روزنامه همدلی
1398/04/03
اندیشه‌ورزی و آستانه تحمل
محمدعلی نویدی- بنیان و اساس آستانه تحمل و حد وجودی آدمی، با عمق اندیشه و قوت تفکر و قدرت اثرمندی او، رابطه وثیق و لاینفک دارد. چرا که، اندیشه موثر و متقن، توانایی درک و رصد عواقب و آثار افعال و رفتارها و اعمال را دارد؛ در صورتی که اندیشه ابتر و عقیم و انتزاعی، از چنین توانمندی بی بهره است. بنابراین، شالوده آستانه تحمل، اندیشه ورزی اثربخش است.آستانه تحمل انسان، یکی از نصاب‌ها و میزان‌ها و شاخص‌های واقعی، یک زندگی معقول و مقبول می‌باشد؛ زیرا، حفظ زندگی و آبادانی حیات آدمی، با آستانه تحمل و قدرت سازگاری وی، مناسبت دارد. مراد از آستانه تحمل «threshold of tolerance»“sill” تنها اصطلاح روان‌شناختی و رفتاری نیست؛ بلکه منظور، حد و حدود وجودی و اندیشگی، فلسفی و میزان قوت تفکر است.
آستانه تحمل، حد و اندازه و ترازی است از جنس کم و کیف وجودی، یعنی، اگر کم و کیف وجودی و دامنه اثری انسان، ارتقا و افزایش پیدا کند، به همان میزان آستانه تحمل او، ارتقا پیدا می‌کنند. پس، شرط بسط و گسترش آستانه تحمل، کشیدگی و امتداد وجودی و فکری و نظری و عملی آدمی ست. به تعبیر دیگر، هر حد و تراز فکری و اندیشگی، اثر معینی را ساطع و ساری می‌کند. یعنی، آستانه‌ها با اثرها نسبت دارند. بدین سان، آستانه مرز و حد یک اثر با اثر دیگر است؛ مثل،آستانه «در» که مرز اثر و حالت بیرون و درون خانه و منزل است. یا آستانه خشم و غضب با بردباری و آرامش، بیانگر دو نوع وضعیت و اثر است؛ اثر عصبانیت و خشم با اثر عقلانیت و دوراندیشی، یکی نیست. مثل، رخداد و اتفاق یک تصادف و بروز حالت و رفتار دو طرف تصادف. نحوه مواجهه دو طرف تصادف، با نوع اندیشه و قوت وجودی و آستانه تحمل آنان ربط وثیق دارد. بنابراین، میزان آستانه‌های تحمل با اندازه اثرهای آشکار شده، قرین هستند. کسی که آستانه تحمل پایینی دارد، در مدت کم و زمان کوتاه و بروز مشکل جزیی، مثل همان تصادف غیر عمد، زود عصبانی میشود و کار به مشاجره و منازعه می‌کشد. گویی، همه معیارها و موازین و اخلاق و مدنیت فراموش می‌گردد. اما، کسی که آستانه تحمل بالایی دارد، یعنی، از وجود فربه و جان آگاه بهره مند است، از حد خرد خارج نمی‌شود.
بنابراین، آستانه‌های تحمل، با ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کمتر و بیشتر نسبت دارند؛ با پذیرش‌ها و عدم پذیرش‌ها، سر و کار دارند. با حدود تحمل رنج و سختی و رضایت مندی و نارضایتی رابطه دارند و با تاب و توان‌ها و طاقت‌ها، شناخته می‌شوند. یک راه اصیل افزایش و ارتقای این ظرفیت‌ها و طاقت‌ها، همانا، اندیشه‌ورزی و فراخی وجودی است. به طور طبیعی، انسان در مقابل مشکلات و فشارها، کم طاقت میشود، اما، پرسش این است که آیا راهی برای طاقت مندی آدمی سراغ داریم؟ این طاقت افزایی با ارتقای آستانه تحمل، کاملا نسبت دارد؛ آیا اندیشه‌ها و اندیشمندان بزرگ و انسان‌های خردمند، در مواجهه با مشکلات و معضلات و سختی‌ها، همانند، انسان‌های کوتاه فکر و تنگ نظر عمل می‌کنند؟ تاریخ و تجربه و زندگی و عقل گواه است بین اندیشه‌های بزرگ و عمیق و اثربخش و آستانه‌های بلند وجودی و تحملی، ارتباط وثیق و عمیق بوده است.
آستانه تحمل با آزادگی نیز نسبت لاینفک دارد، زیرا، فکر بلند و وجود وسیع، در اسارت قید و بندهای بی منطق و نامعقول اسیر نمی‌شود و گرفتار عواقب و آثار، خشم و خشمناکی که همانا، اسارت است، قرار نمی‌گیرد. یعنی، گستردگی وجودی، سبب فربهی جان و وسعت آگاهی می‌گردد و قدرت تحمل و بردباری و تفکر را فزون می‌بخشد. آگاهی عقلانی و علمی نیز، شرط کشیدگی وجودی است. اساسا، با علم و آگاهی وجود انسان بسط و گستردگی پیدا می‌کنند و با وسعت وجودی، جان و ذهن و عمل انسان معطوف به فهم بهتر میشود. فهم بهتر، که ریشه در اندیشه ورزی و تفکراثربخش دارد، بنیان تقویت آستانه تحمل است. فهم بهتر، با نوع ادراک و دقت نظر و گونه عمل و اثر آدمی مرتبط می‌باشد؛ فهم بهتر، دیدن با اندیشه است . درواقع، با اندیشه ورزی، فهم بهتر حاصل میشود و با فهم بهتر، سعه صدر و نظر ظهور می‌کند؛ سعه صدر گشودگی ابعاد وجودی انسان است، به تعبیر دیگر، سعه صدر، شکوفایی استعدادها و قابلیت‌های آدمی ست؛ آستانه تحمل، بدین گشودگی و شکوفایی،بستگی تام و تمام دارد. در واقع، سعه صدر، همان وسعت دید و نظر و فراخی اندیشه و اندیشیدن است. وقتی، از روی اراده و اختیار و آگاهانه، آدمی مشی بردباری و حلم پیشه کند، آستانه تحمل وی افزون میشود. به یاد آوریم در طول تاریخ، چه توان‌ها و انرژی‌ها و منابع و سرمایه‌ها، بابت عدم علم و حلم و بردباری و پایین بودن آستانه تحمل، تلف شده است. نزاع‌های کلامی، فلسفی، نظامی، قومی، مذهبی و سوءتفاهم‌های بی‌پایان، ریشه در عدم اندیشه‌ورزی و بالنتیجه کاهش آستانه‌های تحمل داشته است. مثل، نزاع‌های کلامی دوران قرون وسطی و عقب‌افتادگی انسان و زندگی.
چرا انبیا و عرفا و حکما و اندیشمندان و دانشمندان، صبور بودند؟ چرا متفکران و مخترعان و مصلحان، تمام عمر با تحمل به تحقیق و کاوش علمی و کوشش اجتماعی ادامه می‌دادند؟ چرا بعضی ملت‌ها تنبل و بی‌خیال‌اند؟ چرا برخی از اقوام سخت کوشند؟ این پرسش‌ها و سوالات بنیادین دیگر، با مبحث آستانه تحمل نسبت دارد. عقلانیت، موجب تحمل افزون تر میشود، چون از امور پشت پرده و پوشیده، آگاهی می‌دهد، انسان آگاه، انسان شجاع و صبور می‌باشد، در تاریخ اسلام، امام علی(ع) مثال و مصداق بارز این سخن است؛ در تاریخ ایران، نمونه‌های فراوان داریم، ابن سینا، چهره بارز شجاعت عقلی و علمی‌ست، و البته غزالی، در کلام و تصوف چنین است. جان سخن این است که، عقلانیت با عصبانیت سازگار نیست و عصبانیت سم و زهر آستانه تحمل است.
اگر دقت کنیم و باریک اندیش باشیم، در می‌یابیم، رفتارها با رهیافت‌ها مناسبت دارند، رهیافت، نوع نگرش و منظر آدمی را به مسایل و مشکلات ورخدادها و حوادث نشان می‌دهد، یعنی، رفتار به رهیافت بستگی دارد، رهیافت،همان نوع اندیشه‌ورزی ماست، و رفتار شکل و فرم ظهور آن اندیشه را نشان می‌دهد. مثلا، اگر وضعیت آستانه تحمل یک شخص یا جامعه در مرحله هشدار و خطرناک باشد، این حالت بیانگر، قفل شدن رهیافت و اندیشه ابتر و بی‌اثر است، چون نمی‌تواند راه باز کند نمی‌تواند تحمل و تحلیل و تبیین ایجاد کند، نمی‌تواند اثرمندی پدید آورد وزندگی را پیش ببرد. پس، لازم است به رابطه بین رهیافت و رفتار دقت کنیم، از رهیافت آزاداندیش، رفتار آزادمنشی و آزادگی ناشی میشود، رهیافت‌های ما با تفکر و تفسیرهای ما از جهان و انسان و خالق و هستی و جامعه و زندگی، مناسبت و موافقت دارد. و چنین تفسیرهایی، میزان آستانه تحمل را معین و مشخص می‌کنند، این است که گفتیم، آستانه تحمل، اولا و بالذات، یک امر وجودی و فلسفی ست و سپس امر روان شناختی.
یک راهکار عملی و کاربردی برای افزایش آستانه تحمل و تفکر، رواج و رونق مباحث خردورزانه است، مثلا، در ساحت خردورزی و خردورزانه است که نقش اعتقاد به پروردگار عالم واتکال به قدرت لایزال او، در افزایش و انبساط وجودی و تعمیق آستانه تحمل، عیان میشود. و یا با اندیشه ورزی اثربخش است که آدمی، در می‌یابد، آستانه تحمل بلند و بالا، با آبادانی زندگی و عمران آبادی‌ها، ارتباط واقعی دارد. اندیشه‌ورزی به ارتقای نصاب‌های تحمل و ترازهای فهم بهتر یاری می‌رساند.
سایر اخبار این روزنامه
مرتضی مبلغ در گفت‌وگو با گروه سیاسی: علی لاریجانی هویت واحدی ندارد
نرخ تورم ایران را تا 200 درصد هم گفته‌اند اقتصاد کوچک‌تر به معنای رشد فقر است
طرح ترافیکی جدید از اول تیر اجرایی شد گره‌ای که باز نشد
ایران، روسیه و چین مثلث اتحاد برای مقابله با آمریکا تشکیل می‌دهند؟
پهپادهای سیاسی و اقتصادی
دوزیستی اجتماعی و ستاره‌های قربانی
«همدلی» از دلایل افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم در گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی گزارش می‌دهد
بیژن عبدالکریمی در گفت‌وگو با همدلی: فردید تفکر تاریخی را وارد جامعه کرد
با عملکرد ضعیف لیست امید در انتخابات کمیسیون‌های داخلی مجلس تقدیم مجلس به اصول‌گرایان کلید خورد
موضوع پهپاد گلوبال هوک در افقی وسیع‌تر
اندیشه‌ورزی و آستانه تحمل
نقش دو انتخابات آتی در آمریکا و ایران
