پاسداشت میثاق مردم با قدرت عمومی


لعیا جنیدی
معاون حقوقی رئیس جمهوری
قانون اساسی و حاکمیت این قانون بر دستگاه‌های حکومتی یکی از ملزومات تحقق حکومت مردم سالارانه امروز است. قانون اساسی به عنوان میثاق ملی و قرارداد اجتماعی از یک سو، قدرت سیاسی را تنظیم و سازماندهی کرده و در واقع آن را محدود می‌کند و از سوی دیگر، حقوق و آزادی‌های مردم را تضمین می‌نماید. بنابراین، قانون اساسی هم نقش سازمان‌دهنده دارد و هم نقش حمایت کننده. نقش سازمان‌دهنده دارد زیرا وضعیت حقوقی دولت را مشخص می‌کند و اساسنامه حکومت‌کنندگان است و به شیوه‌های اعمال قدرت سیاسی می‌پردازد و وصف «اساسی» نیز بدین معنی است که قواعد بنیادینی که قدرت دولت را تنظیم می‌کند در قانون خاصی به نام «قانون اساسی» ذکر شده است، نقش حمایت کننده دارد چون هدف از تصویب این قانون، محدود و مهار کردن قدرت دولت است تا نتواند حقوق و آزادی‌های شهروندان را پایمال کند. نهادهای دولتی به حق‌های ذکر شده در قانون اساسی باید احترام بگذارند و شهروندان نیز می‌توانند تحقق این حقوق و آزادی‌ها را مطالبه کنند. بنابراین، هدف حقوق اساسی، سازماندهی وهمزیستی آرام قدرت و آزادی در رابطه دولت و ملت است.


روز 12 آذر در کشور ما که به مناسبت رأی مردم به قانون اساسی جمهوری اسلامی و تصویب آن در همه‌پرسی سال 1358، روز بزرگداشت قانون اساسی نام دارد روزی است که هدف از آن، شکل‌گیری بنیان جمهوریت و مردم‌سالاری و مهار قدرت سیاسی در چارچوب ساختارها و هنجارهای منبعث از این قانون است .بدیهی است که نهادها و هنجارها به صرف درج در قانون تحقق نمی‌یابند یا دست‌کم به کمال نمی‌رسند. این امر نیازمند تلاش مستمر حکومت و مردم است. همچنین، صرفنظر از نقش قانون اساسی در پایه‌ریزی نظام سیاسی، تشکیلات عالیه کشور و قوای عمومی، باید از نقش این قانون در شناسایی و حمایت از حقوق مردم که در فصل سوم و تحت نام حقوق ملت آمده است، یاد کرد.
هدف از حرکت بزرگ اجتماعی سال 1357 برقراری استقلال، آزادی و مردم سالاری با درنظرگرفتن آموزه‌های دینی بود. بزرگداشت روز قانون اساسی، پاسداشت میثاق مردم با قدرت عمومی و یادآور مسئولیت و پاسخگویی حکومت در برابر ملت است. آشنایی مردم با حقوق خود در قانون اساسی، تقویت تشکل‌های مردم نهاد و مطالبه این حقوق توسط آنها از حکومت می‌تواند زمینه‌ساز تحقق حقوق و آزادی‌های مندرج در فصل سوم قانون اساسی گردد.