گام دوم؛ اصلاح دولت در بازار پول

در بین چهار بازار پول، بازار، کار و سرمایه مطمئنا مهم‌ترین بازار، بازار پول است. این بازار همان نقش خون در بدن انسان را دارد. اگر به هر دلیلی خون آلوده باشد، هرچند جوارح انسان سالم باشد، مطمئنا منجر به ناکارآمدی بدن خواهد شد. اگر در اقتصادی، بانک‌ها که نماد بازار پول هستند، ناکارآمد باشند، حتما منجر به ناکارآمدی اقتصاد می‌شود و متاسفانه وضعیت اقتصاد ایران چنین شده است. اینکه مردم صبح، ظهر، شب از خود یا از دیگران می‌پرسند که چه بخرم؟ سکه، دلار، مسکن، خودرو یا یک کالای سرمایه‌ای دیگر، نشانه این است که پول آلوده وارد سیستم اقتصادی ایران شده است. منشأ این آلودگی هم بازار پول و نماد آن بانک‌ها هستند. در استانداردهای پولی نسبت تسهیلات پرداخت شده به سپرده‌ها، نباید بیش از هفت دهم یا 70 درصد تا 80 درصد باشد اما در سال گذشته این عدد گاهی اوقات به بالای صددرصد هم رسیده است. معنا و مفهوم آن این است که بانک‌ها برداشت اضافی از بانک مرکزی داشته‌اند. اینکه مطالبات معوقه بانک‌ها سیر صعودی دارد، اینکه دولت یا شرکت‌ها یا اشخاص حقوقی یا حقیقی بدهی خود را به بانک‌ها پرداخت نمی‌کنند و باز بانک‌ها ادامه حیات دارند، نشانه این است که بانک‌ها از خط اعتباری بانک مرکزی استفاده که خیر، درواقع سوءاستفاده می‌کنند که در نتیجه آن رشد نقدینگی بلندمدت اقتصاد ایران حدود 20 درصد می‌شود و یکی از نتایج آن تورم دورقمی است. دولت یازدهم و دوازدهم یک گام مثبت در راستای سامان‌دهی موسسات پولی غیرمجاز برداشت و هزینه بیش از 30هزار میلیارد تومان از پول پرقدرت که عوارض آن تورم از جیب مردم بود را پرداخت کرد. ادغام چهار بانک نظامی به‌علاوه یک موسسه در بانک سپه، اگر هیچ فایده‌ای نداشته باشد، یک فایده بزرگ دارد و آن این است که پول سمی، پول موهومی، زیان انباشه، برداشت از خزانه برای جبران این زیان‌ها را در آینده نخواهیم داشت. این بانک‌ها زیان‌ده هستند اما ادامه آنها زیان بیشتری بر اقتصاد ایران تحمیل می‌کند. لذا هرجا جلوی زیان گرفته شود به نفع اقتصاد ایران است. به عنوان مثال اگر جلوی بانک‌های غیرمجاز 5 سال پیش گرفته شده بود، نیاز نبود که دولت هزینه حدود 30 هزار میلیارد تومان را از خزانه به سپرده‌گذاران پرداخت کند. لذا به نظر می‌رسد این گام دوم دولت در بازار پول که در راستای استقلال بیشتر بانک مرکزی، انضباط پولی و اقتدار بانک‌ها و اخراج بانک‌های بد از بازار پول است را باید به فال نیک گرفت و شایسته آن است که دولت تشویق شود تا این حرکت را در سایر بازارها که شرکت‌های شبه دولتی یا شبه خصولتی هستند نیز ادامه دهد. شاید عمق فاجعه شرکت‌های دولتی و بانک‌های دولتی را بتوان با یک عدد بیان کرد. در لایحه بودجه سال آینده، بودجه شرکت‌ها و بانک‌ها یک میلیون و 200هزار میلیارد تومان است. نکته تاسفبار این است که صدها شرکت و بنگاه اقتصادی فقط معادل کمتر از یک درصد بودجه خود به دولت سود و مالیات می‌دهند و واضح‌تر آنکه، در حالی که شرکت‌های خصوصی بیش از 25 درصد به دولت مالیات می‌دهند، همه شرکت‌های خصولتی و دولتی در ایران تنها نیم درصد مالیات می‌دهند. حال هرچه زودتر اگر اینها سامان‌دهی شوند، ادغام شوند، منحل شوند و از این شکل فعلی دولتی خارج شوند، حتما به نفع اقتصاد ملی خواهد بود.
* اقتصاددان