روزنامه ابتکار
1397/09/18
مطبوعات وجامعه ازتحریف تا آگاهی
امیدعلی مسعودی* - اززمانی که «ادموندبرک»، درمجلس عوام انگلیس بانگ برآورد که« آقایان نمایندگان!مواظب باشید نمایندگان (خبرنگاران)رکن چهارم دموکراسی برتصویب قانون نظارت می‌کنند». تا به امروز حوادث گوناگون این واقعیت را به نمایش گذاشته است که مطبوعات به عنوان چشمان ناظر مردم برعملکرد مسئولان دربخش دولتی وغیردولتی، نقشی کارسازداشته اند.نمونه کامل این نظارت،«واترگیت» است.افشاگریهای روزنامه واشنگتن پست دراوایل دهه 1970میلادی درباره تخلفات انتخاباتی «ریچاردنیکسون»، سرانجام به برکناری رئیس‌جمهوری آمریکا منتهی شد. همین رویداد به شکل گیری روزنامه‌نگاری تحقیقی انجامید. نوعی ازروزنامه نگاری که درکناراخبار وتحلیل‌های روزنامه نگاران به کشف واقعیت‌هایی می‌پردازد که با افشای آنها ازارتکاب جرم ویا ادامه آن جلوگیری می‌کند. رابطه پنهانی «بیل کلینتون» رئیس‌جمهوری سابق آمریکا با منشی‌اش« مونیکا لوینسکی»، که به «مونیکاگیت»شهرت یافت ازجمله این نوع از روزنامه‌نگاری تحقیقی است که می‌تواند مانع حرکات غیراخلاقی و یا تخلفات مسئولان درجامعه شود.
علاوه براین مطبوعات با ورود به حوزههای فرهنگی واخلاقی می‌توانند به تغییر ادراک افراد درجامعه درجهت رعایت قوانین واخلاق جامعه ورفتار مناسب آنان کمک کند. برخی وظایف مهم مطبوعات درجامعه اسلامی برای تغییر افکارعمومی و جهت دهی مناسب برای حل مشکلات جامعه با استفاده از نظر «هارولد دیوایت لاسول»محقق ارتباطات جمعی عبارتند از:
1- اطلاع رسانی وآگاهی ازمحیط
مطبوعات می‌توانند با انتشار اخباردرست و واقعی برمیزان آگاهی افراد درجامعه بیافزایند.هرچند متاسفانه بیشترمطبوعات منافع سازمانی خود را بیشتر ازانعکاس دقیق وقایع درنظر می‌گیرند وبا استفاده ازهنر برجسته‌سازی برخی مطالب عملا ساخت واقعیت اجتماعی را دراذهان مخدوش می‌کنند.
2- ایجاد همبستگی میان افراد جامعه
افزایش آگاهی افراد باعث شناخت بیشتر ازیکدیگر وهمبستگی برای حل مشکلات جامعه میشود.
3- انتقال میراث فرهنگی
هرجامعه‌ای براساس فرهنگ حاکم زندگی می‌کند. نوع لباس، آداب ورسوم،غذا وشیوه غذاخوردن، زبان و...همه وهمه نمونههایی از رفتارها وکردارهایی که افراد درجامعه به عنوان فرهنگ ساخته وپرداخته‌اند واینک خودشان مجبورند زیر سایه همین دست ساخته خودشان زندگی کنند. پس فرهنگ دریک جمله عبارت است ازهمه آن چیزهایی که به ما می‌گویند چگونه زندگی کنیم. مطبوعات می‌توانند با مطالب وآگهی‌های خود جامعه را به پرتگاه مصرف ومصرف‌زدگی سوق دهند ویا برخلاف آن، افراد را ازاسراف وتبذیر برحذر دارد.
علاوه براین کارکردها محققان دیگری چون« چارلزرایت» نقش تفریح وسرگرمی و«مرتن» و«لازارسفلد» سه وظیفه شامل:1- وظیفه اخلاقی حمایت ازهنجارهای اجتماعی 2- امکان اعطای پایگاه اجتماعی 3- تخدیراجتماع وایجاد مشارکت خیالی درواقعیت رابرای مطبوعات برمی‌شمارند. البته می‌توان ازکارکرد دستکاری دراخبار وایجاد فراموشی نسبت به وقایع پیشین (براثرانتشارمداوم اخبارگوناگون وجدید) درانتشارمطالب مطبوعات یادکرد.
متاسفانه، برخی مطبوعات کشور بدون توجه به کارکردها ووظایف خودبه انتشاراخبار وتحلیل‌های یک‌سویه می‌پردازند. این عملکرد به تدریج ازمیزان اعتماد خوانندگان خود می‌کاهند. چنین جرایدی بدون توجه به نیازهای مخاطبان خود، تنها به ایده‌آل‌ها وآرمان‌های خود دل می بندند وازانتشار وقایع وحقایق خودداری می‌ورزند.
تنها نگاهی کوتاه به وقایع اخیر اعتراضات مردمی درفرانسه و شیوه انعکاس اخبار این رویداد درمطبوعات اروپا و فرانسه و مقایسه آن با شیوه انتشار برخی اعتراضات آرام صنفی درایران به خوبی دور شدن مطبوعات غربی را ازوظایف وکارکردهایشان نشان می‌دهد. بزرگنمایی اخباری چون شیوع اعتیاد درایران و یا افزایش میزان طلاق درجامعه، بدون ارائه آماردقیق رسمی ازجمله آثارمخرب اطلاع‌رسانی مطبوعات درجامعه است که باید ازآن جدا پرهیزشود. انعکاس اخبارحوادث به ویژه اخبارجنایت‌ها، با شرح جزئیات آنها می‌تواند به جای جلوگیری ازوقوع چنین حوادثی جنبه آموزشی و انحراف در جامعه داشته باشد. درصورتی که با شرح کلی ماجرا ودرج نظرات وپیشنهادات کارشناسان ،مطبوعات به کارکردها و وظایف خود در جامعه نزدیک خواهند شد وبا جلب اعتماد مخاطبان خود می‌توانند در تغییر نگرش و ادراک آنها به تغییر رفتارها برای رسیدن به جامعه‌ای مطلوب مدد رسانند.
بی‌گمان مطبوعاتی که بتوانند با انجام وظایف خود رئیس‌جمهوری آمریکا را تغییردهند در تغییر نگرش‌های غلط افراد در جامعه نیز موفق خواهند بود.
*عضوهیئت علمی دانشگاه سوره
سایر اخبار این روزنامه
«آنه گرت کرامپ کارن‌باور» جانشین مرکل در حزب دموکرات مسیحی شد
پایانی بر 18 سال رهبری
جهانبخش‌محب‌ینیا
کاهش هزینه‌ها تنها در شعار
بحران اقتصادی در روزنامه‌ها شدت می‌گیرد
بازگشت به سیاه‌وسفید‌ها
رئیس‌جمهوری در اجلاس روسای مجالس 6 کشور برای مقابله با تروریسم:
روزهای پر التهاب ترامپ
روزهای پر التهاب ترامپ
اقتصاد نیازمند حذف یارانه‌های ناپیدا است
یارانه‌های پشت پرده
گزارش «ابتکار» از افزایش 17 درصدی استیضاح‌های وزرا در مجلس دهم نسبت به مجلس قبل
وزیر اطلاعات:
حاکمیت‌ها مانع شکل‌گیری تروریسم در کشورها شوند
چرا سرمایه‌گذاران رمه‌وار رفتار می‌کنند؟
توده‌ها پاسوز توده‌سازان
عضو فراکسیون امید مجلس
نمایندگان به جای عبور از خط ویژه، نیم ساعت زودتر حرکت کنند
نماینده ایران در اجلاس پارلمانی سازمان تجارت جهانی:
چند کشور در تصمیم سازمان تجارت جهانی برای پیوستن ایران ایجاد مزاحمت می‌کنند
مطبوعات وجامعه ازتحریف تا آگاهی
