روزنامه ایران
1397/09/08
از سردرگمی آماری تا «عدد ملی»
محمد مددرئیس پیشین مرکز آمار ایران
از آنجایی که در تمام دنیا هزینه تولید آمار بسیار بالاست بنابراین سعی میشود یک مرکز مستقل و تخصصی، بودجه لازم برای تولید آمار دقیق و مستند را دریافت کند. این آمار طبیعی است مورد استناد و استفاده دستگاه‌ها، نهادها، پژوهشگران و برنامه‌ریزان قرار می‌گیرد. اهمیت آمار در این است که آینه‌ای در برابر پیشرفت یا عقب ماندگی کشور قرار می‌دهد چون قرار است آمار صورت وضعیت واقعیت‌ها را به ما نشان بدهد بنابراین تلاش میشود که آمار دقیق و علمی استخراج شده باشد و از این رو اغلب کشورهای دنیا - بیش از 90 درصد - مرکز ملی آمار را ایجاد کرده‌اند و آمارها را از همان مرکز مطالبه و دریافت می‌کنند.
در اینکه امروز در دنیا اصرار به فعالیت یک مرکز آمار و منع موازی کاری آماری وجود دارد اولاً در این است که متوجه باشیم اصولاً اقتصادی و به صرفه نیست که چند دستگاه و ارگان مختلف به کار آمارگیری مشغول شود در نظر بگیرید که قرار است داده‌ها و اطلاعاتی از یک جامعه آماری 300 هزار نفری استخراج شود. هزینه‌های این آمارگیری قابل توجه است بنابراین اگر چند دستگاه همزمان مشغول آمارگیری باشند هزینه‌های قابل توجهی صرف خواهد شد ضمن اینکه اعداد آمارگیری بسته به جامعه آماری و مؤلفه‌های دیگر متفاوت خواهد بود و نتیجتاً وجود آمارهای مختلف مردم را دچار شک و شبهه می‌کند. به خاطر همین امروز در دنیا تلاش میشود مراکز آمار مستقل و بر مبنای استانداردهای علمی و بین‌المللی فعالیت کنند چون علاوه بر اینکه این آمارها جنبه ملی دارد در حوزه بین‌الملل هم مبنای مقایسه کشورها با هم قرار می‌گیرد. به عنوان مثال وقتی می‌خواهیم GDP کشورها را با هم مقایسه کنیم تعریف یکسانی در این باره باید داشته باشیم تا مبنای قیاس به درستی صورت گیرد.
نکته دیگر اینکه توجه کنیم بانک مرکزی عموماً تلاش می‌کند اطلاعات خود را از شهرهای اصلی دریافت کند و قیمت سبد کالایی خود را با اطلاعات مأخوذ از شهرهای بزرگ تأمین می‌کند اما مرکز آمار ایران سبد کالایی خود را گسترده‌تر می‌بیند، بنابراین دایره شهرها بسیار بیشتر میشود و حتی روستاها را هم در بر می‌گیرد. طبیعتاً هر اندازه که جامعه آماری گسترده‌تر باشد شباهت آن به جامعه اصلی بالاتر، محاسبات دقیق‌تر و علمی‌تر خواهد بود چون در این صورت شما به نمونه‌های آماری دست می‌یابید که از دهک‌های 10 تا یک و از شهری تا روستایی را در یک نمایه کوچک 300 هزار خانواری دربر می‌گیرد.
اگر مسئولیت آمار در کشور مصون از موازی کاری باشد در آن صورت جا برای سوء‌استفاده‌های احتمالی هم بسته خواهد شد چون می‌بینید یک دستگاه در جایی که آمار مرکز آمار ایران را به نفع خود می‌بیند به آن آمار استناد می‌کند اما در جایی دیگر متناسب با منافع خود به سمت آمار بانک مرکزی می‌چرخد و این نه تنها زمینه
سوء استفاده را فراهم می‌کند بلکه برای مردم و برنامه ریزان گیج کننده است. البته ایرادی ندارد که دستگاه‌های تخصصی آمارهای خود را استخراج کنند اما آنجا که ما با یکسری اعداد و ارقام ملی سر و کار داریم که قرار است بر مبنای آنها برنامه‌ریزی کلان پنج ساله صورت گیرد آنجا دیگر یک دستگاه مادر و تخصصی باید متولی این آمارها باشد که قانون جایگاهش را تعیین کرده و بر اساس همان جایگاه قانونی هم باید پاسخگو باشد.
البته پیشتر قرار بود ما به سمت استقرار پایگاه بزرگ اطلاعات آماری برویم، با تشکیل این پایگاه استاندارد تولید آمار به همه دستگاه‌ها ارائه و آمارهای دستگاه با عبور از این غربال با توجه به استانداردهای علمی و تخصصی به عنوان عدد ملی استفاده میشود نه اینکه هر دستگاهی عددی را تولید و به عنوان عدد ملی اعلام کند، تجربه‌ای که متأسفانه در سال‌های گذشته حاشیه‌های قابل توجهی داشته است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
با حکم وزیر کشور، پیروز حناچی شهردار تهران شد
نقدم به نظریه «فروش آزاد مشروبات الکلی» بود نه شخص
کاری کنید دشمنان جرأت تهدید ملت ایران را نداشته باشند
اقوام همواره از نظام حمایت کرده‌اند
استیضاح نادرست
اتراق موقت در اردوگاه چپ
انتظار اقوام و اقلیت‌ها از دولت
نکاتی درباره محورهای بودجه 98
از سردرگمی آماری تا «عدد ملی»
سلام ایران
