روزنامه خراسان

دکتر رجبی دوانی از تازه ترین اثرش می گوید

شهر کوفه در تاریخ اسلام از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است؛ شهری که نخستین بار توسط فاتحان مسلمان و به مثابه یک پادگان نظامی ایجاد شد تا از آن به عنوان پایگاهی برای اعزام مسلمانان به جبهه‌های جنگ علیه ساسانیان استفاده شود و بعدها، به یکی از پررونق‌ترین شهرهای جهان اسلام تبدیل شد و امیرمؤمنان(ع)، آن را به عنوان پایتخت جهان اسلام برگزید. اما تاریخ شهر کوفه، در کنار اوراق گاه زرین تاریخ خود، برگ‌های سیاهی نیز دارد؛ از خیانت کوفیان به امام حسن مجتبی(ع) تا همراهی آن ها با امویان در رقم زدن واقعه جانگداز عاشورا. به تازگی کتاب «کوفه و نقش آن در قرون اولیه اسلامی»، اثر دکتر محمدحسین رجبی دوانی، پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد؛ این کتاب در برگیرنده اطلاعاتی گسترده از پیشینه این شهر بزرگ در قرون اولیه اسلامی است. به مناسبت رونمایی از این کتاب، در گفت‌وگویی با نویسنده آن، به بررسی محتوای اثر پرداختیم. دکتر رجبی دوانی در مصاحبه با خراسان، اظهار کرد که این کتاب به بررسی تاریخ شهر کوفه از ابتدای بنای آن در سال 17 هجری قمری، تا تأسیس حوزه علمیه نجف در قرن پنجم هجری اختصاص دارد.
    ظاهراً کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی»، سال‌ها قبل به زیور طبع آراسته شده بود. دلیل چاپ دوباره آن و رونمایی‌اش در نمایشگاه کتاب امسال چه بود؟
همان‌طور که اشاره کردید، این کتاب، اوایل دهه 1370 هـ.ش، نوشته و به عنوان یک پژوهش در اواخر این دهه، برای نخستین بار چاپ شد. با این حال، از آن‌جا که برخی از مباحث کتاب نیازمند به بررسی بیشتر بود و در بعضی‌ جاها، باید مورد تجدید نظر قرار می‌گرفت، به دنبال فرصتی برای انجام این کار بودم که خوشبختانه، این فرصت در سال گذشته پیش آمد و کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی»، با تغییرات و اضافات جدید چاپ شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.
    درباره تاریخ کوفه، پیش از رونمایی کتاب شما، آثاری منتشر شده بود. اثر شما چه تفاوتی نسبت به آثار مشابه درباره تاریخ کوفه دارد؟


زمانی که این کتاب برای نخستین  بار منتشر شد، هنوز درباره تاریخ کوفه، کتابی به زبان فارسی انتشار پیدا نکرده بود. بعد از طبع این کتاب، آثاری در این زمینه چاپ شد که یکی از آن ها، متعلق به دوست گرامی بنده، جناب آقای دکتر نعمت‌ا... صفری فروشانی است. با این حال، کتاب مورد اشاره و دیگر آثاری که در همین زمینه منتشر شده است، نگاهی متفاوت نسبت به مباحث مورد توجه در کتاب من دارد.
    شیوه پژوهش و پردازش وقایع تاریخی، در کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی» چگونه است و مباحث مختلف در این زمینه را با چه رویکردی ارائه کرده‌اید؟
من در این کتاب، ابتدا فلسفه بنای شهر کوفه را مورد توجه قرار داده و بررسی کرده‌ام؛ این‌که این شهر چگونه به وجود آمد و هدف از تأسیس آن چه بود؟ این‌که چه نقشی در فتوحات مسلمانان در قلمرو ساسانیان داشت و مطالبی از این قبیل، به اجمال بررسی شده است. سپس، به نقش مهم این شهر و مردم آن در تحولات سیاسی و اجتماعی قرون اولیه اسلامی پرداخته‌ام؛ این بررسی، به ویژه در دورانی که امیرالمؤمنین(ع)، کوفه را به پایتختی برگزیدند و همچنین، نحوه مواجهه کوفیان با امام حسن مجتبی(ع) که در نهایت به کناره‌گیری آن حضرت از حکومت منجر شد و همچنین، نقش کوفه و کوفیان در رقم خوردن واقعه جانسوز عاشورا، از نظر تاریخی، برای شناخت تاریخ کوفه، بسیار ضروری است. پس از این دوره نیز، قیام‌هایی مانند توابین و مختار که در کوفه شکل گرفتند و نیز، نقش کوفه در پیدایش دولت بنی‌عباس و سقوط امویان، مورد مداقه و بررسی قرار گرفته است. توجه به نقش سیاسی و اجتماعی کوفه تا زمان تأسیس شهر بغداد به دستور منصور دوانیقی، دومین خلیفه عباسی، در سال 145 هـ.ق، ادامه دارد. او تلاش فراوانی کرد که مردم و افراد سرشناس کوفه را به بغداد منتقل کند و موفق به این کار هم شد.
    با این حال، پس از این تاریخ هم، کوفه همچنان به لحاظ اعتقادی و حضور گروه‌های مختلف مذهبی، دارای اهمیت فراوانی بوده است. آیا این موضوع در بررسی تاریخ کوفه توسط شما، مورد توجه قرار گرفته است؟
بله، بخش دوم این کتاب، به تأثیرات کوفه و کوفیان بر تحولات فکری، فرهنگی و علمی جهان اسلام در همان قرون اولیه، اختصاص دارد. به عنوان نمونه، مکاتب مختلف فکری که در این شهر پدید آمده یا خاندان‌های اهل علم معروف یا اماکن مقدس این شهر، در کتاب معرفی شده است.
    بررسی این مباحث تا چه قرنی ادامه دارد؟
تا زمان بنای حوزه علمیه نجف توسط مرحوم شیخ توسی در قرن پنجم هجری قمری؛ می‌دانید که در این زمان، پس از تسلط سلجوقیان بر بغداد و برافتادن حکومت دیلمیان، شرایط برای شیعیان دشوار شد و به همین دلیل، شیخ توسی به نجف اشرف هجرت کرد و حوزه علمیه این شهر را بنیان گذاشت. بعد از این اقدام، بسیاری از عالمان شیعه، از کوفه به نجف که در فاصله کمی نسبت به این شهر قرار داشت، هجرت کردند و از این زمان به بعد، کوفه در عرصه علمی نیز، نتوانست نقشی ایفا کند.
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اخبار ویژه (کيهان) موقعیت دشوار قالیباف برای حفظ صندلی ریاست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
درآمد 11.8 میلیارد دلاری گردشگری کشورطی یک سال «هیرمان» در ایران دوام می آورد؟ نکاتی پیرامون نقش ماما به مناسبت روز جهانی این شغل محصول مشترک ترامپ و السیسی هزینه هر سرباز برای ادارات دولتی 3 میلیون تومان شد دکتر رجبی دوانی از تازه ترین اثرش می گوید ضمیمه نادیده تحریم های آمریکا از هر ۳ نفر یک نفر خواننده خراسان انتقاد محمد معتمدی از نسخه خش دار مجلس برای موسیقی جهانگیری: شاید مجبور شویم به سمت کوپنی شدن برخی کالاها برویم صدور حکم حبس برای حسین فریدون دستور العمل های نبوی برای بهره بردن از ماه رمضان پیام رسمی دولت آمریکا به ایران: دنبال جنگ با شما نیستیم تصمیم درباره سهمیه بندی بنزین به سران قوا واگذار شد فقط 10 درصد کاغذهای وارداتی با ارز دولتی به دست مطبوعات رسید! فازجدید اقدامات ضد برجامی آمریکا خون فروشی در بطری نوشابه!