گروه اقتصادی کلان: این روزها افزایش قیمت دلار دغدغه ای اساسی مردم و مسئولان است به طوری که مطالبه کاهش نرخ ارز در شرایط سخت کنونی به مطالبه ای عمومی از سوی مردم و مسئولان کشور تبدیل شده است.
محدودیت فروش ارز، مقابله با دلالی در بازار و تلاش برای تزریق ارزهای صادراتی به بازار از جمله برنامه های بانک مرکزی برای مقابله با نوسان های نرخ ارز بوده و حالا همتی از تدوین سیاست های تازه برای ساماندهی نرخ ارز سخن می گوید.
حال باید دید نسخه های جدید بانک مرکزی قادر به شکستن طلسم کاهش قیمت دلار و آغاز روند معکوس آن در بازار ارز خواهد شد یا خیر ؟

با افزایش قیمت دلار به حدود ۳۰ هزار تومان، این سوال در میان مردم، کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی بارها مطرح میشود که آیا دوباره رنگ دلار زیر ۲۰ هزار تومان را خواهند دید. علاوه بر فشاری که کرونا به اقتصاد جهانی وارد کرده و تجارت را تا حد زیادی کاهش داده، عوامل دیگری نیز بر بازار ارز ایران سایه انداخته و قیمتهای بالا را ایجاد کرده است. یکی از این موارد موضوع برنگشتن بخشی از ارزهای صادراتی به کشور است. مجموع ارزی که صادرکنندگان هنوز بازنگرداندهاند به بیش از ۲۷ میلیارد دلار میرسد که در صورت ورود بخشی از این مبلغ، بازار ارز اشباع شده و بساط دلالان و سفتهبازان جمع میشود. به گزارش خبرآنلاین، از ابتدای امسال تاکنون بررسیها نشان میدهد که نرخ دلار با افزایشی در حدود ۱۵ هزار تومان مواجه شده است و این یعنی رشد حدود ۱۰۰ درصدی. در این میان، نوسان نرخ دلار تنها در ۱۰ روز ابتدای پاییز بالا بود؛ به طوری که یکهزار و ۲۰۰ تومان افزایش قیمت را ثبت کرد و رشدی در حدود ۴.۴ درصد را داست. معاملهگران دلار در هفته گذشته، هفتهای بسیار پراضطراب و هیجانی را پشت سر گذاشتند، زیرا از یکسو هراس داشتند که قیمت دلار نزدیک به خط ۳۰ هزار تومانی با عرضه شدید بازارساز مواجه شود و به همین خاطر هم، سعی میکردند با احتیاط بیشتری در مقایسه با دو هفته قبل در موقعیت خرید قرار گیرند. از سوی دیگر، آنها نگران این بودند که در صورت فروش ارز خود با موج جدیدی از افزایش قیمت مواجه و ناچار شوند که در قیمتهای بالاتر ارز فروخته شده خود را جایگزین کنند. چنین فضایی باعث میشد که گروهی از معاملهگران بیشتر از آنکه اقدام به خرید و فروش ارز کنند، تماشاچی وقایع بازار باشند. آنها عموما فروشنده نبودند و عموما هم تلاش نمیکردند که اقدام به خرید ارز کنند. برای این دسته دو کانال ۲۹ و ۳۰ هزار تومانی اهمیت زیادی داشت. به گفته برخی فعالان، این دسته از معاملهگران حاضر بودند در صورتی که دلار بالای ۳۰ هزار تومان تثبیت شود، در موقعیت خرید قرار گیرند و در صورتی که این ارز به زیر ۲۹ هزار تومان برود، فروشهای خود را افزایش دهند. همچنین معاملهگران بازار ارز، تشدید تقاضا، تشدید انتظارات تورمی، افزایش فشار تحریمی و همچنین سرازیر شدن سرمایهگذاری از بازار سرمایه به سوی بازار ارز را عوامل مهم رشد قیمتها میدانند. تسری تاثیر تورمی رشد بهای ارز در سایر بازارها قابل ردیابی است؛ چرا که قیمت ها در بازار خودرو و مسکن تیز دستخوش افزایش شده است. تحلیلگران بازار ارز معتقدند یکی از مهمترین متغیرهایی که در هفته گذشته موجب شد، دلار نوسانات زیادی را تجربه کند، رفتار هیجانی حواله درهم بود. درهم در هفته گذشته نهتنها بالای مرز ۸ هزار تومانی خود را تثبیت کرد، بلکه در روز آخر هفته به بالای ۸ هزار و ۲۰۰ تومان رفت و در صورتی که روز شنبه بالای این سطح باقی بماند، میتواند زمینه ساز ورود دلار در بازار داخلی به دهه چهارم قیمتی شود.

دلایل تازه رییس کل بانک مرکزی برای افزایش نرخ ارز

در این میان، در اوج قیمت دلار، عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی دیروز در یادداشتی اینستاگرامی به بیان دلایل افزایش شدید قیمت ارز و حواشی اخیر پرداخت. به گفته وی، در اوج فشار حداکثری و بعد از دو سال مقاومت بانک مرکزی در خط مقدم جنگ اقتصادی و در مقابل شدیدترین و بیسابقهترین تحریمهای پولی و بانکی و با وجود محدودیت دسترسی به درآمدهای ارزی کشور، بانک مرکزی با تمرکز بر تامین کالاهای اساسی، دارو و مواداولیه موردنیاز واحدهای تولیدی، نیازهای اساسی و ضروری کشور را با تمام سختیها به خوبی وکفایت تامین کرده و اجازه نیز نداده است که واضعان تحریم به هدف اصلی خودشان در دو سال گذشته، که همانا فروپاشی اقتصاد کشور بود، برسند. وی متذکر شد: با افزایش نرخ ارز در چند هفته اخیر، که در مورد دلایل آن به موقع خود توضیح خواهم داد، هجمههای سازمانیافته و بعضا با هدفهای خاص علیه بانک مرکزی آغاز شده است. اما با وجود سختیها و دشواریها، کنترل نرخ ارز دغدغه مهم بانک مرکزی است. مردم عزیز مطمئن باشند بانک مرکزی بدون توجه به حواشی، به تلاش خود برای ثباتسازی بیشتر در بازارها و انشاالله عبور مطمئن از آخرین مراحل فشار حداکثری، ادامه خواهد داد. همتی در بخش دیگری از این یادداشت نوشت: این روزها بعد از طرح مکانیزم ماشه، اخباری در مورد قطع کامل ارتباط نظام مالی ایران مطرح میشود. فارغ از قابلیت عملیاتی داشتن و میزان تاثیر عملی آن، متاسفانه تاثیر روانی آن در بازار ارز سایه افکنده است؛ در حالی که در مقابل آن، خبرهای مثبتی از منابع مسدودی دارم و نیز، همانطور که قبلا گفتم، روند عرضه و معاملات حوالههای ارزی در بازار دوم در بستر سامانه نیما، به خصوص سه ماهه اخیر، بهتر از قبل شده است. وی متذکر شد: صادرکنندگان بالغ بر ۸ میلیارد دلار از تعهدات ارزی ۲۷ میلیارد دلاری ایفا نشده خود، مربوط به پروانههای صادراتی سالهای ۱۳۹۷ - ۱۳۹۸خود را، به تدریج به چرخه اقتصاد کشور آورده و مانده تعهدات آنها به حدود ۱۹میلیار دلار کاهش یافته است. میانگین وزنی نرخ ارز در سامانه نیما نیز با روند کاهشی به محدوده ۲۳ هزار تومان به ازای هر دلار رسیده است، که البته تاثیرخود را به تدریج در نرخهای بازار نشان خواهد داد.

آدرس سیف به همتی

در مقابل، ولیالله سیف، رییس سابق بانک مرکزی پس از مدتها سکوت، در واکنش به نوسانات ارزی اخیر، در یادداشتی تلگرامی نوشت: در شرایط حاضر شاهد شدت التهاب در بازار ارز هستیم که موجبات نگرانی مسوولان، فعالان اقتصادی و آحاد مردم را فراهم کرده است. این پدیده جدیدی نیست و در گذشته هم سابقه داشته است ولی میتوان گفت از حیث شدت و دامنه نوسانات و همچنین طول دوره زمانی، در مقایسه با گذشته بیسابقه است. وی افزود: از اوایل سال ۹۷ تا بهحال نرخ ارز بیش از ۴۰۰ درصد افزایش را به خود دیده است و علاوه بر آن شاهد نوسانات شدیدی هم بودهایم که فعالیتهای اقتصادی را به شدت تحتتاثیر قرار داده و ظاهرا همچنان ادامه دارد. سیف متذکر شد: تردیدی نیست دلیل اصلی این امر، محدودیتهای ناشی از تحریم و همچنین تورم شتابندهای است که در اقتصاد با آن مواجه هستیم. در عین حال عواملی وجود دارند که در صورت عدم کنترل، موجب افزایش شدت و دامنه نوسانات میشوند. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار، بازارهای غیررسمی هستند که در شرایط نوسانی و التهاب در بعضی از نقاط تهران، برخی شهرستانها و برخی کشورهای همسایه توسط سفتهبازان و نوسانگیران ایجاد شده و رونق میگیرند. رییس کل سابق بانک مرکزی تصریح کرد: بیتردید در صورتی که حاکمیت نسبت به این عوامل بیتفاوت باشد و آنها را به حال خود رها کند، سفتهبازان اعلام نرخ ارز در بازار را بهدست گرفته و عملا کنترل بازار را از دست بانک مرکزی خارج میکنند. در همین رابطه همتی در یادداشت خود توضیح داد: مهمترین این بازارها، بازار معاملات فردایی است که متاسفانه این روزها شاهد رونق مجدد فعالیت آن هستیم. البته در این مجال قصد تبیین علمی اهمیت این بازارها و نحوه عملکرد و تاثیرگذاری آنها بر اقتصاد کشور را ندارم. در مورد عوامل و متغیرهای میان و بلندمدت تاثیرگذار بر بازار ارز هم در فرصتی دیگر نکاتی را به عرض خواهم رساند. اما آنچه در کوتاه مدت و به فوریت باید انجام شود، این است که بازار غیررسمی معاملات فردایی، که تجربه نشان داده، علیرغم دستورات و اقدامات قهری توانسته است به فعالیتهای خود ادامه دهد و عملا با استفاده از کانالهای تلگرامی و شبکه مجازی تعیینکننده نرخ ارز در اقتصاد باشد، به نوعی تحت کنترل بانک مرکزی قرار گیرد.