شرط‌ايران؛فروش نفت

آرمان: «عزم جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از حقوق خود وفق برجام، از جمله توقف اجرای تعهدات، جدی است». این جمله‌ای بود که ظریف 6 تیر 1398 در پاسخ به نامه تهدیدآمیز سه کشور اروپایی خطاب به فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین تصریح کرد که تنها راه برای حفظ برجام، این است که طرف‌های مقابل تعهدات خود را اجرا کنند. اروپایی‌ها که تلاش داشتند با تهدید و ارعاب ایران نسبت به عواقب کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی هشدار دهند این بار اما مطمئن شدند که عزم تهران جدی است و ماندن در برجام منفعتی برای ایران نداشته که بتوان این کشور را ترغیب به رعایت مفاد آن و باقی ماندن در این توافق بین‌المللی کرد. پس از این اتفاق در روز جمعه 7 تیر نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزرا در هتل کوبرگ وین برگزار شد و اروپا در پی این برآمد که با ایجاد شرایطی برای تسهیل تجارت ایران، مقامات جمهوری اسلامی را قانع کند از کاهش تعهدات برجام دست بردارند. در همین راستا در این نشست اقداماتی در خصوص بهره‌برداری عملیاتی از اینستکس صورت گرفت و تلاش شد تا ایران راضی به حفظ تعهدات خود در برجام شود. اما خواسته ایران از اروپا چیست که تا امروز کشورهای اروپایی آن را نپذیرفته‌اند؟
  ایران از اروپا چه می‌خواهد؟
سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان که به عنوان نماینده ایران در نشست کمیسیون مشترک برجام حاضر شده بود، این نشست را مثبت و سازنده توصیف کرد و گفت که این جلسه نسبت به جلسات گذشته «یک گام به جلو» محسوب می‌شود. عراقچی تصریح کرد: «مهم‌ترین موضوع که در این جلسه بحث شد، بحث اینستکس و کانال مالی بود. این کانال مالی الان عملیاتی شده و دو سه تا مورد کاری هم الان در حال انجام شدن است و ظرف روزهای آینده تبادل مالی انجام می‌شود. کشورهای دیگر هم قبول کردند که به عنوان سهامدار به این کانال بپیوندند». او همچنین بیان کرد که کشورهای اروپایی در نظر دارند اعتباراتی را برای اینستکس در نظر بگیرند و الان این کانال به روی همه کشورهای اروپایی باز است و می‌توانند با ایران معامله داشته باشند و به زودی قول دادند کشورهای دیگر هم بتوانند از این طرف با ایران معامله داشته باشند. معاون سیاسی وزیر امور خارجه در بخش دیگری از سخنان خود به صورت غیرمستقیم از امتیازاتی که ایران برای توقف موضوع کاهش تعهدات برجامی به آن نیاز دارد، رونمایی کرد و گفت که بدون اینکه خرید نفت از ایران انجام شود یا اعتبارات خاصی برای آن در نظر گرفته شود اینستکس نمی‌تواند انتظارات جمهوری اسلامی را به طور کامل برآورده سازد و خواست که کشورهای اروپایی باید به طور جدی بحث فروش نفت ایران را در دستور کار خود داشته باشند. صحبت‌های عراقچی نشان داد که خواست ایران از اروپا روشن است و کشورهای اروپایی اگر خواهان حفظ برجام و عدم کاهش تعهدات برجامی تهران هستند، باید شرایطی را که مدنظر جمهوری اسلامی است، بپذیرند.
  واکنش مثبت اما ناکافی اروپا


پس از این اظهارات سیدعباس عراقچی، در بیانیه‌ای از سوی هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام اروپایی‌ها اعلام کردند که اولین تراکنش مالی اینستکس در حال انجام است. نکته قابل توجه در بیانیه مشترک کمیسیون برجام آن بود که اعضا تصریح کردند رفع تحریم‌ها یک بخش اساسی از برجام است و دو طرف باید به تعهدات خود عمل کنند. همچنین در خصوص توسعه و مدرن‌سازی دو رآکتور اراک و فردو صحبت‌هایی میان ایران و دیگر طرف‌های برجام مطرح شد. هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اروپا در این خصوص نوشت: «اینستکس حالا عملیاتی شده است. اولین تراکنش‌ها در حال انجام شدن است و کشورهای دیگر عضو اتحادیه اروپا نیز به این مکانیسم خواهند پیوست. پروژه‌های فردو و اراک نیز به خوبی در حال پیشروی هستند». در همین راستا دیگر کشورهای اروپایی که در نشست حضور نداشتند نیز حمایت خود را از تجارت با ایران از طریق اینستکس اعلام کردند. کشورهای اتریش، بلژیک، فنلاند، هلند، اسلوونی، اسپانیا و سوئد ضمن تاکید بر اهمیت حفظ توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهان، اعلام کردند که با همکاری فرانسه، آلمان، انگلیس، کمیسیون و سرویس اقدامات خارجه اروپا سعی دارند تا راه‌هایی برای تسهیل تجارت مشروع و تبادلات مالی با ایران -که اصلی‌ترین آن‌ها اینستکس است- برقرار کنند. این واکنش مثبت از سوی اروپایی‌ها به رغم خوب بودن اما ناکافی است و دیگر طرف‌های برجام و حاضرین در نشست کمیسیون نیز روی این موضوع تأکید دارند. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه روز جمعه (۷ تیر) پس از نشست کمیسیون مشترک برجام گفت که طرف‌های باقی‌مانده در برجام باید در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران دیوار محافظتی ایجاد کنند تا از تأثیرات منفی این تحریم‌ها کاسته شود. او جلسه را مثبت اما ناکافی توصیف کرد. چین نیز از روند مثبت شکل گرفته ابراز رضایت کرد و خواستار ادامه تلاش‌ها برای کم اثر کردن تحریم‌ها شد.
  باید به اینستکس فرصت داد
با توجه به شرایط کنونی و روابطی که میان ایران و ایالات متحده در جریان است، به نظر می‌رسد عملیاتی شدن واقعی اینستکس همان راه سوم است که بدون مذاکره و جنگ با آمریکا بتوان تا پایان دوره ترامپ، شرایط را در وضعیت متعادلی نگه داشت. حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس در این خصوص می‌نویسد: «‏باید به اینستکس فرصت داد؛ سازوکاری که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است». در چنین شرایطی که خطر رفتن پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت در صورت ادامه‌دار شدن کاهش تعهدات دور به نظر نمی‌رسد، در صورتی که اروپا اقدامی عملی در راستای حفظ برجام انجام دهد، می‌توان امید داشت ایران از ضرب‌الاجل 60 روزه دوم صرف نظر کند و به اروپا فرصت دهد تا شرایط را برای تجارت با ایران تسهیل کند، اما این مسأله منوط به اقدام عملی توسط اروپایی‌هاست. علیرضا کاظمی ابدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در هلند در این خصوص گفت: «روزگاری اروپا و آمریکا در قالب 1+5 در یک قایق بودند؛ حال که آمریکا از این قایق پیاده شده، نوبت اروپایی‌هاست که زحمت بکشند و به‌جای آمریکا هم پارو بزنند».