روزنامه آفتاب یزد
1398/07/14
ذینفعان بروکراسی پیچیده اداری در ایران
آفتاب یزد – داود خانی: در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه خدمات دولت الکترونیک برای کاهش بروکراسی اداری امری مرسوم در تمام دنیاست. در کشور ما هم سالهاست خدمات دولت الکترونیک ارائه میشود اما این خدمات نه تنها کافی نیست بلکه دامنه بروکراسی اداری روز به روز گسترده تر میشود و معلوم نیست خدمات دولت الکترونیک که به منظور کاهش حضور شهروندان به مراکز دولتی است چگونه است؟تقریبا برای تمام ما ایرانیان اتفاق افتاده که برای کاری اداری به مراکزی مانند شهرداری، بیمه تامین اجتماعی، دفاتر خدمات قضایی و سازمان امور مالیاتی و سازمان ثبت احوال وثبت اسناد و سایر مراکز دولتی ونیمه دولتی مراجعه کرده باشیم. کاری اداری داریم و باید بر اساس خدمات دولت الکترونیک مانند تمام دنیا که در اسرع وقت این خدمات را ارائه می‌دهند از این مراکز خدمات بگیریم.
>یک پروسه ساده اداری چند ماه زمان می‌برد
اما پای گذاشتن در این ادارات همانا و شروع پروسه‌ای چندین ماهه برای یک کار ساده اداری نیز همان. شما می‌خواهید مثلا بازنشسته شوید و قرار است پای در شعب تامین اجتماعی بگذارید. شاید حداقل 6 ماه باید دوندگی کنید تا بتوانید به این هدف برسید. یا قرار است انحصار وراثت نمایید در این پروسه هم درگیر چند سازمان، ارگان و نهاد هستید و باید چندین ماه از این اداره به آن سازمان و از آن سازمان به این مرکز و آن بروید و بیایید در صورتی که خدمات دولت الکترونیک دقیقا وظیفه‌اش همین امر است.
برای گرفتن یک پایان کار ساده ساختمان و یا خرید وفروش ملکی چندین ماه گرفتار مراکزی مانند شهرداری، ادارات ثبت اسناد، محضرها و ادرات آب و برق وگاز و مراکز مخابراتی و... بروید و بیایید. به عبارتی یک کار ساده اداری چندین ساعته را باید طی چندین ماه دوندگی با کفشی آهنین بپیمایید تا به نتیجه برسید. در صورتی که در سایر کشورها این خدمات طی چند ساعت بدون معطلی انجام میشود.حالا از کشورهای توسعه یافته و پیشرفته هم که بگذریم در همین همسایگی خودمان کشوری مانند ترکیه با استفاده از خدمات دولت الکترونیک به راحتی کار شهروندان خود و حتی اتباع بیگانه را انجام می‌دهد.
>نگاهی به کشور همسایه
دوستی تعریف می‌کرد که در فرودگاه استانبول هنگام تحویل بار متوجه صدمه دیدن چمدان خود شده و با چمدانی شکسته مواجه گردیده است. ابتدا تصمیم می‌گیرد که بی خیال چمدان خود شود اما با راهنمایی دیگران به قسمت اداری فرودگاه مراجعه می‌کند و مامور مربوطه با دریافت اطلاعات این فرد ظرف چند دقیقه فیشی را صادر می‌کند و او را به قسمت فروشگاه برای دریافت چمدانی سالم ومشابه دعوت می‌کند. این نمونه‌ای از توجه به حقوق افراد از طریق دریافت اطلاعات فرد و ارائه خدمات دولت الکترونیک است.
ایده دولت‌های الکترونیکی در اقصی نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته و کشورهای مختلف در جهت نیل به این هدف شروع به این کار کرده‌اند. می‌توان گفت که دولت الکترونیک از حد یک ایده جدید فراتر رفته و همه کشورهای توسعه یافته وحتی در حال توسعه، گامهای موفقی را به سوی این هدف طولانی مدت برداشته‌اند. امروز افراد جامعه انتظار دارند که کلیه خدمات و سرویس‌های دولتی با حداقل هزینه،حداکثر سرعت و حداقل زمان در اختیار آن قرار گیرد، لذا این امر بسیار حائز اهمّیت است که دولت این توانایی را داشته باشد که بهترین خدمات را در کمترین زمان و با بهترین راندمان در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار دهد.
سیستم‌ها و ابزارهایی که در حال حاضر در ادارات دولتی برای ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرند قدیمی بوده و روند کار در دستگاه‌های دولتی کند است. آنها در جلب رضایت شهروندان موفقیت چندانی ندارند.از سوی دیگر سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در زمینه طراحی و به کارگیری سیستم‌های جدید در بخش دولتی صورت نمی‌گیرد، اما با توجه به اهدافی که برای دولت الکترونیک موردنظر است، کشورها فقط در صورتی در پیاده سازی مطلوب دولت الکترونیک موفق می‌شوند که سیستم‌های داخلی بخش دولتی، داده‌ها، اطلاعات و ابزارهای مدیریتی با یکدیگر هماهنگ و سازگار باشند. ازسوی دیگر در دولت الکترونیک هدف بر این است که به جای اینکه زمان و منابع را به پیش پردازش و ورود اطلاعات و سازماندهی آنها اختصاص دهیم، بتوانیم قسمت عمده زمان و منابع موجود را به حل مشکلات، بررسی و ارائه راه حل‌های شاخص و خدمات دهی مستقیم به استفاده‌کنندگان خدمات دولتی اختصاص دهیم.
هر چه دولت‌ها منابع بیشتر و سرویس‌های متنوع تری را از طریق شبکه به شهروندان ارائه دهند، نیاز به‌وجود یک سامانه دو سویه ارائه خدمات بیشتر آشکار میشود.این سیستم دو سویه علاوه بر وادار کردن شهروندان به بهره گیری از شبکه برای دریافت خدمات از دولت سبب میشود که سطح مهارتها و فرهنگ جامعه اطلاعاتی نیز ارتقا یابد.
>پیچیدگی بروکراسی اداری در ایران
اما راستی چرا بروکراسی اداری در ایران اینقدر پیچیده است؟ مگر ما سیستم خدمات الکترونیک را در کشور پیاده نکرده ایم؟
جعفر بای جامعه شناس در گفت وگو با آفتاب یزد در این خصوص گفت: کشور ما در مرحله گذار است. به طور کلی کشورها هر چه از درجه توسعه یافتگی فاصله می‌گیرند طول مدت فرآیند بروکراسی اداری در آنها طولانی‌تر میشود. بر اساس مطالعه تطبیقی در سازمان فنی وحرفه‌ای کشور برای زمان در خواست تا صدور مجوز تاسیس یک کارگاه تولیدی، مشخص شد که در برخی کشورها این مدت نیم ساعت و برخی کشورها 2تا3 روز است، در حالی که در کشور ایران این مرحله 6 ماه به خاطر پاسخ استعلامات از مراکز مختلف طول می‌کشد.
وی ادامه داد: در حالی که در کشورهای در حال توسعه که نیازمند رونق و توسعه اقتصادی هستند باید این روند اداری زودتر انجام شود تا پیشرفت کنند اما دقیقا برعکس است و این کشورها شدیدا درگیر نظام بروکراسی هستند. نظام اداری ما حدود
90سال شکل گرفته است. اما خشت اول آن کج گذاشته شده چرا که ما از الگو و مدل منطقی کشورهای پیشرفته آن را اقتباس نکرده‌ایم. اداره ژاندارمری را از یک جا گرفتیم و اداره پست را از جای دیگر الگو برداری کردیم و نظام بانکداری را از جاهای دیگر.به عبارتی یک لباس 40 تکه که‌هارمونی لازم را ندارد و تناسبی بین آن نیست، به‌وجود آورده‌ایم.
وی افزود: اگر آن زمان ما از یک نظام موفق و یک الگوی برتر اقتباس می‌کردیم. شاید این آش شله قلم‌کار و آشفتگی اداری امروز را نداشتیم. مشکلات ما ریشه در لحظه شکل گیری و تاسیس ادارات دارد. ما از چندین جامعه که هر کدام براساس سلیقه خود رفتار کردند این امر را اقتباس کردیم و نه کشور مبداء را در اقتباس سازی شناختیم و نه فرهنگ سازی آغازین را برای پذیرش انجام دادیم.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: به عبارتی این مدل وارداتی بومی‌سازی نشد و بدون هیچگونه شناخت و تغییر بود بومی سازی که حرس نشد و مطابق فرهنگ ما نبود. نه جایی از آن تغییر کرد و نه جایی حذف شد. این الگوی وارداتی بدون هیچ گونه فرهنگ‌سازی وارد کشور شد. عناصر مجری در مدل سازی، بخشی طراحان آن هستند و بخش مجریان که باید بین آنها ارتباط معنی‌داری ایجاد شود. متاسفانه نیروی انسانی ما در این پروسه آموزش لازم را ندید و بررسی عمیق و ارتباط معنی داری با برنامه‌ریزان این نظام نداشتند. مجری بدون شناخت و اطلاعات و فهم دقیق و درک اصولی مدلی را اجرا می‌کرد که چیزی از آن نمی‌دانست و این فرآیند دچار روزمرگی اجرایی شد. وی خاطرنشان کرد: این طرح‌ها باید کلیاتش در ابتدا به صورت آزمایشی اجرا می‌شد تا کنش‌ها و واکنش‌ها دیده شوند و ضعف‌های احتمالی و کاستی‌های آن برطرف گردند. یعنی ارزیابی و بعد تعمیم داده شوند ما آنقدر شتابزده نظام بروکراسی را در کل کشور بدون هیچ تاملی پویا ساختیم و اجرا کردیم. به عنوان مثال برای صدور شناسنامه در همه جای کشور یک دفعه آن را اجرا کردیم بدون هیچ آزمایش و تستی. زیرساخت‌های ما ناقص شکل گرفت و ادامه آن وضع کنونی است. وی افزود: هم اکنون هم همان خطای تاریخی در دولت الکترونیک تکرار شده است. آموزش‌های داده شده ابتر و ناقص بوده و سطح فراگیری کلی و کلان است. از همه مهمتر ما در این مورد به مردم بها ندادیم و آنها را پای کار نیاوردیم تا شناخت دقیقی از این مسئله داشته باشند. برون‌سپاری این امر قطره‌چکانی انجام شد. حوزه اختیارات ادارات و دفاتر
دولتی مرحله به مرحله بود. به عنوان مثال برای صدور گذرنامه باید صفر تا صد کار را به همان اداره گذرنامه بسپاریم اما باز دچار چرخه اداری شدیم و برای صدور آن به چندین اداره باید مراجعه کنیم. وی با بیان اینکه دغدغه زمان مردم برای نظام اداری ایران هیچ اهمیتی ندارد، خاطرنشان کرد: ادارات به کار هم به دیده شک و تردید نگاه می‌کنند و کار هم را قبول ندارند. مردم هم پا به پای رشد نظام اداری آموزش ندیدند و با سیستم‌هایی مواجه شدند که قارچ‌گونه رشد کردند. برخی ادارات مثلاً دفاتر خدمات قضایی یک اختیاراتی دارند و صدور مجوز در شهرداری اختیارات دیگر. بنابراین برای کار اداری باید به چند اداره مراجعه کرد.
جعفربای با ذکر این نکته که مردم از این موضوع گله‌مند هستند، گفت: حتی سیستم نرم افزاری و سخت افزاری ادارات هم مشکل دارد. گاهی سیستم قطع میشود و پشتیبانی لازم از آن صورت نمی‌گیرد. این قطعی سیستم از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد و این خستگی و عصبانیت مردم مراجعه کننده را به دنبال دارد. به گفته وی، سیستم باید کاملاً الکترونیک باشد و مردم دیگر به دفاتر دولتی رجوع نکنند در خانه بنشینند و کار را به راحتی بدون حضورشان انجام دهیم. در این صورت نه گرفتار آلودگی هوا و نه درگیر ترافیک و... می‌شوند. وی ادامه داد: اگر دولت الکترونیک به معنای واقعی اجرا شود بسیاری از مشکلات مردم حل میشود ولی معضلی که به‌وجود می‌آید بیکاری کارمندان و تعطیلی ادارات عریض و طویل است. بنابراین باید این موضوع آسیب شناسی شود و راهکار دقیق برای آن پیدا کرد تا نیازی به تکرار مکررات برای انجام امور اداری خود نداشته باشیم.
سایر اخبار این روزنامه
به من ربطی ندارد که تورم، قیمت خانه ام در فرمانیه را بالا برده است
ذینفعان بروکراسی پیچیده اداری در ایران
مدارس هم به پیمانکاران واگذار میشود؟
سود مدارس از فروش لباس مدرسه ۴ برابر تولیدکنندگان است!
چکار کنیم سارقان اینترنتی جیبمان را خالی نکنند
فلاحت‌پیشه: از هر گونه تحلیل مداخله جویانه در قبال عراق باید پرهیز کرد
بازی با نابغه 6 ساله؟
راه‌اندازی گروه‌های امر به معروف در مراکز تجاری
بدهکاران طلبکار
فروکش تظاهرات عراق
خلاقیت کجای ماجراست؟!
حکمرانی شیشه ای و حاکمیت جیوه ای
مجلس جای سکوت‌کنندگان نیست
خلاقیت کجای ماجراست؟!
حکمرانی شیشه ای و حاکمیت جیوه ای
بازداشت "سحر تبر"
حمید استیلی سرمربی تیم ملی امید شد
توقف پرواز هواپیماهای u2 در منطقه
