جو بایدن و نظم جهانی

انتخابات بحث برانگیز ایالات متحده آمریکا در انظار منتظران داخلی و بین‌المللی در ماراتنی نزدیک و نفس‌گیر به پایان رسید. هرچند ترامپ هنوز نتیجه را نپذیرفته است. خروجی این انتخابات برای بسیاری از کشورها اگر نه ایده آل اما کسری از مطلوبیت را به دنبال داشته است. مدعای آن تبریک قریب به اتفاق کشورها به بایدن علیرغم عدم اذعان ترامپ به شکست است. کشورها بی‌توجه به اعتراض و ادعاهای ترامپ از ریاست جمهوری بایدن استقبال کردند.  
به نظر می‌رسد ساختارها و نهادهای دموکراسی در آمریکا در آستانه محکی جدی قرار دارند. ظرفیت آنها برای مقابله با نیروهایی مانند ترامپِ خودسر و دارای گرایشاتِ آنومی، چقدر قابلیت تاب‌آوری دارد. پیچی تاریخی برای سیستمی بنام «دموکراسی» که در مظان اتهاماتِ سنگینی چون «فساد» قرار گرفته است.  
رویِ خوش کشورها به بایدن مشخصا از این قاعده منتج می‌شد که ترامپ در عرض 4سال نظمِ روتین و نهادی روابط بین‌الملل را درگیر چالش‌های جدی کرده بود. ترامپ دستاوردهای تجارب از حاصل دو جنگ جهانی ویرانگر را به سخره گرفته بود. قاعده و عرف‌های بین‌المللی و نهادهایی که دنبال خیر عمومی بوده‌اند را یکجا نادیده می‌گرفت. او نمایی از کنسرت‌های کابویی قبل از جنگ‌های جهانی بوده است. 
سیستم داخلی آمریکا و جهان بیشتر از این قادر نبود او را هضم و تحمل کند. بر همین اساس به جز کشورهای معدودی همه از رفتن ترامپ خوشحال شدند. آنقدر خرسند که صبوری تا مشخص شدن نتیجه شکایات و رفتارهای احتمالی ترامپ را برنتافتند. شاید فکر می‌کردند، به رسمیت شناختن پیروزی بایدن خود کمکی به بی‌اثری اعتراضات یا رفتارهای خارج از قاعده او خواهد بود. 


 بایدن اگر چه ترامپ گونه نیست و مانند او نمی‌اندیشد و مهمتر شبیه او رفتار نمی‌کند اما رئیس جمهور آمریکا و برآمده از ساختاری است که به جد طالب استمرار هژمونی و آقایی آمریکا در سپهر جهانی است. با بایدن نیز روابط فراآتلانتیکی آمریکا - اروپا، روابط با چین، روابط با روسیه، مناقشه کهنه و چهل ساله با ایران، چالش پیچیده و پراغماض خاورمیانه به آسانی در مدار حل و فصل قرار نخواهند گرفت. اروپا باید درگیر مذاکرات فشرده‌ای با آمریکا شود. چین مشکل طاقت فرسایی برای بایدن خواهد بود. چین می‌رود که به تمامی توازن بین‌المللی را بر هم بریزد. اژدها به همین میزانی که برای ترامپ سمی بود برای بایدن نیز زهرآگین است، با این تفاوت که ترامپ می‌خواست نیزه را از سر فرو کند و بایدن از پهلو!
ایران روبیک رنگارنگی از چالش سیاست خارجی بایدن خواهد بود. بایدن در پشت سر تجربه برجام را دارد و در پیش‌رو انبانی از سیاست‌های ورشکسته ترامپ! به غیر از اسرائیل، عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس، مابقی کشورها از برگشت آمریکا به برجام استقبال خواهند کرد. فارغ از اینکه برجام مدنظر بایدن و ایران می‌تواند تفاوت ماهوی داشته باشند. آنچه می‌تواند برجام را تماماً بی خاصیت کند شرط و شروط بی‌قاعده از سوی ایران و گره زدن برجام به سایر مناقشات از سوی آمریکا خواهد بود.  
بدون شک این مسائل بعلاوه دامنگیری کرونا در کم و کیف سیاست خارجی بایدن و نظم مد نظر او برای جهان پساترامپ نقش تعیین کننده ای خواهند داشت. اما آنچه مسلم است این است که ترامپ می‌خواست با هیاهو و قلدری رهبری آمریکا را تثبیت کند و بایدن در فضایی آرام، مبتنی بر رهیافت‌های چندجانبه گرا و متکی بر نهادهای مشروع بین‌المللی.