گزارشی از پیشرفت صنعتی خراسان رضوی

مسعود حمیدی - پیشرفت های یک کشور و یک استان در حوزه صنعت یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های توسعه به شمار می‌رود و در ارزیابی های توسعه یافتگی مورد توجه قرار دارد. اگرچه طی چندسال گذشته، به تبع مشکلات اقتصادی و تحریم های دشمنان انقلاب اسلامی، فعالان عرصه صنعت با مشکلاتی مواجه شده اند اما نگاهی واقع بینانه به این عرصه طی 40 سال عمر انقلاب به خوبی نشان می دهد که صنعت در ایران و به تبع آن در استان ما پیشرفت های چشمگیری داشته باشد، ضمن آن که خراسان رضوی در این حوزه همواره یکی از استان های پیشتاز بوده و جایگاه مناسبی داشته است.
 
توجه به پیشرفت ها در کنار کاستی ها
آمارهای ارائه شده و گزارش های موجود در این زمینه به خوبی نشان می دهد که عرصه صنعت در خراسان رضوی، از جمله عرصه های مهمی است که با پیشرفت های قابل توجهی طی چهار دهه گذشته همراه بوده است. بدون شک این حوزه گسترده کاستی ها و نواقصی نیز داشته و دارد که نیازمند تدبیر و برنامه و تلاش مسئولان مربوط برای حل و رسیدگی به آن است. ما نیز طی سال های اخیر توجه به مشکلات صنعت و صنعتگران را بارها و بارها در پیگیری های رسانه ای خود قرار داده ایم و تلاش برای حل آن ها از مسئولان مطالبه کرده ایم. این رویکرد رسانه ها همچنان ادامه خواهد یافت تا صنعت استان به عنوان بخش مهمی از صنعت کشور روزهای روشن تری پیش رو داشته باشد و به تبع آن اقتصاد این خطه نیز رونق بیشتری یابد.
سال 57 فقط 82 واحد صنعتی، حالا بیش از 5 هزار واحد
بر اساس آمارهای رسمی موجود، اکنون استان خراسان رضوی با بیش از 8 هزار واحد صنعتی، بعد از استان‌های تهران و اصفهان سومین استان صنعتی کشور است. این در حالی است که در سال 57 تعداد واحدهای صنعتی فعال در استان فقط 82 واحد با سرمایه 266 میلیارد ریال و اشتغال 10316 نفر در استان موجود بوده است. هم اکنون 84961 واحد صنعتی با سرمایه‌گذاری 3.375هزار میلیارد تومان و اشتغال  2547563 نفر در کشور موجود  است و استان با 5662 واحد صنعتی فعال، سرمایه‌گذاری حدود  16.8 هزار میلیارد تومان و اشتغال حدود از 193948 نفر، از نظر تعداد و اشتغال پس از استان‌های تهران و اصفهان رتبه سوم و از حیث سرمایه‌گذاری در جایگاه هفتم  (بعد از استان های بوشهر، لرستان، هرمزگان و ...) قرارگرفته است.


8 درصد اشتغال صنعت کشور
بر اساس گزارش‌های سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، هفت درصد تعداد واحدهای صنعتی، شش درصد سرمایه‌گذاری و هشت درصد اشتغال صنعتی کشور مربوط به استان خراسان رضوی است. بر اساس این آمار، ارزش‌افزوده صنعت کشور در سال 93 به میزان 242.970 میلیارد تومان و ارزش‌افزوده صنعت استان 94 هزار و 395 میلیارد تومان است و سهم ارزش‌افزوده صنعت استان 89.3 درصد نسبت به کل کشور بوده است. تولید ناخالص داخلی (مجموع ارزش‌افزوده و مالیات بر واردات) استان در سال93 به میزان  62.605  میلیارد تومان و سهم استان  از کشور86/4درصد است. 8 درصد تعداد طرح‌ها، 2 درصد سرمایه‌گذاری کل کشور و هفت درصد  اشتغال طرح‌های صنعتی کشور نیز مربوط به استان خراسان رضوی است .
استراتژی توسعه بر پایه صنایع معدنی
در سال های قبل از انقلاب، استان خراسان به دلیل دور بودن از مرکز و بی توجهی مسئولان وقت به توسعه صنعتی این منطقه، از سهم مناسبی در سرمایه گذاری و توسعه برخوردار نشد. پس از آن در دهه 60 نیز استان بهره مناسبی از سرمایه‌گذاری‌های دولتی نبرد و سرمایه‌گذاری در این منطقه بیشتر بر اساس حمایت‌های بخشی خصوصی پایه‌گذاری شد. با توجه به این که هدف اصلی در استان توسعه متوازن است و از سوی دیگر پر کردن شکاف و فاصله موجود استان‌های توسعه‌یافته و برخوردار از صنایع بزرگ پتروشیمی و نفت و حمایت‌های دولتی بودند، در خراسان رضوی استراتژی توسعه صنعتی استان برپایهِ توسعه معادن و صنایع معدنی استان شکل گرفت که از یک سو می‌توانست باعث توسعه متوازن استان، جلوگیری از مهاجرت به مرکز استان و افزایش اشتغال و از سوی دیگر جلوگیری ازخام فروشی شود و ارزش افزوده بالاتری را نصیب این منطقه کند.
در این زمینه از 64 نوع ماده معدنی شناخته‌شده در کشور، 46 نوع ماده معدنی در شهرستان‌های استان شناسایی شد و در چرخه بهره برداری صنعتی قرار گرفت. معادن سنگ‌آهن در سنگان خواف، سیلیس در تربت‌جام،  سنگ‌آهن هماتیت در تایباد، مس در کاشمر و بردسکن، کائولین و سنگ در گناباد، سنگ و طلا در تربت‌حیدریه از جمله این معادن شناسایی‌شده است که به تبع آن واحدهای فراوری نیز در این مناطق احداث شد.برای کمک به سرمایه‌گذاران در تمامی مناطق محروم و مرزی استان با کمک وزارت صمت و سازمان توسعه صنایع معدنی و معادن، آزادسازی مناطق معدنی به مساحت 11290 کیلومترمربع در شهرستان‌های کاشمر، تربت‌حیدریه و نیشابور صورت گرفت و مطالعات پهنه اکتشافی ژئوفیزیک هوایی سنگان نیز انجام‌شده است. در این زمینه تاکنون ظرفیت تولید 4.12 میلیون تن کنسانتره آهن و 15 میلیون تن گندله در استان ایجاد شده است، ضمن آن که تا سقف 7/22 میلیون تن کنسانتره و 7/21 میلیون تن گندله ظرفیت‌سازی انجام‌شده است و طی سال‌های آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. صنعت سیمان استان نیز با داشتن هفت واحد تولیدی با ظرفیت اسمی 8.5 میلیون تن در سال، اشتغال 2150 نفر و سرمایه‌گذاری حدود 1505 میلیارد تومان را به خود اختصاص داده است که هشت درصد تولید سیمان در کشور و سومین استان تولیدکننده سیمان بعد از اصفهان و تهران است.
ظرفیت تولید 15 هزار خودرو در واحد خودروسازی خراسان
به رغم این که استان از واحدهای صنعتی تولیدکننده قطعات خودرو برخوردار بود لیکن به دلیل نبود واحد تولیدی خودرو، زمینه بازار مصرف در استان فراهم نبود که در سال 1384 راه‌اندازی واحد خودروسازی خراسان به ظرفیت 150000 دستگاه توانست به این مهم جامه عمل بپوشاند.