روزنامه شهروند
1399/05/27
دفاع برجام از خودش
[آرمین منتظری] دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، دو روز پس از شکست مفتضحانه آمریکا در شورای امنیت در کسب رأی موافق برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، در کنفرانسی خبری از قصد دولتش برای فعال‌کردن اسنپ‌بک برجام خبر داد.اسنپ‌بک اصطلاحی است که در متن برجام به کار رفته است و براساس آن همه تحریم‌های هسته‌ای ایران، که در شورای امنیت تصویب شده بود، اتوماتیک‌وار باز خواهد گشت. اما درباره اینکه آیا آمریکا توان انجام این کار را دارد، بحث‌هایی وجود دارد. از یک سو، برخی معتقدند آمریکا از برجام خارج شده و از آنجا که اسنپ‌بک در متن برجام آمده است، آمریکا نمی‌تواند درحالی که خارج از برجام است، به متن برجام استناد و این مکانیزم را فعال کند. اما آمریکایی‌ها معتقدند آمریکا تنها از برجام خارج شده درحالی که همچنان ذیل قطعنامه 2231 قرار دارد، بنابراین حق فعال کردن اسنپ‌بک را دارد. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اما به این جدل پاسخ داده و گفته برجام جزوی از قطعنامه 2231 است و این دو چیز جدا از هم نیستند. به این معنا که آمریکا که از برجام خارج شده عملا قطعنامه 2231 را نیز نقض کرده است.
در دیگر سو، کشورهای اروپایی عضو برجام نیز درباره اینکه آمریکا امکان استفاده از اسنپ‌بک را دارد، تردید دارند. اما آنچه همه کارشناسان حقوقی امور بین‌الملل می‌گویند این است که اگر آمریکا فعال شدن مکانیزم ماشه را به شورای امنیت سازمان ملل ببرد، این سازمان را وارد مناقشه‌ای حقوقی و تاریخی خواهد کرد که تا پیش از این نظیر نداشته است.
روز گذشته محسن بهاروند، معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با برنامه للخبر بقیه تأکید کرد که آمریکا نمی‌تواند از اسنپ‌بک استفاده کند و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بازگرداند. بهاروند درباره اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند تهران نباید از شکست قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت خوشحال باشد و واشنگتن می‌تواند از مکانیزم بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و وضع تحریم‌های شدیدتر استفاده کند، گفت: «به نظر من آمریکایی‌ها نمی‌توانند درک کنند که بدون دیگر طرف‌های برجام و به‌طور یک‌جانبه از مکانیزم اسنپ‌بک استفاده کنند، زیرا آمریکا باید در چارچوب توافق فراگیر برجام اقدام کند، درحالی که آمریکایی‌ها خودشان از برجام خارج شده‌اند. دیگر اینکه توافق مانع استفاده و به‌کارگیری این مکانیزم است.» او تأکید کرد: «همچنین دیگر کشورهای عضو جامعه بین‌المللی از آمریکا حمایت نخواهند کرد و من مطمئن هستم که این کشورها از چنین اقدامی حمایت نمی‌کنند.»
معاون ظریف در پاسخ به این سوال که آیا این اظهارات بدین معناست که شما به مواضع کشورهای اروپایی اعتماد دارید، گفت: «اعتماد مسأله‌ای پیچیده است و من نمی‌توانم به سادگی بگویم اعتماد می‌کنیم یا نمی‌کنیم، اما خود اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی برجام را برای امنیت منطقه و منع انتشار سلاح هسته‌ای مهم می‌دانند، بنابراین فواید برجام تنها برای اتحادیه اروپا نیست بلکه برای تمام اعضای جامعه بین‌المللی است. همه در برجام منافع و فوایدی دارند و همه باید زمینه را برای مذاکرات فراهم کنند، اما آمریکا اقدامات یک‌جانبه اتخاذ می‌کند.»
سخنگوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز گذشته اعلام کرد آمریکا در جایگاه استفاده از اسنپ‌بک قرار ندارد. او صراحتا عنوان کرد: «آمریکا به دلیل خروج یک‌جانبه‌اش از توافق هسته‌ای (برجام) و مشارکت نکردن در آن، در جایگاه دسترسی به مکانیزم‌هایی که برای شرکای برجام محفوظ است (مانند مکانیزم بازگردانی تحریم‌ها) قرار ندارد.»
آنتونی بلینکن، مشاور جو بایدن (نامزد دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا) نیز در پیامی توییتری در واکنش به ادعای ریچارد گلدبرگ، عضو پیشین شورای امنیت ملی آمریکا، مبنی بر حق این کشور برای به‌کارگیری مکانیزم بازگردانی تحریم‌ها در توافق هسته‌ای، در صفحه توییترش نوشت: «راهکارهای موجود در قطعنامه (۲۲۳۱) برای کشورهای «عضو» (در توافق) در دسترس است. کاخ سفید در خروج از توافق هسته‌ای، دقیقا آن را پایان مشارکت آمریکا در برجام عنوان کرد.» بلینکن در ادامه گفت: «پایبند بودن به توافقی کارساز و دارای قدرت، عاقلانه بود.» ظریف: چطور جسد برجام توانست آمریکا را ۱۳ به ۲ شکست دهد
روز گذشته، جواد ظریف نیز در سخنانی به قصد آمریکا برای فعال‌کردن مکانیزم ماشه واکنش نشان داد. ظریف صراحتا عنوان کرد که آمریکا می‌داند که نمی‌تواند از اسنپ‌بک استفاده کند. محمدجواد ظریف روز یکشنبه در مراسم تودیع و معارفه سخنگویان قبلی و جدید وزارت خارجه اظهار کرد: «اسنپ‌بک آمریکا آنچنان غیرقانونی است که قابل پذیرش نیست و آمریکایی‌ها خود این موضوع را می‌دانند.» این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان تأکید کرد: «خیال نکنید که وقتی حرفی را بلند زدند و تکرار کردند، حق دارند. آمریکا می‌داند که نمی‌تواند اسنپ‌بک کند.» وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه گفت: «روز هشتم می ۲۰۱۸ آقای بولتون در اوج سرخوشی از اینکه برجام را نابود کرده و ظرف سه ماه ایران را هم نابود می‌کند، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در کاخ سفید اعلام کرد که ما (آمریکا) دیگر عضو برجام نیستیم که از اسنپ‌بک استفاده کنیم.» ظریف افزود: «هنوز صورت‌جلسه این مصاحبه روی سایت کاخ سفید است، مگر اینکه الان که من این موضوع را می‌گویم، آنها بروند و آن جمله را بردارند.» ظریف همچنین در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: «این سوال برای مردم پیش می‌آید که چطور برجامی که چندبار در داخل کشور تشییع و دفن شد، توانست آمریکا را ۱۳ به ۲ در جلسه شورای امنیت سازمان ملل شکست دهد؟ چطور جسد برجام توانست آمریکا را در شورای امنیت شکست دهد؟ برای مردم سوال پیش می‌آید که نکند این حرکت آمریکا هدفش چیز دیگری بوده است، چون آنها فکر می‌کردند برجام مرده است و خاصیتی ندارد. ما نیز در داخل کشور چون هدف‌مان دفاع از خودمان نبود بلکه دفاع از کشور بود، نگفته بودیم که اخبار مرگ زودرس برجام مبالغه‌آمیز است؛ نگفته بودیم که نه‌تنها مبالغه‌آمیز است بلکه با حقیقت فاصله بسیار دارد؛ به همین دلیل برای مردم از دیروز این سوال به وجود آمده است که چطور یک جنازه توانست آمریکا را شکست دهد؛ این چالشی است که اکنون با آن روبه‌رو هستیم.» نبض برجام هنوز می‌زند
اتفاقی که دو روز پیش در شورای امنیت رخ داد که آمریکا نتوانست رأی موافق اعضای شورای امنیت را در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران بگیرد، نشان داد که برجام هنوز زنده است و نبضش می‌زند. از 15 عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد 11 عضو به درخواست آمریکا رأی ممتنع دادند و دو کشور چین و روسیه نیز صراحتا با این درخواست مخالفت کردند. تنها کشور کوچک دومینیکن و آمریکا بودند که به قطعنامه پیشنهادی رأی مثبت دادند. استدلال مخالفان و ممتنعان قطعنامه پیشنهادی آمریکا، متن برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. این دقیقا همان چیزی است که ظریف در سخنان روز گذشته‌اش به آن اشاره کرد؛ آنجا که گفت: «چطور جسد برجام توانست آمریکا را در شورای امنیت شکست دهد.»
به نظر می‌رسد برجام با همه نقاط ضعفی که ممکن است داشته باشد و با همه آسیب‌هایی که طی چند‌سال گذشته به آن وارد شده است، هنوز جان در بدن دارد و جان‌سخت‌تر از آنی است که به راحتی بمیرد. حالا با اعلام مخالفت کشورهایی نظیر چین و روسیه و اتحادیه اروپا با اسنپ‌بک، این‌طور به نظر می‌رسد که برجام به دفاع از خود برخاسته است.
سایر اخبار این روزنامه
