راه کاهش دخالت‌ها در بودجه

غلامرضا مصباحی مقدم
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
 اظهارات معاون اول محترم رئیس جمهوری مبنی بر اینکه بودجه مانند گوشت قربانی است و برخی از افراد و نهادها در آن نفوذ دارند را در چند قالب می‌توان دید. تصور می‌کنم، شاید منظور آقای جهانگیری مربوط به جدول کمک‌ها است. صحبت‌های ایشان ناظر بر بودجه‌ای است که پیشتر در قالب جدول 17 یا جدول کمک‌ها می‌آمد و البته  در بودجه 97 جدول کمک‌ها حذف شد. در مواردی که دولت می‌خواست مجموعه‌ای را حفظ کند آن را به  زیر ردیف سایر بخش‌ها برد. به عنوان مثال، اگر یک مرکز آموزشی و پژوهشی بود که می‌خواست مورد حمایت قرار دهد، زیر نظر وزارت علوم برده شد. اگر مراد چنین باشد کسی قدرت این را ندارد که بودجه‌ای را به دولت تحمیل کند، بلکه غالباً این اتفاقات بر اساس روابط شکل گرفته است یا در اثر نوعی توجیه شدن و همراه شدن دولت با نهادهایی که آن نهادها کارهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، دینی و غیردینی انجام می‌دهند و توسط یک رئیس جمهوری و در یک زمانی ایجاد شده و بعدها هم حفظ شده است. این موارد براحتی قابل تغییر، حذف و حتی قابل کاهش است. این موارد چیزی نیست که بتواند خودش را به دولت تحمیل کند. لذا معاون اول رئیس جمهوری باید از موضع دولت و موضع قدرت در مورد بودجه و هزینه‌ها صحبت کند و بگوید شرایط کشور به گونه‌ای است که باید به حداقل هزینه‌ها  اکتفا کرد و مواردی که غیر ضرور است به صورت قاطع حذف شود و از کسی هم رودربایستی نداشته باشند.
اما اگر مراد از گوشت قربانی بودجه، نقش برخی از نمایندگان مجلس است که در بودجه اعمال می‌کنند یک بحث دیگر است. به عنوان مثال برخی از نمایندگان مجلس لابی یا توافق می‌کنند که بودجه را از نظر بندهای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (بودجه عمرانی)  تغییر دهند. از این رو در بودجه ورود می‌کنند، پیشنهاد می‌دهند و یا حتی مواردی اضافه می‌کنند. برای جلوگیری از این اتفاقات، دولت می‌تواند خیلی روشن، قاطع و با استدلال و با توجه به شرایطی که حساس و خطیر است، با نمایندگان صحبت کند. دولت باید به نمایندگان مجلس تأکید کند که از نظر منابع مالی با کاهش روبه‌رو است. با چنین موضوعی به طور قطع نمایندگان هم با دولت همراهی خواهند کرد. همچنین دولت می‌تواند از طریق رؤسای کمیسیون‌ها و رئیس مجلس جلوی این اتفاقات و لابیگری برخی از نمایندگان مجلس را بگیرد. رئیس جمهوری با صحبت کردن با نمایندگان مجلس می‌تواند جلوی بروز و ظهور چنین لابیگری‌هایی را بگیرد. از این رو دولت با اعمال قدرت و اعمال مدیریت به گونه‌ای که توجیه کننده، توضیح دهنده و قانع کننده باشد، می‌تواند مانع از تغییرات بودجه از سوی نمایندگان مجلس شود. البته این گفته‌ها و بیان رئیس جمهوری نباید جنبه گلایه داشته باشد چرا که فایده و نتیجه نخواهد داشت. دولت نباید اجازه دهد که بودجه گوشت قربانی شود.


در نهایت نویسنده نهایی بودجه، دولت است. سازمان برنامه و بودجه، بودجه را به هیأت دولت می‌برد و تصویب می‌شود و بعد از آن به مجلس می‌رود. سابقه تاریخی هم نشان می‌دهد که تغییرات مجلس در بودجه عمرانی در نهایت 2 تا 3 درصد است و این تغییرات اعداد بزرگی نیست. نمایندگان مجلس امکان مانور و تغییر زیاد بودجه را ندارند. در بودجه عمومی هم تغییرات قابل توجهی نمی دهند. حال برای جلوگیری از این رخدادها  راه حل این است که دولت، دست خطی از مقام معظم رهبری به رئیس مجلس بدهد و مانع لابیگری برخی از نمایندگان مجلس شود و اگر کسی هم گوشش بدهکار نبود در صورت لزوم می‌توان راهکارهای دیگری ارائه داد.