روزنامه خراسان
1399/10/18
سیر پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی
ناصری- یک سال از سانحه تلخ هواپیمای اوکراین گذشت؛ همان حادثه ای که در ابتدا همه گمان می کردند یک سانحه بوده اما بعد از دو روز با صدور بیانیه ای از سوی ستاد کل نیروهای مسلح مبنی بر این که سقوط هواپیمای اوکراینی به دلیل بروز خطای انسانی بوده و به صورت غیرعمد هدف اصابت قرار گرفته، مشخص شد اشتباه اپراتور دلیل این حادثه تلخ بوده و سقوط هواپیما با اصابت موشک در شبی که احتمال حمله آمریکا به کشورمان داده می شد، رخ داده است. هرچند برخی از تاخیر 48 ساعته علت سقوط گلایه داشتند اما همان موقع رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره انتقاد‌های مطرح شده درخصوص تاخیر در اعلام دلیل سقوط هواپیمای اوکراین گفته بود این تاخیر در اعلام، برای قطعی شدن نتیجه تحقیقات بوده است چون چهار گمانه در خصوص این حادثه وجود داشت که خطای انسانی توسط پدافند یکی از آن‌ها بود و بلافاصله بعد از احراز، یعنی ظرف ۴۸ ساعت اعلام شد. البته موارد مشابهی مانند حادثه سال 2001 وجود دارد که حتی اوکراین بعد از یک هفته مسئولیت شلیک به آن را به عهده گرفت یا مواردی مانند حادثه سال 2014 هواپیمای مالزی که هنوز مقصران آن مشخص نشده اند. درباره زمان رسیدگی به سوانح هوایی هم ، رئیس سازمان هواپیمایی کشور حداقل زمان لازم برای بررسی را بین یک تا دو سال اعلام می کند. درخصوص موضوع غرامت قانونی هم اگرچه هیچ مبلغی نمی تواندحتی التیامی بر درد و رنج جانکاه بازماند گان این حادثه باشد اما روال های قانونی این موضوع نیز باید پیگیری شود که هم اکنون در مراحل پایانی است. به هرحال امروز می خواهیم ضمن بررسی آخرین جزئیات پرونده هواپیمای اوکراینی، به نتیجه و فرجام موارد مشابه این چنینی بپردازیم که تاکنون در جهان رخ داده است.روند قضایی شکل گیری پرونده بعد از اعلام خبر سقوط هواپیمای اوکراینی به دستور رئیس قوه قضاییه، پرونده ای در این قوه تشکیل و سخنگوی آن از بازداشت شدن تعدادی از افراد مرتبط با پرونده خبر داد که یکی از آن ها فرد شلیک کننده بود. بعد از آن در 20 خرداد امسال، اسماعیلی تعداد افراد بازداشت شده را شش نفر اعلام کرد که سه نفر آن ها با قرار تامین آزاد شده اند و سه نفر دیگر در بازداشت به سر می برند. البته سه شنبه همین هفته هم سخنگوی قوه قضاییه درباره آخرین وضعیت این پرونده در نشست خبری گفت: «تحقیقات پرونده جان باختگان هواپیمای اوکراینی تکمیل شده است و تا پایان دی ماه رسیدگی میشود.» او همچنین در این نشست تصریح کرد: «البته پیش از این هم جلسات متعددی با خانواده های جان باختگان داشتیم و گزارش سانحه و شبیه سازی آن در اختیار خانواده ها قرار گرفته است.» بازخوانی جعبه سیاه برای بررسی ابعاد و چگونگی اتفاق رخ داده در هواپیمای اوکراینی، لازم بود اطلاعات پارامتری پرواز و صحبت های داخل کابین هم رصد شود که این کار بایدبا بازخوانی جعبه سیاه اتفاق می افتاد اما طرف های کانادایی و اوکراینی از همان ابتدا بر خلاف قوانین بین المللی، به دنبال در اختیار گرفتن جعبه سیاه هواپیما بودند. این در حالی بود که بر اساس قوانین ایکائو (سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی) کشوری که سانحه هوایی در آن جا اتفاق افتاده، مسئول رسیدگی است. در سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی هم ایران بود که توانست تصمیم بگیرد جعبه سیاه در داخل کشور یا هر کشور دیگری که تشخیص دهد، بازخوانی شود. با این حال به دلیل ارائه نشدن فناوری بازخوانی این جعبه سیاه که از نوع جعبه های سیاه جدید بود،در نهایت این اطلاعات در لابراتوار فرانسه بازخوانی شد و سازمان هواپیمایی کشورمان امکان مشارکت و مشاهده فرایند را برای تمامی کشورها و سازمان‌های ذی‌نفع و علاقه مند فراهم کرد تا استانداردهای ضمیمه ۱۳ کنوانسیون شیکاگو را انجام دهد که این مهم توسط نهادهای بین المللی ذی‌صلاح هم تأیید شد. از ارسال گزارش برای کشورها تا غرامت 150 هزار دلاری اواخر هفته گذشته «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان درباره آخرین اقدامات در خصوص هواپیمای اوکراینی اعلام کرد: «طبق آخرین اطلاعات سازمان هواپیمایی کشوری، ایران پیش نویس نهایی گزارش سانحه هواپیمای اوکراینی را تکمیل و برای اطلاع کشورهای مربوط ارسال کرده که براساس مقررات بین‌المللی، این کشورها دو ماه وقت دارند نظرات و سؤالات خود را برای تیم بررسی سانحه به منظور درج در گزارش و دریافت پاسخ احتمالی آن ارسال کنند. پس از آن، گزارش برای همه کشورهای جهان قابل انتشار خواهد بود.» او همچنین درباره پرداخت غرامت به خانواده‌های جان باختگان این سانحه گفته است: «هیئت دولت تصویب کرده که در ازای هر جان باخته ۱۵۰ هزار دلار به وراث و خانواده‌های آن‌ها پرداخت شود. این مبلغ به همه وراث جان باختگان بدون توجه به ملیت، تابعیت، جنسیت و مانند این‌ها پرداخت میشود و همه جان باختگان مساوی در نظر گرفته شده‌اند.» البته سعید اوحدی رئیس بنیاد شهید هم 14 دی درباره تحت پوشش قرار دادن شهدای هواپیمای اوکراینی اعلام کرد: «از ۱۴۸ مسافر ایرانی در هواپیمای اوکراینی تعداد ۱۲۷ پرونده احراز شده و خانواده‌شان موافقت کردند که تحت پوشش بنیاد شهید باشند.» میزان غرامت بر اساس قوانین بین المللی همان طور که پیش از این نوشتیم هیچ غرامتی نمی تواند التیامی بر دردو رنج بازماندگان باشد اما بر اساس روال های قانونی اعلام شد به تمامی افراد بدون توجه به ملیت، تابعیت و جنسیت، غرامت ۱۵۰ هزار دلاری پرداخت می شود که برخی کشورها مانند اوکراین و کانادا از پایین بودن این غرامت گفتند اما نگاهی به حوادث مشابه نشان می دهد میزان غرامت پرداختی ایران بالاتر از قوانین کنوانسیون های بین المللی است که کشور مان عضو آن است . خود اوکراین در حادثه اکتبر ۲۰۰۱ که با موشک هواپیمای روسی را که از تل‌آویو به مقصد شهری در روسیه در حال پرواز بود هدف قرار داد، کمتر از این مبلغ پرداخت کرده است. رادیو زمانه در گزارشی درباره این حادثه نوشته است: «پرواز صربستانی در حالی هدف موشک‌های پدافندی اوکراین قرار گرفت که سرگرم برگزاری یک مانور نظامی با روسیه بود و همه ۷۸ سرنشین آن کشته شدند. در این سانحه دولت اوکراین به ازای هر مسافر ۱۰۰ هزار دلار غرامت پرداخت کرد.» با این حال «محسن بهاروند» معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه به خبرنگار ما گفت: «مبلغ خسارت را در کنوانسیون های مختلف متفاوت ذکر کرده اند و ما طبق معاهداتی که عضو هستیم، خسارت می دهیم. ما عضو کنوانسیون ورشو هستیم که عدد کمتری را نسبت به کنوانسیون های دیگر در نظر گرفته و حدود 26هزار دلار برای هر نفر است اما مثلا کنوانسیون مونترال حداکثر 240 هزار دلار تعیین می کند که ما عضوش نیستیم . البته در این گونه امور باید رویه و عرف بین المللی را هم در نظر داشت.» بر اساس کنوانسیون ۱۹۹۹ مونترال، شرکت‌های حمل و نقل هوایی موظف اند رقمی معادل ۱۴۰ هزار دلار آمریکا را به عنوان حداقل میزان غرامت و رقم پایه در صورت وقوع حوادث برای هر مسافر در نظر بگیرند. درخور ذکر است که این رقم می‌تواند تا ۲۴۰ هزار دلار آمریکا نیز با توجه به سن و موقعیت هر فرد افزایش یابد. پرونده های مشابه از همان ابتدا کشورها و گروه هایی سعی در سیاسی کردن این حادثه تلخ داشتند که می شد آن را در موضع گیری آن ها به وضوح دید که بارز ترین آن ها موضع گیری های نخست وزیر کانادا بود. این گروه ها و کشورها به رغم روند رسیدگی به پرونده که نسبت به حوادث مشابه سرعت قابل قبولی دارد، قصد کشاندن این پرونده به دادگاه های بین المللی را دارند، این در حالی است که اتفاق هایی مشابه در کشورهای مختلف رخ داده و بر اساس قوانین بین المللی ایکائو در همان کشوری که حادثه اتفاق افتاده، ماجرا دنبال شده است. نگاهی به موارد مشابه جهانی هم حکایت از این دارد که رسیدگی به پرونده بر خلاف ادعاها، روند طبیعی خود را طی می کند. اوکراین - 78 کشته در چهارم اکتبر سال ۲۰۰۱ میلادی هواپیمای توپولوف-۱۵۴ متعلق به هواپیمایی سیبری که از تل‌آویو به نووسیبیرسک روسیه پرواز می‌کرد، توسط موشک سی-۲۰۰ نیروهای ضد هوایی اوکراین، در حین تمرین منهدم شد و در دریای سیاه سقوط کرد. همه ۷۸ نفر مسافر و خدمه آن کشته شدند. اسپوتنیک نیوز در گزارشی درباره این حادثه در همان سال ها نوشت که اوکراین بعد از یک هفته اعتراف کرد که این حادثه بر اثر اصابت موشک توسط این کشور رخ داده است. سومالی - 11 کشته در ۲۳ مارس ۲۰۰۷ یک هواپیمای باربری خطوط هوایی بلاروس که حامل تجهیزات و کمک‌های بشردوستانه بود، لحظاتی پس از پرواز از فرودگاه موگادیشو، براثر اصابت موشک سقوط کرد که در اثر آن ۱۱ نفر کشته شدند و دولت سومالی اصرار داشت که این سقوط یک تصادف بوده است. جزئیات پرونده این حادثه منتشر نشده و هنوز هم به خانواده قربانیان هیچ غرامتی پرداخت نشده است. ایتالیا - ۸۱ کشته ۲۷ ژوئن ۱۹۸۰ طی سقوط پرواز 870 شرکت هواپیمایی Itavia که به فاجعه هوایی اوستیکا معروف است، ۸۱ سرنشین هواپیما کشته شدند. این حادثه منجر به آن شد که چندین تئوری توطئه در کشور ایتالیا شکل بگیرد و منتشر شود. این هواپیما در آخرین پرواز خود از بولونیای ایتالیا به‌سمت پالرمو در جزیره سیسیل در حرکت بود که ناگهان در دریای تیرنی غرق شد. 33 سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۳، دادگاه عالی ایتالیا به دولت این کشور دستور داد به خانواده برخی از قربانیان حادثه مذکور غرامت پرداخت کند و به این ترتیب، به‌طور تلویحی رایج‌ترین تئوری توطئه درباره این حادثه را تایید کرد؛ به گزارش ایمنا، ایتالیایی‌ها اعلام کردند موشکی که توسط یک هواپیمای جنگی شلیک شده است، به هواپیما برخورد کرده و عامل سقوط بوده است. دادگاه هیچ اشاره‌ای به مبدا این موشک نکرد. شلیک ناو وینسنس اما یکی از تلخ ترین حوادث در این زمینه را باید شلیک ناو آمریکایی وینسنس به هواپیمای ایرباس مسافربری کشورمان دانست. شلیک ارتش آمریکا به ایرباس ایرانی در سال۱۹۸۸ و کشته‌شدن ۲۹۰هموطن ایرانی هرچند آن زمان اعلام شد سهوی بوده اما دلایل بسیاری برای تعمدی بودن آن وجود دارد. پرونده ای بعد از 7 سال - بدون نتیجه یکی از پرونده هایی که برای رسیدگی از دادگاه های بین المللی سر درآورد، مربوط به هواپیمای شرکت مالزی بود که در اوکراین رخ داد و هیچ مقصری برای آن پیدا نشد. 17 جولای 2014 زمانی که اوکراین با جدایی طلبان طرفدار روسیه بر سر به‌دست آوردن کنترل مناطق شرقی اوکراین در حال جنگ بود، هواپیمای شرکت مالزی در مسیر آمستردام به کوالالامپور هدف اصابت موشک قرار گرفت و 289 سرنشین آن جان باختند. جدایی طلب ها و دولت اوکراین تا سال ها یکدیگر را متهم به شلیک موشکی می کردند که به پرواز مذکور برخورد کرد. تا این که در سال ۲۰۱۹، دادستان‌های هلندی از چهار مظنون در این حمله نام بردند که شامل سه نفر از اعضای نیروهای ارتش روسیه بود. با این حال پرونده این پرواز هنوز در دادگاه های بین المللی در حال رسیدگی و مقصر واقعی حادثه مشخص نشده است.
سایر اخبار این روزنامه
صریح و جنجالی های روحانی
سومین نظارت میدانی؛ این بار چهارمحال و بختیاری
پای درس بازیگری استاد
500 میلیون هزینه کردم و حمایت نشدم !
انگلیسی جنجالی آقای نماینده !
یک غفلت و سستی خسارت بار
سرقت مفاخر و خواب وزارت!
شرمساری آمریکایی
همه نگرانی های فرمانده
دموکرات ها در آستانه کنترل کامل سنا
سیر پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی
میلیونر قلابی کارتن خواب بود!
بازار سیاه گاز مایع در روزهای سرد
