روزنامه ابتکار

باز باران، باز بحران

فرهاد خزائلی*- باز هم فصل سرد از راه رسید و لحظه به لحظه در اخبار صحبت از انواع بحرانهای طبیعت‏محور به میان آمد. گویی اینکه پاییز و زمستان دو کودک بازیگوش هستند که هدف‏شان ایجاد دردسر است. ولیکن این مخاطرات از روز ازل بوده‏اند و چیزی که از آن به عنوان بحران یاد می‏شود از عملکرد ما نشئت میگیرد. به زبان ساده‏تر، آنچه بحران میسازد سیل و زلزله و طوفان نیست. به‏هم‏ریختگی ناشی از این پدیده‏های غیرمترقبه است که باعث از دست رفتن جریان طبیعی زندگی می‏شود و البته قابل کنترل است. تقریبا تمامی اهل فن از چهار فاز اساسی مدیریت بحران که شامل پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی است به خوبی اطلاع دارند و پر واضح است که اگر این فازها، به درستی در یک محدودهای اجرا شود، نه آنکه بحران از بین میرود بلکه باعث میشود کمترین خسارت، بی‏نظمی، از‏هم‏گسیختگی و نارضایتی را همراه داشته باشد. حال بگذارید در چند پرده به یک کلان‏شهر از این دید نگاهی بیندازیم و باران و شبه‏سیل اخیری که در اهواز و کارون رخ داده را در چند پرده بنگریم.
پرده اول: نوروز 98 در راه است. علی‏رغم سال‏های خشکسالی، در بهار جدید پیش‏بینی می‏شود که بارشی فراتر از حد نرمال داشته باشیم. بر‏اساس برآورد کارشناسان، سدهای استان خوزستان توان تحمل چنین حجمی از بارندگی را ندارند و می‏بایست تخلیه با برنامه‏ای پیشگرانه انجام شود. اما این اتفاق یک ریسک بزرگ را به همراه دارد. ممکن است پیش‏بینی‏‏ها درست نباشد و سدهای تخلیه‏شده برای تابستان گرم خالی بماند که خود بحرانی عظیم است. تصمیم به تخلیه زیاد سد به بعد موکول می‏شود. اما بر حسب اتفاق، آسمان برای نظر کارشناسان خبره احترام بیشتری قائل می‏شود و چنان میبارد که نامش بود پهلوان. نوروز 98 به کام تمام خوزستان ازجمله شهرهای پایین‏دستی چون اهواز و کارون و خاصه محله‏هایی مانند کوت‏عبدالله و عین‏دو تلخ می‏شود. سیل همه‏جا را در بر می‏گیرد. مردم سیل‏زده دچار بحران دیگری هستند و آن عدم آمادگی برای مهار و عدم توانایی برای مقابله با تبعات سیل است. تا پایان فروردین روزها به سختی می‏گذرد.
پرده دوم: تابستان شروع شده است. سیل فروکش کرده و کارشناسان بر این باور هستند که سیل در اهواز به دلیل عدم لایروبی طولانی‏مدت رودخانه کارون، بسترسازی‏های نامناسب و نبود سیستم دفع آب‏های سطحی در این شهر است. فصل گرما در خوزستان بسیار طولانی است. از ابتدای اردیبهشت تا پایان آبان فرصت زیادی است برای بازسازی تمام خساراتی که در ابتدای بهار رخ داده است. همچنین میتوان از بحران قبلی آموخت که زمان زیادی برای مقابله با بارشهای فرا‏نرمال پاییز و زمستان نمانده و باید فکری اساسی و کوتاه‏مدت کرد. باز هم کارشناسان خبره خبر از بارش‏های سنگین میدهند و این‏بار انتظار است قبل از آسمان، مدیران کلان به این کارشناسان اعتماد کنند. رود کارون به عنوان بزرگ‏ترین رود ایران پذیرای هر سیلی است تا از فرزندانش که مردم حاشیه آن هستند به خوبی محافظت کند. شهر اهواز و کارون به شدت مسطح است، بنابراین برای انتقال آب باید به فکر ایستگاه‏های پمپاژ و خطوط در‏هم‏تنیده است. باید فکری نو درانداخته شود.
پرده سوم: 25 آذر 98 است. حدود 8 ماه از آخرین روزهای سیل نوروز گذشته است. سامانه بارشی سنگینی در راه است. از هفته قبل در محافل کارشناسی اخطار پشت اخطار صادر شده است. از روز قبل مدیریت بحران مدارس را تعطیل کرده و به مردم!!! هشدار میدهد. همچنین مدیران را ممنوع‏الخروج میکند تا در محل خدمت خود باشند!!!. انتظار است در این حالت آمادگی برای مقابله در حد اعلا باشد. بارش آغاز می‏شود. غوغایی است، اما بی‏ مانند نیست. خیابان‏ها را آب احاطه می‏کند. نه جای ماندن است و نه راه رفتن. خیابان‏ها مملو از جمعیتی است که از کار برگشته و با عجله می‏خواهند به خانه برگردند تا به یاری اهل خانه خود برسند. اما نه وسیله نقلیه عمومی است برای رفتن و نه تاکسی و شخصی توان حرکت در این استخر خیابانی شهر را دارد. همه مستاصل و آواره در خیابان زیر باران سرد به دنبال چاره می‏گردند. خبری از هیچ نیروی امدادی در هسته‏های اصلی شهر نیست. به هر کجا زنگ می‏زنی پاسخی امیدوار‏کننده دریافت نمی‏شود. شهر به معنای واقعی بحران‏زده است و هیچ مقابله‏ای دیده نمی‏شود.


پرده چهارم: باران تمام شده است. آب و بعضا برق بسیاری از مناطق قطع خود‏خواسته است. به این معنی که چاره‏ای جز قطع برق نیست تا جان اهالی حفظ شود. آب هم به لطف مسئولان آن‏قدر کم فشار است که برق نباشد، پمپ هم کار نمی‏کند و در نتیجه آبی هم نمیماند. خیابان و خانه مردم یک دست پر از آب است. اینجا می‏توان مفهوم ظروف به هم پیوسته را به دانش‏آموزان و دانشجویان آموزش داد. شوری عجیب از نبود امکانات مقابله در شهر دیده می‏شود. اهالی خانه های آبگرفته ساعت‏ها است منتظر هستند کسی در را بزند بپرسد شما که خانه‏تان را آب گرفته و راه فرار هم نداشتید دیشب را کجا به خواب رفتید؟ اصلا آب برای خوردن از کجا آوردید؟ مشکلی در تامین نیاز کودکان‏تان ندارید؟ به هلال‏احمر زنگ می‏زنی که کودکانم در خانه مانده‏اند و کسی نمی‏تواند برای رساندن آنها به محله امن به اینجا بیاید. تماس می‏گردد محله‏تان را آب زیاد گرفته، ماشین ما خاموش می‏شود باید خاور بیاید که ما نداریم. درس آموختند که در بحران سیل باید همیشه شماره یک راننده خاور یا کامیون را هم داشته باشیم.
پرده آخر: چهار روز گذشته است. بحران تقریبا پایان یافته است. بسیار از محلات از آب تخلیه شده‏اند و زندگی به روال خود برگشته، ولی هنوز برخی محلات درگیر آب هستند. شهرک دانشگاه، معین‏زاده و کوت‏عبدالله به طرز باور‏نکردنی هنوز رنج می‏کشند. تمام مسئولان شهر و استان در مسابقه‏ای باور‏نکردنی جلوی دوربین‏های تلویزیون از نبود سیستم آب‏های سطحی گلایه می‏کنند و خبرنگار از آنها نمی‏پرسد چرا اکنون این جوالدوز را به تن خسته مردم شهر می‏زنید؟ خوب زودتر این گلایه را به مردم می‏کردید تا فکری به حال سیستم جمع‏آوری آب‏های سطحی می‏کردند. مردم به خوبی مشغله‏های شما را درک می‏کنند و میدانند فرصت پیشگیری چنین حوادثی را ندارید. مقصر اصلی چنین بحرانی قطعا مردم هستند و باید به فکر گونی و آب اضطراری و شماره راننده خاور می‏بودند. این بار که گذشت، از دفعات بعد قول می‏دهند آمادگی بیشتری داشته باشند و به مفهوم هشدارهایی که مدیریت بحران به مردم!!! می‏دهد با عمق بیشتری فکر کنند.
سیل و باد و زلزله بحران نیستند. قسمتی از زمینی هستند که مادر همه انسان‏هاست و جزئی از زیبایی پیچیده این کره خاکی است. چه بسا تمامی این بلایا برکاتی طبیعی هم به همراه خود میآورند. بحران، نحوه مواجهه انسان متمدن امروزی با چنین پدیده‏هایی است. مواجهه‏ای که بشر آگاه امروز می‏تواند به راحتی از آن عبور کند. پس اگر شهری در نابسامانی است، بحران ندارند؛ بلکه بحران مدیریت بحران دارد.
* دکتری عمران – مدیریت و مهندسی ساخت
کارشناس ارشد سابق اداره مدیریت بحران استان خوزستان
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
امام شنبه تا جمعه (خراسان) برای دوست دیپلماتم (جوان)ایران در سوگ (شهروند) رئیس‌جمهور شهید عزیزی که خستگی نمی‌شناخت (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
با ادامه روش مرمتی مدیران میراث فرهنگی اصفهان گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کوچک می‌شود علیرضا صدقی تبدیل «روزمرگی‌ها» به «امر سیاسی» حدود 100 نفر از اصلاح‌طلبان در هیئت‌های اجرایی انتخابات رد صلاحیت‌ شدند چانه‌زنی از جنس اصلاح‌طلبی وضعیت پیچیده جنگجویان خارجی در لیبی، خطر گسترش ناامنی در شمال آفریقا را افزایش داده است بورس پناهگاه قانونی سرمایه‌های سرگردان است؟ پاییز بازار سرمایه در برخی از سهم‌ها با رای موافق ۲۳۱ نماینده کلیات طرح شفاف‌سازی منابع مالی تبلیغات انتخاباتی تصویب شد سرمربی پرسپولیس برای ادامه همکاری سه شرط گذاشت کالدرون در راه استراماچونی؟ خلق ارز دیجیتالی؛ جدید‌ترین ایده برای دورزدن تحریم‌های آمریکا است رمزارز اسلامی، اهرم دورزدن تحریم‌ها؟ معاون اول رئیس‌جمهوری: ‌سیاست‌های ‌آمریکا برای فروپاشی اقتصاد ایران شکست خورده است رئیس سابق ستاد امور افغانستان در وزارت خارجه: احتمال برگزاری دور دوم انتخابات وجود دارد «از تروریسم اقتصادی تا پشیمانی و وجدان درد» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: با نپذیرفتن شروط FATF بانک‌های دیگر‏کشورها با ما کار نمی‌کنند باز باران، باز بحران