روزنامه ابتکار
1398/08/02
مدیریت روابط با همسایگان
محمدحسین کبریا*- مطابق با منشور ملل متحد، کشورها در قبال یکدیگر از اصل تساوی حقوق و حاکمیت برخوردارند و حل اختلافات احتمالی میان آنها بایستی به روشهای مسالمتآمیز صورت گرفته و از تهدید و بکارگیری زور در این زمینه خودداری شود. باید به یکپارچگی سرزمینی یا استقلال سیاسی کشورها احترام گذاشته و از دخالت در امور داخلی آنها ممانعت شود. هر چند موارد فوق بهطور آشکار توصیه به بهرهگیری از روشهای مسالمتآمیز در قبال همسایگان و کشورهای دیگر میکند، ولی در صحنه عمل، رویکرد کشورها در روابط با همسایگان و کشورهای غیرهمسایه متفاوت است. همسایگان چه خوب و چه بد، نتیجه جبر جغرافیایی هستند و روابط با آنها موضوعی پایدار و ثابت در دستورکار سیاست خارجی هر کشوری است. قرار گرفتن یک کشور میان تعداد زیاد یا کمی از کشورهای دیگر بهعنوان همسایگان، به تنهایی موجد قدرت یا ضعف نیست، بلکه اصولی که کشورها برای تعامل با همسایگان و کشورهای دیگر تعریف می‌کنند، قدرت یا ضعف را ایجاد میکند. در مدیریت روابط با همسایگان، بیشتر کشورها به یکی از سه رویکرد زیر رجوع می‌کنند که در اتخاذ آنها تامین منافع ملی، امنیت داخلی و خارجی، توانمندی اقتصادی، نگرشهای فرهنگی و دینی و ایدئولوژی و... تعیینکننده هستند. این سه رویکرد عبارتند از:1-رویکرد همزیستی مسالمتآمیز و اقتصاد محور: کشورهایی که این رویکرد را در تعامل با همسایگان برمیگزینند، میتوانند با تدبیر از حجم اختلافات احتمالی کاسته، چسبندگی و وابستگی اقتصادی ایجاد کرده، همکاریهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را بسط داده و نهایتا صلح، ثبات و امنیت را تثبیت کنند. برقراری چنین وضعیتی میتواند زمینهساز مناسبات دوستانه با کشورهای فرامنطقهای هم شود، درحالیکه زمینه هرگونه دخالت بیگانگان در امور کشورهای همسایه و سوءاستفاده را از بین میبرد. این اصل کلی را باید در نظر داشت که برای داشتن روابط مسالمتآمیز با همسایگان و ایجاد فهم سیاسی و امنیتی، لازم است که منافع آنها به هم گره خورده و از وجود یکدیگر منتفع شوند.
2- رویکرد امنیتی – نظامی و ایجاد ترس: اولویت نگاه امنیتی در مدیریت روابط با همسایگان، اگرچه اهمیت و ارزش خاص خود را دارد، ولی تاکید صرف بر این نوع روابط و چشمپوشی از اهمیت اصول همزیستی مسالمتآمیز و ابعاد مهم دیگر در مناسبات دوجانبه و منطقهای، بدبینیها را گسترش داده و به دوری هرچه بیشتر همسایگان منجر می‌‌شود. چنین روندی میتواند موجب سوءاستفاده دشمنان و رقبای منطقهای و غیرمنطقهای شود.
3- رویکرد توامان مسالمتآمیز در عین هوشیاری امنیتی: این رویکرد ترکیبی از دو رویکرد دیگر بوده و با توجه به شرایط هر کشوری در قبال همسایگان میتواند مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهای پُرهمسایه است که به اهمیت این موضوع واقف بوده و اولویت خود را دوستی و گسترش روابط و همکاریهای همهجانبه با همسایگان قرار داده است. ایران تمایل ندارد که نسبت به همسایگان خود رویکرد امنیتی و نظامی را دنبال کند و همیشه بر این نکته تاکید میکند که طی بیش از دویست سال گذشته، ایران هیچ تجاوز یا تهاجم نظامی علیه همسایگان خود نداشته است. با این وجود، ایران در قبال سوءنیت برخی از کشورهای همسایه و هدایت آنها توسط قدرتهای غیرمنطقهای به مسیر دشمنی، مجبور به واکنش بوده و همزمان با گزینش رویکرد مسالمتآمیز، آمادگی خود را برای برخورد با اقدامات سوء آنها حفظ کرده است. تحمیل جنگ 8 ساله توسط رژیم بعثی عراق با حمایت همهجانبه برخی از کشورهای منطقه خلیج فارس و قدرتهای شرق و غرب آن زمان، درخواست مکرر برخی از کشورهای خلیج فارس از آمریکا برای حمله به ایران یا تحریک آن کشور برای خروج از برجام و تهدید به ایجاد آشوب و ناآرامی در داخل ایران، از جمله مواردی هستند که موجب شده تا جمهوری اسلامی ایران تدابیر امنیتی و نظامی لازم را در پیش گیرد. همکاری این کشورها با رژیم صهیونیستی بهعنوان دشمن درجه یک مسلمانان و باز کردن پای آن رژیم به منطقه، تهاجم بیرحمانه برخی از این کشورها به یمن بهعنوان یک کشور همسایه و محاصره اقتصادی و نظامی همسایه دیگر توسط آنها، عزم جمهوری اسلامی ایران را برای اقدامات احتیاطی، جزمتر میکند. نمیتوان در مقابل کشورهایی که به هیچ اصول اخلاقی و حقوقی و بینالمللی پایبندی ندارند و حتی در اماکن دیپلماتیکِ خود مخالفان را با اره تکه تکه می‌کنند یا در داخل، مخالفان سیاسی را گردن میزنند، هوشیار نبود و تنها به رویکرد مسالمتآمیز بسنده کرد.
در چنین شرایطی ایران نمیتواند به درخواستهای غیرمنطقی بیگانگان برای مذاکره در مورد تولید و گسترش تسلیحات دفاعی از جمله برنامه موشکی گردن نهد. آمریکا با نقض برجام و کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان بهواسطه عمل نکردن به تعهدات خود در قالب برجام و همراهی با تروریسم اقتصادی آمریکا علیه مردم کشورمان، نشان دادهاند که اعتماد به آنها جایگاهی ندارد. با توجه به تجربیات سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران تنها میتواند به ملت خود اتکا کند و تنها در سایه اقتدار و انسجام ملی میتواند به مقابله با توطئههای بیگانگان و تمکین همسایگان ناسازگار به اصول همزیستی مسالمتآمیز و روابط دوستانه بپردازد. اقتدار و انسجام ملی موجب افزایش سطح قدرت کشور در خارج از مرزها می‌‌شود، بنابراین کسانی که امروز با اقدامات تفرقهانگیز و تقسیم ملت به خودی و غیرخودی اقدام می‌کنند، تنها به دشمنان این مرزوبوم کمک می‌کنند. حمله به دولت منتخب و رئیس دستگاه دیپلماسی کشور که بهعنوان سرباز در خط مقدم دیپلماسی به دفاع از کیان ایران اسلامی مشغول است، اقدامی غیر از بازی در زمین دشمن نمیتواند باشد. بنابراین برای موفقیت رویکرد ایران در قبال همسایگان پرشمار، شایسته است که در سیاست خارجی کشور تنها یک صدا به گوش دوست و دشمن برسد.
* کارشناس مسائل سیاسی
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
گمانه‌زنی‌ها از تشکیل یک کمیته سیاسی میان انصارالله و عربستان به منظور توقف درگیری‌ها خبر می‌دهند
علیرضا صدقی
تجمعِ تنهایی ایرانی‌ها
چین در خاک خودش هم از پس ایران برنیامد
۸ جنگجو، ۸ طلا؛ شاهکار ووشو در شانگهای
«ابتکار» از دلایل شکست کارخانه‌های قدیمی گزارش می‌دهد
برندهای از نفس افتاده
مروری بر نمایش‌های پیش‌رو در تهران
با هم تئاتر ببینیم
«ابتکار» از علل ناکارآمدی انتقاد سازنده در فضای سیاسی کشور گزارش می‌دهد
راه دشوار نقد
«ابتکار» از خطری که بافت‌های فرسوده پایتخت را تهدید می‌کنند، گزارش می‌دهد
تهران روی خط ِخطر
ظریف در نشست وزرای خارجه عدم تعهد تشریح کرد
چالش‌های مزمن جهانی برای تحقیر دیپلماسی
محمدرضا عارف:
راهبرد ائتلافی در انتخابات مجلس دهم به گفتمان اصلاحات ضربه زد
مدیریت روابط با همسایگان
لاریجانی:
استفاده از یارانه میتواند راهی برای تامین اعتبارات بیمه سلامت باشد
