نخستين رئيس دانشگاه تهران درگذشت

آرمان ملي: در آن چهره آرام و متين سراسر شور بود و شوق اصلاح و مبارزه. نامش را هر چه که بگذاريم، نويسنده، فعال حقوق بشر، ملي مذهبي يا يک عنوان ديگر، اما چهار دهه بعد از آن روزگاران هم هنوز او را به‌عنوان نخستين رئيس دانشگاه تهران بعد انقلاب مي‌شناختيم. رئيسي که البته ماجراهاي انقلاب فرهنگي و تعطيلي چندساله آن را برنتافت و همين هم آغاز زندگي متفاوتش شد و خروج از دانشگاه. محمد ملکي، زاده تجريش بود و تحصيلکرده همان دانشگاهي که بعدها چند صباحي رئيسش شد. دوره‌هاي تخصصي درس را هم در فرنگ خوانده بود(!) مثل خيلي‌هاي ديگر در روزگار پيش از انقلاب. انگليس و اتريش روزهاي خوبي برايش رقم زدند در علم و پيشرفت بعد از آن. مي‌گويند محمد ملکي با اصرار مرحوم آيت‌ا... طالقاني بود که رياست دانشگاه تهران را پذيرفته بود. اما آن دانشگاه تهران آن روزها کجا. دانشگاهي مالامال از شور انقلابي، مبارزات سياسي مملو از گروه‌هاي مختلف ضد شاه از چپ و... بگيريد تا مذهبيون خاص. وي مسئوليت رياست دانشگاه تهران را در سال 57 در شرايطي قبول کرد که در دانشکده فني 8 تانک چيفتن مستقر بوده و مسجد دانشگاه مملو از اسلحه‌هايي بود که مردم از پادگان‌ها به غنيمت گرفته بودند. کار سختي بود آماده کردن يا فراهم آوردن شرايطي براي تحصيل دانشجويان در چنين جايي. دوران سرپرستي دانشگاه تهران توسط محمد ملکي تنها دوره‌اي بود که با اصرار وي به‌صورت شورايي متشکل از استادان، دانشجويان و کارمندان اداره مي‌شد و اين شوراها، خود رئيس دانشکده و در نهايت رئيس دانشگاه را تعيين مي‌کردند که وي پس از تشکيل اين شوراها مجددا به رياست دانشگاه انتخاب شد. روحيه ملکي و ذاتش اما او را با فعاليت‌هاي سياسي عجين کرد، از همان زماني که در جنبش‌هاي دانشجويي و جبهه ملي شرکت مي‌کرد تا ماجراي سفر نيکسون به ايران تا ايام انقلاب که شد جزو کميته استقبال از امام و مريدان آيت‌ا... طالقاني. اما مرد انقلابي دهه 30 تا 50، بعد از انقلاب نيز در آرزوي آرمان‌هايش کوشيد، از حرکت بازنايستاد و همرنگ جماعت نماند. بعد از اين بود که بخش جديدي از زندگي‌اش رقم خورد. بخشي که گاه او را به بازداشت و زندان هم مي‌برد. و اما حالا خبر اين است که محمد ملکي بعد از همه اينها در هشتادوهشت سالگي، ديروز چشم از جهان فروبست، ملکي اکنون نامش جاودان در تاريخ ايران خواهد ماند به‌عنوان نخستين رئيس دانشگاه تهران در بعد از انقلاب که هميشه پاي آرمان‌هايش ايستاد.