روزنامه فرهیختگان
1397/12/09
مردم جلوتر از مدیران فرهنگی
چند وقت پیش، ویدئویی که با یک موبایل گرفته شده بود، دست‌به‌دست بین کاربران رسانه‌های غیررسمی می‌گشت. تصاویر گویای این بود که ویدئو در پاسگاهی در مناطق مرزی شرق ایران گرفته شده و احتمالا کار یکی از سربازان آن مناطق بود. در این ویدئو، ما عده‌ای مهاجر افغانستانی را می‌دیدیم که ظاهرا به صورت غیرقانونی وارد کشور شده بودند. مسئول پاسگاه و سربازان‌شان آنها را به خط کرده بودند و به آنها دستور‌های عجیب و غریبی می‌دادند. مثلا می‌گفتند که دست‌هایتان را روی سرتان بگذارید و بعد بزنید بر سر بغل‌دستی‌هایتان و بعد هم بلند بگویید که غلط کردیم. تحقیر و اعمال غیرانسانی این ویدئو خیلی زود با واکنش گسترده‌ای از سوی مردم مواجه شد. ویدئویی که به وضوح ایرانی‌ها را افرادی غیراخلاقی با اعمالی غیرانسانی جلوه می‌داد، خیلی زود توسط خود مردم با انتقادهای شدید و گسترده مواجه شد. چند روزی است که تصویر تحقیرآمیز دیگری از مرد افغانستانی در رسانه‌های فضای مجازی در حال بازنشر است اما این بار نه در مختصات تصویری از لب مرزهای ایران و افغانستان و نه به صورت اتفاقی، بلکه در مختصات سریالی که از شبکه نمایش خانگی با مجوز رسمی وزارت ارشاد اسلامی پخش میشود. کلیپی که دست‌به‌دست میشود، بخش‌هایی از سریال پرحاشیه «ممنوعه» است. در قسمتی از این سریال، یک فرد افغانستانی با موی تراشیده نامناسب و ظاهر ناآراسته وارد صحنه شده و دست امیر جعفری را می‌بوسد. همچنین مجازات شخصیت اصلی سریال، ازدواج با این مرد افغانستانی است. بلافاصله مجموعه‌ای از واکنش‌های منفی به این تصویر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. خیلی‌ها در صفحات شخصی‌شان در شبکه‌های اجتماعی این تصویر را منتشر کردند و با توضیحاتی در زیر آن، خواستار عذرخواهی از انسان‌هایی شدند که از خودمان هم به خودمان نزدیک‌ترند. ایرانی‌های ساکن فضای مجازی در حال بازخواست این رفتار تبعیض‌آلود بخش ناآگاه فرهنگی و سینمایی هستند. مهاجران شریف افغانستانی سال‌های سال است که در ایران مشغول زندگی هستند و با وجود سهیم بودن در تاریخ و فرهنگ این کشور و اثبات هزارباره برادری، سال‌های سال مورد حملات نابخردانه از سوی برخی رسانه‌ها واقع شده‌اند. اما این روند در یکی دو سال اخیر تا اندازه زیادی تغییر کرده است. حرکت قابل‌توجهی که در این دو سال از سوی رسانه‌های مجازی ایرانی آغاز شد و خیلی زود تبدیل به تریبونی برای مطالبات مهاجران افغانستانی شد. این روند تغییر نگاه رسانه‌ها، در یک همزمانی تاریخی با روند رو به بهبود وضعیت مهاجران افغانستانی در حوزه‌های مختلفی مثل آموزش و درمان نیز همراه شد و فرمان تاریخی رهبر انقلاب مبنی‌بر لزوم تکریم مهاجران افغانستانی، معادلات حضور مهاجران افغانستانی در ایران را تغییر داد. حالا در آستانه همه این تغییر نگاه‌ها و این تغییرات میدانی حوزه مهاجران، پخش بی‌ملاحظه سکانس‌هایی از یک سریال، موجب سوءتفاهم‌های بسیاری در افکار عمومی مهاجران افغانستانی و عدالت‌خواهان ایرانی میشود. البته برخی گمانه‌ها از حاشیه‌سازی عمدی سازندگان این سریال برای مطرح شدن دوباره نام «ممنوعه» هم وجود دارد. پخش سریال «ممنوعه» از تابستان امسال شروع شد و از همان قسمت‌های اول به خاطر عبور از برخی خط قرمزها، با انتقادهای زیادی همراه بود. انتقادها درخصوص محتوایی بود که در سریال عرضه می‌شد ازجمله اینکه سازندگان هر چه دل‌شان می‌خواسته را برای فروش بیشتر به مبتذل‌ترین شکل به تصویر کشیده‌اند. دامنه اعتراضات و انتقادها به حدی رسید که کار را به توقیف چند هفته‌ای این سریال کشاند، اما بعد از چند هفته، با توجیه اینکه اصلاحات لازم در سریال انجام شده است، توزیع شبکه نمایش خانگی آن، با قوت بیشتری از سرگرفته شد. حالا در فصل جدید پخش این سریال، این بار دامنه اعتراضات در رسانه‌های غیررسمی به نوع نگاه نژادپرستانه سازندگان سریال «ممنوعه» است. در بروز چنین رفتارهایی، بار دیگر یک نکته امیدوار‌کننده و در عین حال مایوسانه‌ای وجود دارد و آنکه مردم جلوتر از مسئولان فرهنگی، پیشتاز دید انسانی به افغانستانی‌ها بودند و واکنش سریع به برخوردهای نژادپرستانه داشتند. نمونه اخیر چنین واکنشی در رسانه‌های غیررسمی به چندی پیش باز می‌گردد که انتقادهای زیادی از طرح سوالی با محتوای برتری نژاد «آریایی» در یک مسابقه تلفنی مطرح شد. حجم این اعتراضات به‌گونه‌ای بود که تهیه‌کننده این برنامه تلویزیونی عذرخواهی و اعلام کرد که مجری برنامه هم تنبیه شد. در تمام جوامع تحمل پذیرش دیدگاه‌های نژادپرستانه و عقایدی که حاوی و حامل برتری یک نژاد نسبت به نژادی دیگر باشد، وجود ندارد، ضمن اینکه در تعالیم اسلامی آمده که برتری از آن افرادی است که تقوا و خداترسی بیشتری در رعایت حقوق خدا و مردم داشته باشند. با این وجود جای این سوال باقی است که چگونه یک سریال داستانی مجوز گرفته از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرصت پیدا می‌کند فارغ از نگاه انسانی و اسلامی، در فضای شبکه نمایش خانگی توزیع شود.
