روزنامه آفتاب یزد
1399/05/16
افقه، اقتصاددان: شرایط خاص‌تر از دوران جنگ است!
آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: دهه ی شصتی‌ها به بعد یعنی دهه‌های 70 و 80 و... هیچ تصوری از «کوپن» یا همان«کالابرگ»ِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی ندارند اما، کوپن برای دهه ی پنجاه به پایین؛ قطعاً بخش مهمی از روزگاری است که در آن زیسته، به خوبی از آن تصاویری واضح در ذهن دارند، از صف‌های طولانی برای نفت و گاز تا ساعت‌ها انتظار برای رسیدن پنیر و مرغ و گوشت. از مراقب«پیتِ نفتِ همسایه بودن» تا انجام تکالیف مدرسه در همان صف‌ها که روزگاری که نبود دلتنگ آن می‌شدیم اما 3 دهه بعد، بازهم؛ برخی از کوپن می‌گویند و کوپنیسم و این یعنی؛ در همه ی سال‌های بعد از دوران کالابرگ، برای آن که به گذشته بازگردیم هیچ فکری برنداشته ایم! کوپن و چرایی طرح مجدد مسئله‌ای به نام کالابرگ؛ از مقوله‌های اقتصادی است اما بیشتر یا شاید همهکارشناسان اقتصادی معتقدند:««مسائل اقتصادی اگر از مسیر کار کارشناسی دنبال شده باشد قطعاً می‌تواند نتایج خوبی به بار آورد اما نکته ی باریک‌تر از مو این جا است که معضلات اقتصادی موجود، مشخصاً و فقط ریشه و منشا اقتصادی ندارد فلذا نخست باید ریشه‌ها و بسترهایی که در نهایت به معضلات اقتصادی منجر شده است شناسایی شده و در ادامه به حل معضلات اقتصادی پرداخت.»
>کالابرگ... 30 سال بعد!
13 مرداد «حسین میرزایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به طرح‌های مجلس شورای اسلامی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه اظهار داشت: در دو هفته قبل طرح کالابرگی برای کالاهای اساسی مخصوص دهک‌های پایین جامعه از جهت ظرفیت‌های اقتصادی تنظیم شده است.» وی افزود: در راستای این طرح کالابرگی برای کالاهای اساسی طراحی میشود تا دولت در خصوص کالاهای اساسی، حمایتی را از اقشار آسیب‌پذیر جامعه داشته باشد. نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به جامعه هدف این طرح عنوان کرد: دهک‌ها و اقشار آسیب‌پذیر کشور آمار و ارقام مشخصی دارند و جامعه هدف این طرح هستند.وی در ارتباط با چگونگی تامین منابع مالی مورد نیاز این طرح بیان کرد: کشور ذخایری از برنج و امکانات دیگر دارد که ممکن است از آن طریق تامین شود یا مجلس تکلیفی به‌عهده دولت قرار دهد تا این مسئله را حل کند.»
15 مرداد اما «اسحاق جهانگیری» از موضع مخالف دولت خبر داد به خبرنگاران گفت:« ما تا این لحظه با کالا برگ موافق نیستیم.»
تا اینجای ماجرا، «نمایندگان در نشست علنی یکشنبه، ۲۹ تیرماه مجلس شورای اسلامی با یک فوریت طرحی موافقت کردند که در صورت تصویب آن تخصیص ارز یارانه‌ای برای تامین کالاهای اساسی از دستور کار دولت خارج شده و دیگر ارز با قیمت آزاد ارائه میشود و برای تامین کالاهای اساسی اقشار ضعیف و دهک‌های پایین جامعه، دولت موظف میشود کالابرگ یا کارت الکترونیکی در اختیار مردم قرار دهد.» از ۲۳۱ نماینده حاضر در جلسه علنی روز رای گیری، ۱۸۹ نماینده به یک فوریت این طرح رای موافق دادند. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، پس از موافقت نمایندگان به یک فوریت این طرح اعلام کرد که طرح مذکور به کمیسیون مربوطه ارجاع میشود تا جزئیات آن به صحن علنی داده شود.
>متن طرح تامین کالاهای اساسی
در مقدمه توجیهی این طرح آمده است: شرایط اقتصادی کشور موجب بروز مشکلات فراوانی برای دهک‌های پایین درآمدی جهت گذران زندگی و دسترسی به کالاهای اساسی شده است. با توجه به پیش‌بینی منابع قابل توجه در بودجه سال جاری، برای کاستی از فشار اقتصادی بر مردم متاسفانه این منابع به صورت عادلانه توزیع نمی‌شود و بسیاری از این کالاها با وجود اینکه با ارز ترجیحی تامین شده اما با قیمت گزاف در بازار آزاد به فروش می‌رسد.
>ماده واحده:
به منظور حمایت هدفمند و موثر از مصرف‌کنندگان و اقشار محروم، دولت مکلف است با استفاده از ظرفیت‌ها و منابع پیش‌بینی شده در قانون بودجه سال جاری به ویژه منابع جدول تبصره ۱۴ ظرف مدت دو ماه از تاریخ مصوبه این قانون، تمهیدات لازم برای تضمین دسترسی دهک‌های پایین درآمدی به کالاها و اقلام اساسی و دارو را در قالب اعطای کارت الکترونیک به سرپرست خانوارهای مشمول فراهم کند. استفاده از این کارت‌ها برای خرید دارو و نیز کالاهای اساسی از مراکز توزیع دارای کد اقتصادی و از طریق دستگاه کارتخوان انجام میشود. بانک مرکزی مکلف است اطلاعات مورد درخواست وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی به منظور آزمون وسع درآمد خانوارها را در اختیار این وزارتخانه قرار دهد.آئین‌نامه اجرای این حکم مشتمل بر مصادیق کالاهای مصرفی، نحوه ثبت مراکز داوطلب کالاهای اساسی یارانه‌ای و نیز خانوارهای هدف توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری وزارتخانه‌های صنعت معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه کشور حداکثر ظرف مدت یک ماه از ابلاغ این قانون تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
>کوپن آری یا خیر؟
«کوپن آری یا خیر؟» این سوالی است که از دکتر سیدمرتضی افقه، اقتصاددان می‌پرسیم و او در پاسخ می‌گوید:«شرایط کنونی ایجاب می‌کند که جمعیت انبوهی که زیر خط فقر قرار دارند حمایت بشوند. وزارت تعاون و رفاه قطعا باید تدابیری اندیشیده باشد که این جمعیت بالا به حداقل‌های مورد نیاز دست یابند. یکی از ابزاری که شاید بتواند این حداقل‌های معیشتی را فراهم کند جیره بندی، کوپن و یا طرق دیگر است. دولت تا کنون اقدام مناسبی در این راستا انجام نداده است. این اقدام می‌تواند حداقل تا زمانی که مطمئن باشیم نیازهای اساسی این جمعیت انبوه تامین میشود مثبت باشد.» سوال دیگر آفتاب یزد از این استاد دانشگاه این است:«سیستم کالابرگی در زمان جنگ که فقر منابع زیاد بود وجود داشت آیا بعد از گذشت چندین دهه، بازگشت به این سیستم نشان‌دهنده این نیست که در طی این سالیان طولانی نتوانستیم برنامه اقتصادی مدونی در حوزه معیشت داشته باشیم؟»
>شرایط کنونی به مراتب بدتر از دوران جنگ است!
دکتر افقه صراحتاً می‌گوید:«شرایط کنونی ما از لحاظ اقتصادی و سیاسی به مراتب بدتر از دوران جنگ است زیرا در زمان جنگ اگرچه محدودیت‌های تجاری وجود داشت اما می‌توانستیم نفت بفروشیم و کالاهای مورد نیاز را وارد کنیم و هم اینکه جمعیت اینقدر زیاد نبود. اما در شرایط حاضر ما نه قادر به فروش نفت هستیم و نه می‌توانیم کالاهای مورد نیاز را با ارز ذخیره وارد کنیم. و نه می‌توانیم ارز حاصل از کالاهایی که احیاناً می‌فروشیم از طریق سیستم بانکی وارد کنیم. اما باید بپذیریم که سه دهه بعد از جنگ بی‌تدبیرانه منابع بسیاری را از دست دادیم و نتوانستیم اقتصاد را به
جایی برسانیم که مردم در شرایط تحریم اینقدر تحت فشار و
زیر خط فقر نباشند. و باید سرزنش کرد افرادی را که در این
سه دهه به خصوص در دهه هشتاد با وفور درآمدهای نفتی نتوانستند زیر ساخت‌های اقتصادی را به جایی ببرند که ما الان اینقدر رنج نبریم. الان بیش از 40 درصد افراد جامعه زیر خط فقر هستند و باید حتما تدابیری اندیشیده شود در غیر این صورت تنش‌های سیاسی ـ اجتماعی و اقتصادی اجتناب ناپذیر است.
>از دخالت‌ها در تامین معاش فقرا می‌ترسیم!
از این استاد اقتصاد پرسیدیم؛«شاهد بودیم که در یک دهه اخیر به خصوص در پنج ـ شش سال گذشته، طرح‌های حمایتی خوبی مطرح شد که نیمه کاره رها شد و به نتیجه نرسید. در شرایطی که ما شدیداً بیشتر از اینکه ضعف اقتصادی داشته باشیم ضعف
برنامه ریزی داریم آیا تضمینی وجود دارد که طرح کوپن بتواند حداقل نیازهای معیشتی را برآورده سازد؟
>اسیر سیستم ناکارآمدِ ضد توسعه‌ای هستیم
پاسخ سیدمرتضی افقه به این سوال آفتاب یزد قابل تامل است:«متاسفانه ما درگیر ناکارآمدی کل سیستم هستیم در غیر این صورت این همه درآمد نفتی را هدر نمی‌دادیم و تقریبا هیچ اثری از آن همه درآمد نیست. بی‌کفایتی‌ها و بی‌تدبیری‌ها تمام امتیازات این سال‌ها را از بین برد و حتما ما در برابر نسل‌های آینده مواخذه می‌شویم. سیستم انتصابات در تمام سطوحِ تصمیم‌گیری ناکارآمد است چون الزاماً شایسته‌ها انتخاب نمی‌شوند.
انتصاب‌های مدیران، تصمیم گیران، تصمیم سازان و کارکنان بر اساس روابط خاصی که الزاماً شایسته‌ها نیستند می‌باشد. بنابراین در این سیستم ناکارآمدِ ضد توسعه ای، بهترین و مدرنترین برنامه‌ها که توسط پیشرفته‌ترین سیستم‌ها ارائه شود این سیستم را به ضد خود تبدیل می‌کند. اگر سیستم‌های رفاهی و تامین اجتماعی خوب هم داشته باشیم این سیستم ناکارآمد به بدترین شکل و همین را هم منشا درآمد برای عده‌ای
مفت خور می‌کند.
>این همه اقتصاد دان و بازهم کوپن؟
برای ما و یا شاید همه این سوال می‌تواند مطرح باشد که جایگاه علم اقتصاد کجا است، آیا با وجود اقتصاددانان مشهور و با سوادی که در کشور داریم طرح کوپن طرحی ابتدایی نیست؟
دکتر افقه که از این ماجرا دل پردردی دارد می‌گوید:«بخش قابل توجهی از مشکلات کشور نمود اقتصادی دارد ولی ریشه آن
غیر اقتصادی است و بنابراین فرمول اقتصادی چاره ساز نیست و تنها بیست یا سی درصد کمک می‌کند. و اگر مشکل هم حل شود کوتاه مدت و با دامنه کم است. نگرش‌های ضد توسعه‌ای حاکم بر تصمیم گیران که یکی از آن‌ها سیاست است بر اقتصاد سایه انداخته است. نکته دوم اینکه گرفتار اقتصاد دانانی هستیم که علی رغم داشتن سواد و شهرت، انبانی از تئوری‌ها هستند اما قادر نیستند که چگونه این تئوری‌ها را متناسب با ساختارهای
ضد تولیدی فعلی استفاده کنند. اقتصاددانان طرفدار بازار آزاد که چشم شان را می‌بندند و می‌گویند قیمت‌ها را آزاد کنید و امااین که با تبعات آن چه کنیم پیشنهادی ندارند. این یکی از گرفتاری‌های ما با اقتصاددانان داخلی است. پرسش دیگر ما بر این فرض است که سیستم کوپنیسم اجرایی شود؛ سیستم کالابرگی قطعا تبعات اجتماعی خواهد داشت و آیا طرح کوپن این دوره با کوپن دوران جنگ متفاوت خواهد بود؟
این استاد اقتصاد معتقد است:«در دوران جنگ همه کوپن می‌گرفتند ولی الان نیاز نیست که همه استفاده کنند.یکی از بی‌تدبیری‌هایی که انجام شد همین شکاف طبقاتی بین یک عده بسیار کم ابر ثروتمند و انبوهی از مردم که زیر خط فقر
هستند می‌باشد.»
>آیا نمایندگان مجلس و کارگزاران دولت هم کوپن می‌گیرند؟!
وی می‌افزاید:«وزارت رفاه در سال‌های اخیر اطلاعات آماری نسبتا خوبی از افرادی که زیر خط فقر هستند فراهم کرده است
که باید توجه داشت در زیر خط فقر هم به دهک‌های پایین‌تر بیشتر توجه شود. طرح‌های حمایتی الزاماً می‌تواند کوپن نباشد و به صورت دریافت‌های انتقالی و یا سیستم‌های حمایتی باشد به شرط اینکه بتواند درآمدهایی را از فرار مالیاتی ثروتمندان
فراهم سازد.
پرسش پایانی ما طنزآلود است اما زمینه ی ذهنی داریم از آن؛«آیا تضمینی وجود دارد که کارگزاران دولت و نمایندگان مجلس از کوپن استفاده نکنند؟» دکتر افقه می‌گوید:«متاسفانه خیر. مثلا در ابتدای دولت روحانی که تازه انتخاب شده بود و یک حمایت شصت ـ هفتاد درصدی را داشت، زمانی که مسئله انصراف از یارانه مطرح شد همه عنوان کردند که ما یارانه را می‌خواهیم و در واقع آن را حق خود می‌دانستند. لذا در مورد کوپن هم می‌توان همین انتظار را داشت.
سایر اخبار این روزنامه
تلویزیون: نگوییم کرونا بگوییم کروناز!
افقه، اقتصاددان: شرایط خاص‌تر از دوران جنگ است!
نشست حقوق بشر اسلام به ابتکار مرکز وکلا قوه قضائیه با حضور تعدادی از نمایندگان مجلس و متخصصین حقوقی دانشگاه‌ها برگزار شد
عروس زخمی خاورمیانه
تمام سناریوهای سیاسی یک انفجار
آثار انفجار لبنان بر منطقه
عروس خاور میانه سیاهپوش شد
بقایی به جای عذرخواهی طلبکار شد
سکوت عجیب در برابر طرح غریب نمایندگان!
صدا و سیما یا کمپانی؟
