانگر جست‌و‌جو کرد. این تبعیض ریشه همه نابسامانی‌ها و اظهار سخنان نسنجیده است که اتفاقاً کسانی بیشتر قربانی این تبعیض می‌شوند که از آن بهره‌مند هستند.»
بـــــرش
علی مطهری خطاب به آیت‌الله یزدی:
جبران کنید
علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی هم در واکنش به نامه آیت‌الله محمد یزدی به آیت‌الله شبیری زنجانی، خطاب به رئیس جامعه مدرسین یک نامه سرگشاده منتشر کرد.
به گزارش ایسنا، متن این نامه، به این شرح است:
جناب آقای محمد یزدی دامت برکاته
با اهدای سلام، درخصوص نامه جنابعالی به آیت‌الله شبیری زنجانی، مرجع تقلید، چند نکته قابل ذکر است:
۱. در این نامه جناب آقای سیدمحمد خاتمی و همفکران ایشان را «افراد مسأله‌دار که برای نظام جمهوری اسلامی و مقام رهبری احترامی قائل نیستند» معرفی کرده‌اید و ملاقات با آنها را امری قبیح و موجب «ناراحتی و تعجب مقلدین و حوزویان» دانسته‌اید.
همه اینها نیاز به اثبات دارد. «مسأله‌دار» کسانی هستند که در سال ۸۸ تحت این عنوان که مقام رهبری از یک کاندیدای خاص حمایت می‌کند انتخابات را از حالت طبیعی خارج کردند و حق اعتراض معترضان را نیز به رسمیت نشناختند و آنها را برانداز نامیدند و شد آنچه که نباید می‌شد. در واقع چنین افرادی برای نظام جمهوری اسلامی و مقام رهبری احترامی قائل نشدند.
فرضاً بپذیریم جناب آقای خاتمی و همفکران‌شان افرادی مسأله‌دار هستند که برای نظام جمهوری اسلامی و مقام رهبری احترامی قائل نیستند، قباحت ملاقات یک مرجع تقلید با آنها را از کجا درآورده‌اید؟ اگر مسأله‌دار هستند، آیا نباید مسأله آنها حل شود؟ مراجع تقلید به مثابه چتری بر سر همه مردم و گروه‌ها هستند نه عناصری حزبی و جناحی.
ثالثاً ناراحتی و تعجب اکثر مقلدین و حوزویان از این ملاقات را از کجا به دست آوردید؟
۲. خطاب به آیت‌الله شبیری گفته‌اید «مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شأن مرجعیت است.»
به عرض می‌رساند مقام و احترام یک مرجع تقلید صرفاً در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم نیست، بلکه بیشتر بستگی دارد به رفتار او در مقابل آن نظام که کارهای درست آن را تأیید کند و از کارهای نادرست آن انتقاد و از حقوق مردم دفاع کند. اساساً احترام هرکس تابعی از احترام و پایبندی او به حق و عدالت است. این تفکر شما ناشی از این فکر غلط است که نظام را معصوم می‌دانید. علاوه بر این، مسأله طرفینی است، یعنی همان طور که مقام و احترام یک مرجع تقلید در سایه احترام او به نظام اسلامی حاکم است، احترام نظام اسلامی نیز در سایه احترام آن به مرجعیت است.
مسأله استقلال روحانیت و حوزه علمیه و مراجع تقلید از دولت‌ها و حکومت‌ها، مسأله‌ای است که سابقه طولانی در تاریخ تشیع دارد و بشدت مورد تأکید امام خمینی(ره) و شهید آیت‌الله مطهری حتی برای دوره جمهوری اسلامی بوده است. از نظر شهید مطهری روحانیت شیعه از نظر روحی متکی به خدا و از نظر اجتماعی متکی به مردم است و همیشه از دولت‌ها جدا و در کنار مردم بوده است. این ویژگی حتی در جمهوری اسلامی نیز باید رعایت شود و روحانیت نباید دولتی و حکومتی شود. اصل ولایت فقیه در نگاه امام (ره) و شهید مطهری و مقام رهبری به این معنی نیست که سایر مراجع نادیده گرفته و احیاناً سرکوب شوند. به یاد دارم چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مجلسی در قم فردی فریاد زد «برای سلامتی یگانه مرجع عالم تشیع حضرت آیت‌الله امام خمینی صلوات.» پدرم ناراحت شد و آن فرد را صدا زد و به او گفت «این چه جمله‌ای بود که گفتی؟! ما غیر از امام مراجع دیگری هم داریم.» همین طور می‌دانید که ایشان در کتاب نهضت‌های اسلامی از مراجع ثلاث آن روز و نقش آنها در پیشبرد نهضت در کنار امام خمینی به نیکی یاد می‌کنند؛ همه برای اینکه نهاد روحانیت اصالت دارد و باید حفظ شود نه فقط ولی‌فقیه.
۳. در پایان نامه خطاب به آیت‌الله شبیری فرموده‌اید «لازم است شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایید این گونه مسائل دیگر تکرار نگردد.»
اولاً خود شما با این جمله تهدیدآمیز شأن مرجعیت را رعایت کرده‌اید یا نه؟ ثانیاً چه کسی گفته ملاقات یک مرجع تقلید با افراد سابقه‌دار در انقلاب که احیاناً انتقاداتی نیز دارند خلاف شئون مرجعیت است. آیا شئون مرجعیت را جنابعالی بهتر از خود مراجع تشخیص می‌دهید؟ مگر مردم باید با اجازه شما به ملاقات این و آن بروند؟! ثالثاً این جمله را که به این مرجع عالیقدر دستور می‌دهید «این گونه مسائل دیگر تکرار نگردد» از چه موضعی می‌فرمایید. این جمله را فقط امام زمان علیه‌السلام می‌تواند به یک مرجع تقلید بگوید. در مجموع، نامه شما موجب وهن روحانیت و حوزه علمیه شد. امیدوارم به نحوی جبران بفرمایید.
با تقدیم احترام
بـــــرش
هشتگی که نگرفت
درست در ساعاتی که مجلس داشت آخرین تلاش‌ها را برای تعیین تکلیف 4 وزیر کابینه انجام می‌داد، موضوع دیگری فضای مجازی را متوجه خودش کرد؛ نامه سرگشاده آیت‌الله یزدی به آیت‌الله شبیری زنجانی. چیزی که باعث شد تا حتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از میانه جلسه رأی اعتماد دست به توئیت شود و اظهارنظر کند.
تا ساعت‌ها فضای این بحث را منتقدان و مخالفان نامه آیت‌الله یزدی در فضای مجازی اداره می‌کردند. از ظهر دیروز اما حامیان او هم وارد صحنه شدند، با هشتگ «نامه انقلابی». هشتگی که البته نگرفت و چهره‌های اصولگرا هم تقریباً میلی به استفاده از آن نشان ندادند. منتشرکنندگان این هشتگ اصرار داشتند که محتوای مدنظر آیت‌الله یزدی در نامه به آیت‌الله شبیری زنجانی نه «تهدیدآمیز» بلکه «انتقادی» بوده و اصلاح‌طلبان این دو را با هم جابه‌جا کرده‌اند.
حتی برخی کاربران مرجع تقلید شیعه را بابت دیدار با رئیس جمهوری اسبق کشورمان به «انحراف» متهم کرده و تأکید داشتند نامه آیت‌الله یزدی از منظر امر به معروف و نهی از منکر بوده است. از کاربران سرشناس طرفدار آیت‌الله یزدی در فضای مجازی هم عباس کلاهدوز، مدیرکل سیاسی خبرگزاری تسنیم نوشته:«منتظر عذرخواهی آیت‌الله شبیری زنجانی بابت دیدار و گفت‌وگو با خاتمی باغی هستیم.»
محمدصالح مفتاح، مدیرمسئول سایت فردا و از چهره‌های رسانه‌ای نزدیک به قالیباف هم با اشاره به واکنش دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی به نامه آیت‌الله یزدی نوشت:«کاش استاد به طلاب و شاگردان‌شان یاد می‌دادند که بین «مرجع تقلید» و «امام معصوم» تفاوت است.» همچنین علی نادری، دیگر چهره رسانه‌ای جریان اصولگرا که تا مدتی قبل سردبیری سایت رجانیوز را برعهده داشت، با انتشار تصویر یکی از توئیت‌های محمود صادقی، نماینده تهران این گونه نوشت: «نمونه‌ای از حفظ حرمت مرجعیت توسط اوباش اصلاح‌طلبی مدعی.»
تصویر منتشر شده مربوط به توئیتی بود که طی آن نماینده تهران خواستار پاسخگویی آیت‌الله مکارم شیرازی به برخی ابهامات مالی شد و البته چند ساعت بعد از آن از همین بابت عذرخواهی کرد و توضیح داد که اطلاعات نادرستی را دریافت و بر اساس آن قضاوت کرده است. با وجود این به نظر می‌رسد هواداران نامه آیت‌الله یزدی رمق چندانی برای دفاع از این اقدام حتی در فضای مجازی هم نداشته‌اند.
سایر اخبار این روزنامه
اربعین سالار و سرور شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) تسلیت باد
مسئولان کشور باید با پدافند غیرعامل همکاری لازم و کامل انجام دهند
قول چهار وزیر جدید درباره به‌کارگیری زنان
استعفایی در کار نیست
حرکت امام حسین(ع) تاریخ را متحول کرد
بخش خصوصی نفت می‌فروشد
انتقاد به تضعیف جایگاه مرجعیت
یک ناداستان برای اربعین
هند برای خرید نفت از ایران در ماه نوامبر سفارش داده است
بخش خصوصی آزاد است نفت را به هر که می‌خواهد بفروشد
حضور 2 میلیون زائر ایرانی در راهپیمایی اربعین حسینی
معاملات از قیمت جا ماند
زندگی بین دو وطن
سلام ایران
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به باکو سفر می‌کند
ظریف به ترکیه می‌رود
