اشتراکات تهران- آنکارا



موید حسینی صدر
رئیس سابق گروه دوستی ایران - ترکیه


سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برای روابط با کشورهای منطقه ارزش و اهمیت قابل توجهی قائل است. با این حال از میان کشورهای منطقه کشور جمهوری ترکیه یکی از کشورهایی است که برای ایران اهمیت استراتژیک ویژه دارد؛ رویکردی که با توجه به نیازهای متقابل دو کشور از سوی دولت آنکارا نیز دنبال می‌شود و تعدد سفرهای متقابل مقامات عالی از جمله رؤسای جمهور دو کشور مؤید این ادعاست. چنان که اعلام شد سفر روز گذشته رئیس جمهوری  ایران به همراه 6 وزیر کابینه به آنکارا در قالب برگزاری پنجمین نشست شورای عالی همکاری‌های استراتژیک ایران و ترکیه انجام شده و انتظار می‌رود به امضای توافقنامه‌های اقتصادی جدیدی بینجامد.
واضح است که 600 کیلومتر مرز مشترک که به همراه اشتراکات دینی و فرهنگی منافع مشترک بسیاری را برای دو کشور ایجاد کرده‌اند، می‌توانسته در تمام سال‌های همسایگی ، مبنای خوبی برای رابطه‌ای استراتژیک باشد. اما آنچه جایگاه ترکیه را برای ایران بالاتر برده استقلال رأیی است که این کشور در عرصه بین‌الملل از خود نشان داده است. موضع دولت آقای اردوغان در قبال اهمیت اتحاد مسلمانان، همکاری برای حل بحران‌های منطقه‌ای و حتی برخورد مستقل با پرونده قتل خاشقجی که نشاندهنده گام‌های زیربنایی سیاست آنکارا به سمت دموکراسی و حقوق بشر است، از امتیازات مثبت ترکیه به شمار می‌رود. این ویژگی‌ها متضمن این انتظار است که ترکیه با ایستادن در مقابل زیاده خواهی‌های امریکا در عرصه بین‌الملل و به طور مشخص در مورد تحریم‌های ظالمانه دولت ترامپ علیه ایران موضعی مستقل اتخاذ کند. تا این لحظه هماهنگی‌های دو کشور برای برقراری سواپ مالی که به معنای جایگزینی مبادله کالا و خدمات با ریال و لیر به جای دلار است از جمله اقداماتی است که در همین راستا صورت می‌گیرد.
منافع ایران و ترکیه در حوزه‌های مختلفی به هم گره خورده است. ترکیه به منابع نفت و گاز و منابع معدنی ما نیاز دارد و دهه‌هاست نقش پل ترانزیت صادرات و واردات کالاهای صنعتی ایران از اروپا را ایفا کرده است کما اینکه خود این کشور نیز در برخی عرصه‌های صنعتی و کشاورزی مدرن پیشرفت‌های خوبی داشته و متمایل به گسترش همکاری‌های خود با ایران است. با این ملاحظات و بر اساس توافقات سال‌های گذشته قرار بر این بود که مبادلات اقتصادی ما با ترکیه به 30 میلیارد دلار برسد. اما در سال‌های پس از آن توافق‌ها سازمان توسعه تجارت و معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه و سایر وزارتخانه‌های مربوط  چنان که انتظار می‌رفت از فرصت استفاده نکردند که اگر غیر از این بود، می‌توانستیم با ترکیه همکاری بهتری داشته باشیم.
با این حال سفرهای مقامات کشورمان به این کشور همسایه نشان از توجه دولت به اهمیت این مراودات در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی دارد. رسانه‌ها و فعالان سیاسی ترکیه هم از این سفر استقبال خوبی کردند. زیرا پس از کودتای ناکامی که سال گذشته در ترکیه اتفاق افتاد، هم مردم و هم سیاستمداران ترکیه به این اطمینان رسیدند که امریکا متحد قابل اتکایی نیست. این اطمینان حاصلش را در توسعه روابط بیشتر ترکیه با اروپا و هند و چین و نیز تقویت رابطه‌اش با ایران نشان داد.
همچنین نباید فراموش کرد که سفر رئیس جمهوری کشورمان به ترکیه در شرایطی انجام می‌شود که دو کشور در کنار روسیه به تازگی گام مثبت و مؤثر خود را به عنوان کشورهای ضامن در پروژه مشترک حل بحران سوریه با حضور در ژنو و نهایی کردن دستور کار تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه برداشته‌اند. اتفاقی که با یادآوری روند کاهش نسبی اختلافات تهران و آنکارا درباره مسائل سوریه، عراق و کردها در مرور زمان نشان داد که ظرفیت‌های خوبی برای همکاری و تعامل میان کشورهای مسلمان منطقه وجود دارد. ایران و ترکیه به عنوان دو کشور که از حیث رتبه اقتصادی حائز رتبه‌های زیر 20 هستند، می‌توانند نقش‌آفرین‌های خوبی در رفع اختلافات میان کشورهای مسلمان و تحقق آرمان اتحاد جهان اسلام ایفا کنند.