عدالت جنسیتی برای مادران ایرانی

برای حل این معضل به‌ویژه مقطعی که ازدواج‌ها رسمی نبود و شرعی انجام می‌شد و پدر خارجی بدون اخذ شناسنامه برای طفل، فوت می‌کرد یا همسر ایرانی خود را طلاق می‌داد و بعضا فرزندان همسر خود را رها می‌کرد و به کشور خود برمی‌گشت، بحران فرزندان خارجی فاقد شناسنامه و فاقد هویت ظهور و بروز نمود و به تدریج مشاهد گردیده که با افزایش تعداد این فرزندان ما با ده‌ها هزار نفر کودکان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی مواجه شدیم. بروز این مشکلات باعث شد که مقنن با اندکی چرخش در مهرماه سال 85 ماده واحده‌ای را به تصویب برساند که براساس آن، فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در ایران متولد شده‌اند یا حداکثر تا یکسال پس از تصویب این قانون در ایران متولد می‌شوند بتوانند قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام، تقاضای تابعیت ایرانی کنند. با توجه به گسترش روابط کشورها و سهولت مهاجرت به‌ویژه از اواخر قرن نوزدهم و در قرن بیستم که موضوع جنگ از عوامل تشدیدکننده آن در دنیا تلقی می‌شد، بحث مهاجرت برای کار و تحصیل از مبدا به کشورهای مقصد و برعکس، معضلی را تحت عنوان چالش‌های تابعیت در دنیا مطرح و در برخی از کشورها به‌ویژه صنعتی، پیشرفته و اروپایی موضوع تا حد زیادی مرتفع اما در بسیاری از کشورها، از جمله کشور ما کماکان در مورد فرزندانی که از مادر ایرانی به دنیا می‌آیند، در داخل ایران چالش برانگیز می‌باشد. علی‌القاعده حاکمیت اصل تابعیت براساس خون، تا به امروز در قانون ما مرتبط با تابعیت پدر است. بنابراین افراد خارجی اگر در ایران دارای فرزند شوند، فرزندان آنان می‌توانند با رد تابعیت ایرانی به تابعیت کشور پدر خود درآیند و همین امر برای فرزندان دارای پدر ایرانی است که در هر کجای دنیا متولد شوند. مع الوصف قانونگذار در کنار این اصل، از یک استثناء یا به نوعی معیار دیگر اعطای تابعیت، ضوابطی را پیش‌بینی کند که تقریبا در تمام دنیا پذیرفته شده و فرزندانی که از پدر و مادر خارجی یا پدر خارجی در کشوری به دنیا می‌آیند، می‌توانند بعد از رسیدن به سن 18 سالگی با درخواست خود براساس قاعده خاک درخواست تابعیت بنمایند. در بسیاری از کشورها ازجمله فرانسه و چند کشور اروپایی، برای فرزندان متولد از مادر تابع آن کشور، یعنی با پذیرش سیستم خون از نَسَب مادری امکان اعطای تابعیت برای فرزند چنین مادری مقرر گردیده است. در کشور ما به دلایل مختلف این بحث مدت‌ها یا قابل طرح نبود و یا اصولا به دلایل مختلف به‌ویژه آنکه پدر طفل دارای تابعیت خارجی بود، با نوعی تحفظ و اکراه مورد بحث قرار می‌گرفت اما در عین حال در قوانین مربوط به همان دوران نیز یعنی تبصره 5 ماده 976 مقرر گردیده است که کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجی است، به‌وجود می‌آیند بلافاصله بعد از رسیدن به سن 18 سال، با حداقل یکسال اقامت در ایران می‌توانند تقاضای تابعیت نموده و این شخص تبعه ایران محسوب می‌گردد.
ادامه صفحه 7