مقصر فقط زن‌ها نیستند

الناز محمدی دبیر گروه جامعه همین چند روز پیش بود که رهبری انقلاب در دیدار با مسئولان قوه‌قضائیه از لزوم برخورد با قضات فاسد گفتند و همین 10 روز پیش بود که غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، معاون اول قوه‌قضائیه گفت که ظرف ۱۲ ماه گذشته ۶۰ قاضی در ایران از کار برکنار شده‌اند و این میان آن‌چه نظر رئیس جدید دیوان‌عالی کشور را جلب کرده، «ناز زنان وکیل» است، با این توصیه به قضات:   «مواظب ناز وکلای زن باشید.» این نخستین بار نیست که مسئولان قضائی ایران از وجود «مفسده‌های اخلاقی» بین برخی قضات می‌گویند، مثل اظهارنظر اخیر احمد مرتضوی‌مقدم، رئیس دیوان‌عالی کشور که «ارتباطات غیراخلاقی و پول» را دو عامل عمده موارد تخلف قاضی‌ها و کارکنان قوه قضائیه در ایران اعلام کرده است. نکته قابل تامل اما این است که مانند خیلی از مواردی که موضوع در لفافه، «اخلاقی» می‌شود، متهم ردیف اول زنانند! در همه این سال‌ها کم نبوده‌اند پرونده‌ها و ماجراهای مختلفی که وقتی نام یک زن در آن آمده، همه در گوشی به هم گفته‌اند: «خب لابد خبری بوده، لابد جریانی بوده است.» بعد هم رسانه‌ها با این تیتر همیشگی از ماجرا استقبال کرده‌اند: «پای یک زن در میان است.» حالا و با مطرح‌شدن مسائل اخلاقی بین مسئولان قضائی، دوباره ماجرا یک متهم ردیف اول دارد: «زن» و این بار وکلای زن! کسانی که باید با ‌هزار جور تبعیض و اختلاف و مسأله در جامعه بجنگند، در مقاطعی از سد سهمیه‌بندی‌های جنسیتی در دانشگاه‌ها بگذرند، در آزمون‌های سخت وکالت شرکت کنند، در زمان کار برای شکل حضورشان در دادسراها و دادگاه‌ها بایدها ونبایدهای زیادی داشته باشند و بعد اتفاقا خودشان -نقل به مضمون از تعدادی زن وکیل در گفت‌وگو با نگارنده- با انواع و اقسام پیشنهادها از طرف بعضی موکلان و کارمندان قرار بگیرند و بعد تازه متهم شوند به ناز و اطوار و رفتارهای لابد گول‌زننده مردان!
سوال مطرح و منطقی از کسانی که زنان وکیل و حتی دیگر زنان فعال در جامعه را متهم می‌کنند به ناز و اطوار و در قامت شیطان‌هایی که باید مراقب‌شان بود و ازشان دوری کرد، این است که چطور می‌توان رابطه‌ای را پیش‌بینی کرد، بدون در نظر گرفتن نقش هر دوطرف رابطه در ایجاد و ادامه آن؟ آیا این نوع تفکر، جز تقویت کلیشه‌های جنسیتی رایج در جامعه مردسالار ایران است که «اگر مردی مدیر و پولدار یا مردی با همسر اول، با زن دیگر ارتباط گرفت، حتما و با اطمینان، قضیه از زیر سر زن جدید آب می‌خورد و لابد او ناز و اطواری مردپسندی ریخته که مرد را گول! زده است؟» کسانی که نگران وضع اخلاقی رایج در دادگاه‌ها و محاکم قضائی‌اند - جایی که اتفاقا جایی برای زنان قاضی ندارد- آیا بهتر نیست برای توصیه به همکاران‌شان، کسانی که شأن‌شان اجل است و مورد اعتماد مردم و دیگر مسئولان اما به هرحال انسان، نقش آنها را هم در نظر بگیرند و مثلا بگویند: «مراقب خودتان، نفس‌تان و حتی زیاده‌خواهی‌هایتان باشید؟»
حالا که دغدغه مفاسد قضات است، موضوعی که به نظر می‌رسد دستگاه قضائی جدید عزم جدی برای برخورد با آن دارد، نیاز به نگاه جدیدتری به این‌طور مسائل ظریف و برخورنده به بخشی از جامعه است، نه نگاهی کلیشه‌بار و همیشگی که نتیجه‌ای جز بازتولید شرایط سخت برای زنان ایرانی نخواهد داشت.