روزنامه ابتکار
1399/10/03
چالش‌ها و موانع شکل گیری روند دیپلماتیک میان ایران و آمریکا
واکاوی تحولات رخ داده در روابط ایران و آمریکا، حاکی از آن است که با پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا فرصت دیپلماتیک به¬وجود آمده میان ایران و آمریکا با موانع و مخالفت‌های جدی در سطوح خارجی و داخلی مواجه است. در سطح خارجی مهمترین مانع را باید در نگرانی مشترک محور عبری-عربی نسبت به شکل گیری مجدد شرایط مذاکره میان ایران و آمریکا در نظر گرفت. این محور به شدت نسبت به هرگونه بهبود در شرایط اقتصادی و ترمیم روابط ایران با آمریکا بدون تغییر در سیاست‌های منطقه‌ای ایران، کاملاً بدبین است. به گونه‌ای که سیاست اعلامی بازگشت به برجام بایدن، لرزه بر اندام نتانیاهو و سران برخی از کشورهای عرب منطقه انداخته و باعث شده تا اسرائیل همراه با برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات، تحرکاتی مرموزانه را برای هماهنگی بیشتر و ایجاد یک ائتلاف قوی علیه برخی سیاست‌های احتمالی دولت جو بایدن و ممانعت از کاهش تنش با ایران آغاز کنند.اسرائیل و هم پیمانان آن همواره نگرانند که دولت آینده آمریکا با ورود به مذاکره با ایران از شدت سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران بکاهد. از همین رو تلاش دارند طی روزهای پیش رو و باقی مانده از ریاست جمهوری دونالد ترامپ، اقداماتی بحران‌زا را در منطقه پیاده سازند؛ با این هدف که اگر هم دولت بایدن خواست راهی متفاوت از دونالد ترامپ را در منطقه خاورمیانه در پیش بگیرد، قادر به نادیده گرفتن منافع آنها نباشد. این تلاشها در شکل حداقلی خود می‌تواند ارسال این پیام به بایدن باشد که عدم توجه رئیس جمهور جدید آمریکا به دغدغه‌های آنها، موفقیت هرگونه توافقی میان ایران و آمریکا را با چالش جدی مواجه خواهد کرد و در شکل حداکثری آن نیز این اقدامات می‌تواند تلاشی برای کشاندن ایران به جنگی باشد که از رهگذر آن اهداف خود را تامین نمایند.
سفر اخیر نتانیاهو به عربستان و ملاقات سه جانبه او با مایک پمپئو، وزیر نفرت پراکن ایالات متحده و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را می‌توان در راستای این سیاست و ارسال پیامی به دولت بایدن به حساب آورد. هم اسراییل، هم عربستان و امارات لابی های قدرتمندی در امریکا دارند که در این مسیر می‌توانند به ائتلاف عبری- عربی کمک کند و مانع آن شوند که بایدن از حد خاصی فراتر رود. زمانی که این لابی‌ها به صورت هماهنگ به دولت بایدن فشار بیاورند و از سوی دیگر مجلس سنا در اختیار جمهوری خواهان باقی بماند، می-توان پیش بینی کرد که راه سختی پیش روی دولت بایدن برای آغاز گفت وگو با ایران و دادن امتیازاتی مهم در بحث تحریمها قرار دارد. هر چند به نظر می‌رسد دولت آتی امریکا هم تلاش خواهد کرد از این مسائل و میراث ترامپ به عنوان برگ برنده¬ای علیه ایران استفاده کند.
جدای از سطح خارجی، در سطح داخلی نیز مسیر دیپلماتیک حل مشکلات ایران و آمریکا با موانع متعددی روبروست. چرا که سیاست بیمارگونه فشار حداکثری ترامپ، خروج او از برجام و اعمال شدیدترین تحریمهای اقتصادی، موجب شد تا مردم ایران با بدترین شرایط اقتصادی بعد از انقلاب 1979 مواجه شوند. نتیجه این سیاست خصمانه آمریکا باعث شد تا چشم انداز هر گونه توافقی با آمریکا کم رنگ یا از بین برود. مساله مهم دیگری که در ارتباط با مخالفت‌های داخلی باید مورد اشاره قرار داد، برخی در ایران رفع تحریمها و شکل گیری هر گونه زمینه ای برای دیپلماسی فعال، را به زیان خود می بینند. آنها پیش از این نیز کارشکنیهای فراوانی را در قبال برجام کرده و به واسطه توافق نانوشته به اغما رفتن برجام را رقم زده اند. اکنون با حضور بایدن و وعده بازگشت وی به برجام آنها را نگران کرده و مذاکره مجدد با آمریکا را به معنای کاسته شدن از ابزارهای اقناعی و سیاسی خود در برابر گروه‌های سیاسی رقیب و افکارعمومی حامی مذاکره تلقی می‌کنند. تا پایان دولت روحانی چندین ماه باقی مانده و همین مساله باعث شده که این بخش از مخالفین داخلی، موضوع مهمی همچون برجام و مذاکره را به عنوان موضوعی جناحی و ابزاری در جهت پیشبرد رقابت‌های سیاسی خود در نظر بگیرند. در حال حاضر شرط ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی خود، رفع تحریمها با بازگشت آمریکا به برجام و همچنین جبران خسارات ناشی از تحریمهای ظالمانه آمریکا است و چشم اندازی برای مذاکرات جدید در خصوص مسائل دیگر نیست.
آنچه در ادامه نیاز است تا ابتکار عمل را از دستان محور عبری - عربی خارج کرده و همچنین اهرمی قوی برای برون رفت از این وضعیت و کاهش فشار بر مردم در اختیار ایران قرار گیرد، یک اجماع داخلی به همراه مسئولیت پذیری برای وارد شدن به گفت‌وگو و تلاش در جهت رفع و خنثی‌سازی تحریم‌هاست. لذا جا دارد رجال سیاسی و دستگاه‌های تصمیم‌ساز با بررسی دقیق تحولات داخلی و بین المللی، ضمن کاهش رقابت‌ها و گروکشی های سیاسی، خیلی سریع با اتخاذ استراتژی عاقلانه، پاسخی هوشمندانه به این نوع اقدامات دهند. چه بسا در صورت غفلت و عدم رویکرد عمل‌گرایانه، فرصت دیپلماتیک بوجود آمده میان ایران و آمریکا، در کشاکش رقابت‌های سیاسی گروه‌های مخالف برجام، به سهولت از طریق شکل‌گیری اجماع میان اروپا و آمریکا، به تهدیدی متفاوت از زمان ترامپ تبدیل شود.
پارسا جعفری، کارشناس روابط بین الملل
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» چگونگی وضعیت بازار مسکن در ماه‌های آتی را بررسی کرد
مسکن گرفتار حباب قیمتی؟
جلال خوش چهره
فاصله نگاه ایران و اروپا به برجام
ادبیات کودک و نوجوان چگونه می‌تواند به عصر طلایی خود بازگردد؟
خلاقیت، کلیدواژه کتاب‌خوان شدن کودکان
شیوع کرونا‌ویروسِ جدید در بریتانیا، تا چه حد نگران‌کننده است؟
جهان در هراس ویروس انگلیسی
رونمایی از 17 ورزشگاه ایرانی برای میزبانی جام ملت‌ها
نیاز مبرم به ساخت و ساز ورزشگاه‌های قدیمی
توافق اصولگرایان سنتی و پایداری ها منتفی شد؟
جبهه پایداری به دنبال کشف «اصلح»
اروپا عقب نشینی کرد؟
بازگشت به برجام بدون پیش شرط
ظریف: جنایت‌طالبان را نه بخشیدیم و نه فراموش کردیم
پاسخ به ابهام های حضور طالبان در ایران
رئیس جمهور در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت:
دولت نظرات اصلاحی مجلس را با حفظ شاکله کلی بودجه لحاظ می‌کند
مذاکرات ترکیه و روسیه درباره سرنوشت شهر عین عیسی سوریه
چالش‌ها و موانع شکل گیری روند دیپلماتیک میان ایران و آمریکا
